ARAP DİLİNDE MÂ EDATI VE İŞLEVLERİ

Arap dilinde ما (mâ) edatı, hem isim hem de harf gibi işlev görür. Bu nedenle Arapça söz diziminde çok farklı şekiller ve işlevlerle karşımıza çıkar. Arap dilinde mâ, çok fonksiyonlu ender edatlardan biridir. Klasik nahiv kitaplarında genellikle hurûfu’l-meânî başlığı altında ele alınan mâ edatının cümlede hangi işlevi gördüğü önem arz etmektedir. Şayet mâ edatının işlevi doğru bir şekilde kavranmazsa Arapça söz diziminin yanlış anlaşılma riski vardır. Ayrıca Kur’an-ı Kerim ayetlerinde sıkça karşılaştığımız mâ edatı, ayetlerin tefsirinde önemli bir yardımcı unsurdur. Konunun önemine rağmen Türkçe yazılan Arapça gramer kitaplarında meselenin ayrıntılı olarak ele alınmadığı görülmektedir. Bu meseledeki bilgi boşluğunu doldurmayı hedefleyen çalışmamız sadece mâ edatının nahiv ilmindeki işlevi ile sınırlandırıldı. Mâ edatının farklı kullanımları, harf ve isim olmak üzere iki ana başlık altında tasnif edildi. Konu ele alınırken ayetler ile Arap şiirinden örnekler verildi ve temel kaynaklardan istifade edilmeye çalışıldı. Özellikle ed-Demâmînî’nin İbn Hişâm’ın Muğni'l-lebîb adlı eserine yazdığı şerhinden, el-Herevî’nin el-Uzhiyye adlı eserinden ve diğer bazı önemli kaynaklardan yararlanıldı. Çalışmanın hacmini artıracağından dolayı mâ edatının bazı ayetlerdeki anlamıyla ilgili ihtilaflara ise zorunlu olmadıkça yer verilmedi.

Anahtar Kelimeler:

Arapça, gramer, mâ edatı, mâ’nın anlamları

PREPOSITION OF MĀ AND ITS FUNCTIONS IN ARABIC LANGUAGE

In Arabic, preposition of mā acts as both a name and a letter. For this reason, it comes out in different forms and functions in the Arabic syntax. In Arabic, mā is one of the rare multi-functional prepositions. It is important to note what the preposition of the mā which was discussed under the title huruf al-meāni in classical Arabic grammar books functions. If the function of mā is not understood correctly, there is a risk that Arabic syntax would be misunderstood. In addition, this preposition that we frequently see in the verses of the Qur'an is an important element in the interpretation of the verses. Despite the importance of the subject, it seems that it has not been adequately and in detail discussed in Arabic grammar books written in Turkish. Our work aimed at filling the gap of knowledge in this matter has been limited only to the function of the mā in the grammar. Different uses of the mā were classified into two main headings as letters and names. While the subject was discussed, examples of the verses and Arabic poetry were given and tried to make use of the other basic sources. In particular, the commentary of ad-Damamini in Ibn Hisham's Mugni'l-lebib, Al-Uzhiyya of al-Herevi, and some other important sources were made use of. Since it would increase the volume of the study, Related controversies in some verses were not cited unless it is necessary.

Keywords:

Arabic, grammar, preposition of mâ, the meaning of mâ,

PDF

___

Abbâs b. Mirdâs (1991). ed-Divân. Yahya el-Cabbûrî (thk.). Beyrut: Müessetü'r-Risâle
Abbâs, H. (1974a). en-Nahvu’l-Vâfî. (C.1) Kahire: Dâru'l-Me'ârif.
Abbâs, H. (1974b). en-Nahvu’l-Vâfî. (C.3) Kahire: Dâru'l-Me'ârif.
Abbâs, H. (1974c). en-Nahvu’l-Vâfî. (C.4) Kahire: Dâru'l-Me'ârif.
el-Bağdâdî, A. (1997). Hızânetü'l-Edeb, Abdüsselam Harun (thk.). (C.8). Kahire: Mektebetü’l-Hâncî.
el-Bâkûlî, Câmi'ül-'Ulûm Ebi'l-Hasan (2009). el-İbane fî Tafsîl mââti'l-Kur'ân, Muhammed Ahmet ed-Dâlî (thk.). Şam: Matâbi'u'l- 'Alam.
ed-Demâmînî, Muhammed b. Ebî Bekr (2007). Tuhfetu'l-garîb şerhi muğni'l-lebîb. (C.2). Beyrut: Müessetü't-târîhi'l-'Arabiyyi.
Ebû Hayyân, el-Endelüsî (1998). İrtişâfu'd-darab min lisâni'l-‘Arab, Recep Osman Muhammed (thk.). Kahire: Mektebetü’l-Hâncî.
el-Enbârî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Kāsım (1993). Şerhü'l-kasâidi's-seb'i't-tıvâli'l-Câhiliyyât, Abdüsselâm M. Hârun (thk.). Kahire: Dârü’l-Maâ‘rif
el-Ezherî, Halid b. Abdullah (2000) Şerhu’t-Tasrîh ale’t-Tavdîh,. Muhammed Bâsil Uyûnu’s-Sûd (thk.). (C.1). Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
el-Ferezdak (1987). Dîvân, şerh. Ali Fâ'ûr. Beyrut: Dâru'l-kutubi'l-'ilmiyye
Hassân b. Sâbit (2008) Dîvânu Hassân b. Sâbit el-Ensârî, Abdurrahman el-Bargûgî (şerh.). Beyrut: Dâru’l-kuttâb el-Arabî.
el-Herevî, Ali b. Muhammed en-Nahvî (1993). el-Uzhiyye fî 'İlmi'l-Hurûf, Abdulmu’în el-Mellûhî (thk.). Şam: Mecma’u’l-Luğa el-‘Arabiyye.
İbn Hişâm (1964). Muğni'l-Lebîb 'an Kutubi'l-'E'arib, Mâzin el-Mubârek ve Muhammed Ali Hamdullah (thk.). (C.1). Şam: Dâru’l-Fikr.
İbn Hişam (1994). Katru’n-Nedâ ve Bellu’s-Sadâ, Muhyiddin Abdulhamîd (thk.). Beyrut: el-Mektebetu’l-‘Asriyye.
İmriu’l-Kays b. Hucr (2009). Dîvânü İmrii'l-Kays, Muhammed Ebû'l-Fadl İbrâhîm (thk.). Kahire: Dârü'l-Maâ‘rif.
el-Murâdî, el-Kâsım (1992). el-Cene’d-Dânî fî hurûfi’l-Me‘ânî, Fahruddîn Kabâve ve Muhammed Nedîm Fâzıl (thk.). Beyrut: Dâru'l-kutubi'l-'İlmiyye.
el-Musakkıb b. el-‘Abdî (1971). ed-Dîvân. Kahire: Ma'hadu'l-Mahtûtâti'l-'Arabiyye.
Er-Râcihî, A. (2004). et-Tatbîku’n-Nahvî. Beyrut: Daru’n-Nahdati’l-Arabiyye.
er-Rummânî, Ebu’l-Hasan Alî b. İsa en-Nahvi (1981). Me‘ânî’l-Hurûf, Abdulfettah İsmâil Çelebi (thk.). Cidde: Dâru’l-Şurûk,1981.
es-Selûlî, Abdullah b. Hemmâm (1996). Şi'r Abdullah b. Hemmâm es-Selûlî, Velîd Muhammed es-Serâkıbî (thk.), Dubai: Merkez Cum'a el-Mâcid.
Şahin, İ. (2015). "İbn Dureyd’in Cemheretu’l-Luga Adlı Eserinin Tefsir İlmi Acısından Değerlendirilmesi". Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4, 79-99.
eş-Şeybânî, Ebû Amr (2001). Şerhu'l-mu'allıkât et-Tisa',.Abdulmecid Hemmû (thk.). Beyrut: Müessetü'l- A'lamî.
Ümeyye bin Ebî Salt (1974). Divân, Abdülhafîz es-Setalî (thk.). Şam: el-Matba'atü't-Ta'avuniyye.
Ya'kûb, Emile Bedî' (1988). Mevsûa'tü'n-Nahv ve's-Sarf ve'l-İ'râb. Beyrut: Dârü'l- 'İlm.
ez-Zeccâcî, Ebu'l-Kâsım (1986). Kitâbu hurûfi'l-ma'ânî', Ali Tevfîk el-Hamad (thk.). Beyrut: Müessetü'r-Risâle.