Türkiye’de İletişim Sosyolojisi Çalışmaları Üzerine Tarihsel Bir İnceleme

XX. yüzyılda kitlesel bir olgu haline gelen iletişim, sosyolojinin de ilgi alanına girerek özellikle kitle iletişimine ve bu iletişimi olanaklı kılan süreçlere, neden olduğu etkilere ilişkin geniş çaplı bir toplumsal ve tarihsel bakış açısı oluşturmuştur. İletişim sosyolojisi temelde iletişimi şekillendiren tüm toplumsal, kültürel ve tarihsel süreçleri göz önünde bulunduran bütünlüklü bir bakış açısına işaret etmektedir. İletişim sosyolojisi çatısı altında toplanan çalışmalarda ise iletişim olgusu sıklıkla toplumsal sürekliliğin önemli bir koşulu olarak görülmektedir. İletişimi derinlemesine anlama ve yorumlama çabasıyla birlikte toplumun sosyal, ekonomik, politik, kültürel yapısının ve gerçekliğinin de iletişim aracılığıyla anlaşılmasında sosyoloji disiplini etkin bir role sahiptir. Bu çalışma iletişim kavramının XX. yüzyıldan itibaren farklı sosyolojik perspektiflerde nasıl incelendiğini, sosyolojinin bir alt disiplini olarak iletişim sosyolojisinin nasıl işlediğini ele alarak, sosyoloji geleneği içerisindeki iletişim tartışmalarının Türkiye’deki seyrinin genel bir panoramasını çıkarmayı amaçlamaktadır. Araştırmada geçen örnek çalışmalar oldukça geniş bir literatür sahasının özet bir bölümü niteliğindedir. Bununla birlikte, iletişim sosyolojisi başlığı altına dahil edilebilecek çalışmaların Türkiye’de yıldan yıla artış gösterdiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

İletişim Sosyolojisi, Kitle İletişimi, İletişim Kuramları, Kültürel Çalışmalar

A Historical Analysis on the Sociology of Communication Studies in Turkey

Communication, a mass phenomenon of the twentieth century, has also entered the domain of sociology and created a broad social and historical perspective on mass communication, the processes that make this communication possible and its impact. Sociology of communication basically refers to a holistic perspective that considers all social, cultural and historical processes involved in communication. In studies placed under this field, the phenomenon of communication is often considered as an important condition of social continuity. The discipline of sociology has an active role in understanding and interpreting communication in depth as well as utilizing communication as a means to shed light on the social, economic, political and cultural structure and reality of society. This study aims to portray a general panorama of the discussions of communication within the field of sociology with a particular focus on its treatment under different sociological perspectives in Turkey since the twentieth century. The case studies presented in this paper represent a summary of a quite broad field of literature. It is also clear that the number of works to be included under the heading of the sociology of communication has increased over the years in Turkey.

Keywords:

Sociology of Communication, Mass Communication, Theories of Communication, Cultural Studies,

PDF

___

Adıgüzel, Yusuf, Kitle Toplumunun Açmazları Kültür Endüstrisi, İstanbul: Şehir Yayınları, 2001.
Adıgüzel, Yusuf, İletişim Sosyolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi.
Althusser, Louis. On The Reproduction of Capitalism: Ideology and Ideological State Apparatuses. Verso Books, 2014.
Anakız Ertürk, Hülya, “Almanya’da Yaşayan Türklerin Kültürleşme Süreçlerinin Kişilerarası İletişim Çerçevesinde İncelenmesi”, Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi, 2021.
Anık, Cengiz, İletişim Sosyolojisi Kuramsal Temeller. İstanbul: Derin Yayınları, 2014.
Durmuş Ali Arslan (ed.), İletişim Sosyolojisi: Medya-İletişim-Toplum. Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
Aydoğan, Filiz, Don Kişot’tan Günümüze Toplum ve Medya. İstanbul: Der Yayınları, 2019.
Ayhan, Bünyamin, İletişim Sosyolojisi: Tanımlar, Sınırlar ve İçerikler. Konya: Literatürk Academia, 2018.
Ayyıldız, Esengül, “Toplumsal İletişim Açısından Toplumsal Hareketler”, Doktora Tezi. İstanbul. Marmara Üniversitesi, 2009.
Bal, Hüseyin, İletişim Sosyolojisi: Sosyal İletişim, Kitle İletişimi, Elektronik İletişim. Bursa: Sentez Yayıncılık, 2017.
Barthes, Roland. Semiotics. London: Paladin, 1972.
Başkaya, Zafer, “Mobil İletişim Teknolojilerinin Sosyal Bir Paradigma Olarak Türk Toplumsal Yaşamına Etkileri ve Toplumsal Düzenin Yeniden Şekillenmesi Üzerine Bir Araştırma”, Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2010.
Batuş, Gül, “İletişim Sosyolojisinin Doğuş Nedenleri”. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Sayı.5, 2012.
Chen, Wenhong, “Abandoned not: media sociology as a networked transfield”, Information, Communication & Society, 21:5, 2012, 647-660.
Çebi, Murat Sadullah, “Gabriel Tarde’ın İzinde Medyanın İşlev ve Etkilerini Yeniden Gözden Geçirmek”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi Sayı,36, 2013, 1-28.
Çeviker, Abdüllatif, “Bilgi ve İletişim Teknolojisinin Tarihsel Gelişimi Çerçevesinde Yeni Ekonomi ve Türkiye”, Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2005.
Enneli, Çağlar, “Televizyonun Toplumsal Tüketimi ve Toplumsalın Yeniden Üretimi: Maneviyat İçerikli Dizilerin Tüketimi Özelinde”, Doktora Tezi. İstanbul: Ankara Üniversitesi, 2007.
Entman, M. Robert, “Framing U.S. Coverage of International News: Contrasts in Narratives of the KAL and Iran Air Incidents” Journal of Communication, 41:4, 1991.
Erdoğan, İrfan, İletişim Egemenlik Mücadeleye Giriş. Ankara: İmge Yayınları, 1997.
Erkan, Ümmet (ed.), İletişim ve Medya Sosyolojisi. Ankara: Gece Akademi, 2019.
Genel, Mehmet Gökhan (ed.), İletişim Çağında Dijital Kültür. Konya: Eğitim Kitabevi, 2019.
Giddens, Anthony, Sosyoloji. Haz. Cemal Güzel, İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2012.
Göker, Göksel, Göç Kimlik Aidiyet: Kültürlerarası İletişim Açısından İsveçli Türkler. Konya: Literatürk Academia, 2015
Gramsci, Antonio. “Selections From the Prison Notebooks” On Violence. Duke University Press, 2007. 159-179.
Günel, Ozan, “Toplumsal Hareketler ve İletişim: Toplumsal Yapı ve İletişimin Kültürel Dönüşümü”, Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2017.
Gürsoy, Serkan, “Codification of Social Capital: The Impact of ICT”, Doktora Tezi. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 2013.
Hall, Stuart. "Encoding/decoding." Media and cultural studies: Keyworks 2 (2001): 163-173.
Hepkon, Zeliha, “Kemalist İdeolojinin Oluşumunda Kitle İletişim Araçlarının Rolü: Matbuat ve İstihbarat Müdiriyet-i Umumiyesi 1920-1931”, Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2008.
Holz, Josephine R.; Wright, Charles R. Sociology of Mass Communications. Annual Review of Sociology, 1979, 5.1: 193-217.
Karagöz, Emel, Sosyal Bilimlerde Kuram Oluşum Süreci ve İletişim. İstanbul: Derin Yayınevii 2010.
Köse, Hüseyin, İletişim Sosyolojisi Temel Kavramlar Antolojisi Fragmanlar. İstanbul: Yirmi Dört Yayınları, 2006.
Köse, Hüseyin, Medya ve Toplum İmgesi: Medya ve İletişim Sosyolojisi Odağında Eleştirel Okumalar. İstanbul: Kalkedon Yayınları, 2021.
Kurt, Mustafa Cankut, “İletişim Sosyolojisi Açısından Örtmeceler: Dede Korkut Örneği”, Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2021.
Lala, Avni, “Arnavutluk’taki Bektâşî İnanç ve Ritüellerinin Sosyolojik Analizi”, Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, 2015.
Lasswell, D. Harold, “The Structure and Function of Communication in Society” Wilbur Schramm (der.), Mass Communications. Urbana: University of İllinois Press, 1960, s. 117-130.
Lévi-Strauss, Claude. “Structuralism and Ecology”, Social Science Information 12.1 (1973): 7-23.
Maigret, Eric, Medya ve İletişim Sosyolojisi, (çev. Halime Yücel), İstanbul: İletişim, 2014.
Noelle-Neumann, Elisabeth. The spiral of silence: Public opinion--Our social skin. University of Chicago Press, 1993.
Oskay, Ünsal, Kitle İletişiminin Kültürel İşlevleri. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2014.
Özaşçılar, Mine, “Cep Telefonu Kullanımının Sosyolojik Boyut: Bireysel Güvenlik ve Günlük Hayattaki Yeri”, Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2009.
De Saussure, Ferdinand. Course in General Linguistics. Columbia University Press, 2011.
Tabakcı, Nurullah, “Kültürlerarası İletişim Sürecinde Alt-Kültürlerde Kimliğin Oluşumu (Türkiye’deki Karaçay Topluluğu Örneği)”, Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi, 2008.
Teobald, John. (2005). “The Intellectual Tradition of Radical Mass Medie Criticism: A Framework”, Fifth Estate Online: An International Journal of Radical Mass Media Criticism, 2005, 1-21.
Tüfekçioğlu, Hayati, İletişim Sosyolojisine Başlangıç. İstanbul: Der Yayınları, 1997.
Tüfekçioğlu, Hayati (ed.), İletişim Sosyolojisi, Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Türk, Gül Dilek ve Özdemir, Şebnem, Sosyal Medya Sosyolojisi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2021.
Ünsaldı, Levent, Burada Ne Oluyor? Türkiye’de Etkileşimlerin Ekolojisi Üzerine Bir Deneme. Ankara: Heretik Yayınları 2020.
Yaylagül, Levent, Kitle İletişim Kuramları, Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara: Dipnot Yay, 2006.
Zavlak, Halis, “İletişim Sosyolojisi Açısından Medya ve Sosyal Medyada İslamofobi”, Doktora Tezi. Kars: Kafkas Üniversitesi, 2018.