Çocuk Hakları Bağlamında Suriyeli Mülteci Çocukların Haberlerde Temsili / Representation of Syrian Refugee Children in News in the Context of Children Rights

Çocukların medyada temsili, içinde bulunulan kültürün çocuklara yönelik bakış açısını yansıttığı gibi toplumun çocuklara dair tutum ve davranışları ile çocuklar adına alınan kararları da etkilemektedir. Bu çalışmada, BM Çocuk Hakları Sözleşmesi bağlamında Türkiye’deki Suriyeli mülteci çocukların medyada nasıl temsil edildiği incelenmiştir. Bu amaçla Birgün, Hürriyet, Radikal ve Yeni Şafak gazetelerinin internet sitelerinde altı aylık sürede yayınlanan haberler, içerik analizi ve söylem analizi yöntemi ile incelenmiştir. Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde yer alan temel haklardan hayatta kalma, korunma, gelişme ve katılma hakkı bağlamında; Suriyeli mülteci çocukların yaşamlarını tehdit eden ihlallere, eğitim, sağlık ve sosyal hizmetlere erişimlerinde yaşadıkları sorunlara haberlerde yeterince yer verilmediği; çocukların genel olarak “olumsuz” konular içerisinde “mağdur çocuklar” olarak resmedildiği ve seslerine yeterince yer verilmediği görülmüştür. Çalışmada haberlerde hak temelli bir bakış açısının eksikliği göze çarpmakla birlikte; genelde çocuklar özelde Suriyeli çocukları ilgilendiren konularda yapılacak haberlerde çocuk haklarına saygılı gazetecilik rehberleri temel ilke olmalıdır.Anahtar kelimeler: Çocuk Hakları, Medya ve Çocuk, Temsil, Suriyeli Mülteci Çocuklar, İçerik Analizi, Söylem Analizi.

___

  • AFAD (Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı). (2014a). Geçici koruma altındaki yabancılara ilişkin sağlık hizmetlerinin yürütülmesi genelgesi. https://www.afad.gov.tr/UserFiles/File/Mevzuat/Genelgeler/2015-8%20Genelgemiz.pdf adresinden edinilmiştir.
  • AFAD. (2014b). Türkiye’de Suriyeli kadınlar raporu. 18. 02. 2016 tarihinde https://www.afad.gov.tr/Dokuman/TR/80-20140529154110-turkiye’deki-suriyeli-kadinlar,-2014.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Alankuş, S. (2007). Önsöz: Neden çocuk odaklı habercilik kitabı? S. Alankuş (Haz.), Çocuk Odaklı Habercilik içinde (ss. 25-73). İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.
  • Alice, V. (2015). UK media representation of Syrian refugees: A focus on the press. (1st edn, 2015). 18.06.2016 tarihinde https://www.academia.edu/9283960/UK_Media_Representation_of_Syrian_
  • Refugees_A_Focus_on_the_Press adresinden edinilmiştir.
  • Ankara’da 36 günlük bebek donarak hayatını kaybetti. (2016, 28 Ocak). Birgün Gazetesi. http://www.birgun.net/haber-detay/ankara-da-36-gunluk-suriyeli-bebek-donarak-hayatini-kaybetti-102059.html adresinden edinilmiştir.
  • Arcan, E. (2011). Medya bağlamında çocuk hakları. M. R. Şirin (Haz.), Çocuk hakları ve medya el kitabı içinde (ss. 249-262). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
  • Ardıç Çobaner, A., & Vuran Doğan, Ö. (2012). Toplum sağlığı ve şiddet: Medya üzerine bir analiz. Ankara: Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü.
  • Ataman, H. (2014). Yazılı basında ayrımcı söylem, Suriyeli mülteciler. Hrant Dink Vakfı, Medyada Nefret Söylemi ve Ayrımcı Dil, Eylül - Aralık 2014 Raporu, 61-105. 10.06.2016 tarihinde www. nefretsoylemi.org adresinden edinilmiştir.
  • Atılgan, A., & Atılgan, E. Ü. (2009). Çocuk hakları paradigması ve çocuk ceza yargılamasına hâkim olan ilkeler açısından Türkiye’deki düzenleme ve uygulamaların değerlendirilmesi. İnsan Hakları Ortak Platformu için Kapasite Geliştirme Derneği Tarafından Basılan Rapor. http://insanhaklarisavunuculari.org/dokumantasyon/files/original/9dfdd3d4a567c66b2bcc15a3482b9e61.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Aygün, E. (2014). Basında otizm ve otizmli çocukların temsili. M. Gencel Bek (Der.), Medya çocukluk ve gençlik içinde (ss. 167-202). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
  • Buchanan, S., Grillo B., & Threadgod T. (2003). What’s the story? Media representation of refugees and asylum seekers in the UK. Article 19 Foundation. 18.05.2016 tarihinde https://www.article19.org/data/files/pdfs/publications/refugees-what-s-the-story-.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Çıplak ayakla ekmek peşinde. (2015, 14 Eylül). Hürriyet Gazetesi. http://www.hurriyet.com.tr/ciplak-ayaklaekmek-pesinde-30071757 adresinden edinilmiştir.
  • ÇOÇA (İstanbul Bilgi Üniversitesi Çocuk Araştırmaları Merkezi). (2015). Suriyeli mülteci çocukların Türkiye devlet okullarındaki durumu politika ve uygulama önerileri. 12.04.2016 tarihinde http://www.cocukcalismalari.org/wp-content/uploads/2015/09/Suriyeli-Cocuklar-EgitimSistemi-Politika-Notu.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Değirmencioğlu, S. (2007). Çocuk hakları penceresinden basın. S. Alankuş (Haz.), Çocuk odaklı habercilik içinde (ss. 133-171). İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.
  • Demir, S. (2014). Çocukların eğitim hakkının medyada temsili: 4+4+4 yasasının basındaki temsili. M.Gencel Bek (Der.), Medya çocukluk ve gençlik içinde (ss. 203-222). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
  • Efe, İ. (2015). Türk basınında Suriyeli sığınmacılar. SETA. Ankara. 12.04.2016 tarihinde http://file.setav.org/Files/Pdf/20151225180911_turk-basininda-suriyeli-siginmacilar-pdf.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Emin, N. M. (2016). Türkiye’deki Suriyeli çocukların eğitimi. SETA. Ankara. 12.04.2016 tarihinde http://file.setav.org/Files/Pdf/20160309195808_turkiyedeki-suriyeli-cocuklarin-egitimi-pdf.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Engelli çocuk iple demire bağlandı. (2016, 18 Şubat). Radikal Gazetesi. http://www.radikal.com.tr/turkiye/engelli-cocuk-iple-demire-baglandi-1513150/ adresinden edinilmiştir.
  • Erdoğan Tosun, G. (2007). Çocuklar ve çocuk haklarının medyada temsili. S. Alankuş (Haz.), Çocuk Odaklı Habercilik içinde (ss. 172-195). İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.
  • Erdoğan, M. (2014). Türkiye’deki Suriyeliler: Toplumsal kabul ve uyum araştırması yönetici özeti & rapor. Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi- HUGO. 18.02.2016 tarihinde http://www.hugo.hacettepe.edu.tr/HUGORAPORTurkiyedekiSuriyelilerToplumsalKabulUyumKasim2014.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Erdoğan, M., & Ünver, C. (2015). Türk iş dünyasının Türkiye’deki Suriyeliler konusundaki görüş, beklenti ve önerileri. Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK). Ankara. 17.02.2016 tarihinde http://tisk.org.tr/tr/e-yayinlar/353-goc/353-goc.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Friedman, E., & Klein, R. (2008). Reluctant refugee, the story of asylum in Britain. London: The British Library.
  • Gencel Bek, M. (2011). Medyada çocuk hakları ve etik ilkeler. M. R. Şirin (Haz.), Çocuk hakları ve medya el kitabı içinde (ss. 23-59). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
  • Göker, G., & Keskin, S. (2015). Haber medyası ve mülteciler: Suriyeli mültecilerin Türk yazılı basınındaki temsili. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Sayı 41 / Güz, 229-256.
  • Gündem Çocuk Derneği. (2015). Türkiye’de çocuğun yaşam hakkı ihlal verileri. 18.04.2016 tarihinde http://www.gundemcocuk.org/wp-content/uploads/2016/04/2015CocugunYasamHakkiIhlalVerileri.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Herkes eve onlar okula. (2015, 02 Eylül). Hürriyet Gazetesi. http://www.hurriyet.com.tr/herkes-eve-onlarokula-30211689 adresinden edinilmiştir.
  • Hodgkin, R., & Newell, P. (2003). Çocuk haklarına dair sözleşme uygulama el kitabı, Ş. Akipek (Çev.). UNICEF. 17.02.2016 tarihinde http://insanhaklarisavunuculari.org/dokumantasyon/items/show/701 adresinden edinilmiştir.
  • HRW (Human Rights Watch). (2015). “Geleceğimi hayal etmeye çalıştığımda hiçbir şey göremiyorum” Türkiye’deki Suriyeli mülteci çocukların eğitime erişimini önündeki engeller- Kayıp bir nesil olmalarını önlemek tarihinde https://www.hrw.org/sites/default/files/report_pdf/turkey1115tu_web.pdf
  • adresinden edinilmiştir.
  • ICAR (The Information Centre about Asylum and Refugees in the UK). (2004). Media image, community impact assessing the impact of media and political images of refugees and asylum seekers on community relations in London. 10.05.2016 tarihinde http://icar.livingrefugeearchive.org/micifullreport.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Isınırken öldüler. (2016, 13 Şubat). Yeni Şafak Gazetesi. http://www.yenisafak.com/isinirkenolduler-2483730 adresinden edinilmiştir.
  • Kanat, K. B., & Üstün, K. (2015). Turkey’s Syrian refugees. Report no: 49. 18.02.2016 tarihinde http://file.setav.org/Files/Pdf/20150428153844_turkey%E2%80%99s-syrian-refugees-pdf.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Kaya, İ., & Yılmaz Eren, E. (2015). Türkiye’deki Suriyelilerin hukuki durumu. Rapor no: 50. İstanbul: SETA Yayınları. 18.04.2016 tarihinde http://file.setav.org/Files/Pdf/20151230134459_turkiyedekisuriyelilerin-hukuki-durumu-pdf.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Kolukırık, S. (2009). Mülteci ve sığınmacı olgusunun medyadaki görünümü: Medya politiği üzerine bir değerlendirme. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (1), 1-2.
  • Koman, E. (2016). Suriyeli mülteci çocuklar ve engellenen eğitim hakkı. Heinrich Böll Stiftung Derneği Alternatif Dergisi, İstanbul: 2 (4-8). 11.03.2016 tarihinde https://tr.boell.org/sites/default/files/alternatif_02_web_tr.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Mutlu, Y., & Kırımsoy, E. (2016). Bulanık mekanlarda gölgede kalanlar Suriyeli mülteci çocuklar ve vatansızlık riski araştırma raporu. Gündem Çocuk Derneği. Ankara. 18.02.2016 tarihinde http://www.gundemcocuk.org/belgeler/yayinlarimiz/kitaplar/Suriyeli-Multeci-Cocuklar-Ve-Vatansizlik-Riski-Raporu.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Odman, T. (2008). Çocuk hakları bağlamında çocuk mülteciler. Mersin: Çağ Üniversitesi.
  • Ongun, Ö. (2014). Uluslararası habercilik ve söylem: Türkiye’deki gazetelerin Suriye iç savaşını yansıtma biçimleri. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 20, 77-97.
  • Postman, N. (1995). Çocukluğun yokoluşu, K. İnal (Çev.). Ankara:İmge Yayınevi.
  • Resmi Gazete. (2014). Geçici koruma yönetmeliği. 12.04.2016 tarihinde http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/10/20141022-15-1.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Savaş mağduru ‘minik çıraklar’. (2015, 09 Kasım). Radikal Gazetesi. http://www.radikal.com.tr/gaziantephaber/savas-magduru-minik-ciraklar-1469632/ adresinden edinilmiştir.
  • Save The Children. (2005). Çocuk hakları programlaması, Uluslararası Save The Children Birliği üyeleri için bir rehber. http://www.gundemcocuk.org/belgeler/yayinlarimiz/ceviriler/%C3%87ocuk%20Haklar%C4%B1%20Programlamas%C4%B1%20(Hak%20Temelli%20Yakla%C5%9F%C4%B1mlar%C4%B1%20Programlamaya%20Uygulama%20
  • Yollar%C4%B1).pdf adresinden edinilmiştir.
  • Serdaroğlu, C. (2014). Suça karışmanın temsilinde yıpratılan çocukluk. M. Gencel Bek (Der.), Medya çocukluk ve gençlik, içinde (ss. 65-99). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
  • Sermayenin yeni köleleri: Sığınmacı çocuk işçiler. (2015, 29 Eylül). Birgün Gazetesi. http://www.birgun.net/haber-detay/sermayenin-yeni-koleleri-siginmaci-cocuk-isciler-90440.html adresinden edinilmiştir.
  • Suriyeli babanın down sendromlu çocuğuna yardım talebi. (2015, 12 Kasım). Radikal Gazetesi. http://www.radikal.com.tr/mardin-haber/suriyeli-babanin-down-sendromlu-cocuguna-egitimtalebi-1471139/ adresinden edinilmiştir.
  • Suriyeli çocuklar ekmeklerini çöpten çıkartıyor. (2015, 10 Kasım). Radikal Gazetesi. http://www.radikal.com.tr/turkiye/suriyeli-cocuklar-ekmeklerini-copten-cikartiyor-1448409/ adresinden edinilmiştir.
  • Suriyeli çocukların karne sevinci. (2016, 04 Şubat). Yeni Şafak Gazetesi. http://www.yenisafak.com/fotogaleri/suriyeli-cocuklarin-karne-sevinci-popup-2003148 adresinden edinilmiştir.
  • Suriyeli iki çocuk sopa ile dövülerek öldürüldü. (2015, 20 Kasım). Radikal Gazetesi. http://www.radikal.com.tr/turkiye/suriyeli-iki-cocuk-sopayla-dovulerek-olduruldu-1476506/ adresinden edinilmiştir.
  • TTB (Türk Tabipleri Birliği). (2014). Suriyeli sığınmacılar ve sağlık hizmetleri raporu. Türk Tabipler Birliği Yayınları, Ankara. 25.04.2016 tarihinde https://www.ttb.org.tr/kutuphane/siginmacirpr.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Türkiye’de Suriyeli çocukların 4’te 3’ü okula gidemiyor. (2015, 10 Ekim). Hürriyet Gazetesi. http://www. hurriyet.com.tr/turkiyede-suriyeli-cocuklarin-4te-3u-okula-gidemiyor-40012133 adresinden
  • edinilmiştir.
  • Türkiye’den hasta olduğu için sınırdışı edilen bebek uçakta yaşamını yitirdi. (2016, 06 Ocak). Birgün Gazetesi. http://www.birgun.net/haber-detay/turkiye-den-hasta-oldugu-halde-sinir-disi-edilen-bebek-ucakta-yasamini-yitirdi-99923.html adresinden edinilmiştir.
  • Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGC). (2016). Medya ve Çeşitlilik Kılavuzu. 18.02.2016 tarihinde http://www.tgc.org.tr/bildirgeler/medya-ve-cesitlilik-kilavuzu.html adresinden edinilmiştir.
  • UNCHR. (2016). Sık Sorulan Sorular. 18.02.2016 tarihinde http://www.unhcr.org/turkey/uploads/root/s%C4%B1k_sorulan_sorular.pdf adresinden edinilmiştir.
  • UNICEF. (2007). Çocuk hakları ve gazetecilik uygulamaları hak temelli perspektif. Unicef Dublin Teknoloji Enstitüsü.
  • UNICEF. (2011). Türkiye’de çocukların durumu raporu. 18.02.2016 tarihinde http://unicef.deparyazilim.com/files/bilgimerkezi/doc/sitan-tur-2011.pdf adresinden edinilmiştir.
  • UNICEF. (2012). Türkiye’de çocukların ve gençlerin durumu raporu. 18.02.2016 tarihinde http://unicef.deparyazilim.com/files/bilgimerkezi/doc/sitan-tur-final-2012.pdf adresinden edinilmiştir.
  • UNICEF. (2015a). Türkiye’deki Suriyeli çocuklar bilgi notu. 18.03.2016 tarihinde http://www.unicef.org.tr/files/bilgimerkezi/doc/T%C3%BCrkiyedeki%20Suriyeli%20%C3%87ocuklar_Bilgi%20Notu%20Kas%C4%B1m%202015.pdf adresinden edinilmiştir.
  • UNICEF. (2015b). Syria crisis education factsheet. Middle East and North Africa out-of-School Children Initiative. New York: UNICEF. 18.02.2016 tarihinde http://www.oosci-mena.org/uploads/1/wysiwyg/150313_syria_factsheet_english.pdf adresinden edinilmiştir.
  • UNICEF. (2016). Türkiye’deki Suriyeli çocuklar bilgi notu. 18.02.2016 tarihinde http://unicef.org.tr/files/bilgimerkezi/doc/T%C3%BCrkiyedeki%20Suriyeli%20%C3%87ocuklar_Bilgi%20Notu%20Kasim%202015.pdf adresinden edinilmiştir.
  • Üstündağ, E., & Özmen, K. (2007). Çocukları görünür kılmak için. S. Alankuş (Haz.), Çocuk odaklı habercilik içinde (ss. 224-247). İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.
  • van Dijk, T. (1999). Söylemin yapıları ve iktidarın yapıları. M. Küçük (Der., Çev.), Medya iktidar ideoloji içinde (ss. 271-312). Ankara: Ark Yayınları.
  • van Dijk, T. (2007). Medya içerikleri bir söylem olarak haberin disiplinler arası çözümlenmesi. G. Ş. Atabek & Ü. Atabek (Der.), Medya metinlerini çözümlemek içerik göstergebilim ve söylem çözümleme yöntemleri, içinde (ss. 164-177), Ü. Atabek (Çev.). Ankara: Siyasal Yayınevi.
  • Yaylacı Göktuna, F. & Karakuş, M. (2015). Perceptions and newspaper coverage of Syrian refugees in Turkey. Migration Letters. 12 (3), 238-250.