Türk ceza muhakemesi hukukunda yeni arayışlar; özgürlükler hâkimi veya özgürlükler mahkemesi

Mevcut ceza muhakemesi sistemimizde ceza yargılaması soruşturma ve kovuşturma olmak üzere ikiye ayrılmış ve soruşturma aşamasının yürütülmesi Cumhuriyet savcısının sorumluluğuna verilmiştir. Bu evrede savcıya bazı koruma tedbirlerine başvurma yetkisi verilmişken, kişi hak ve özgürlüklerine büyük müdahale niteliği taşıyan koruma tedbirleri konusunda yetki verilmemiş veya kısmen verilmiştir. Gözlem altına alma, beden muayenesi ve vücudundan örnek alınması, tutuklama, iletişimin denetlenmesi, elkoyma gibi temel hak ve özgürlükleri yakından ilgilendiren konularda güvence olarak karar verme yetkisi hâkimlere tanınmıştır. Bu durum asıl görevi yargılama faaliyetinin kovuşturma aşamasını yürütmek olan hâkimlere verilmiş bir tali görev olarak görülmektedir ve ciddi bir işyükü getirmektedir. Ülkemizde hâkim sayısının azlığı, iş yükünün fazlalılığı, uzmanlaşmanın olmaması ve altyapı eksikliği gibi birçok etkenle birlikte söz konusu tedbirlerin uygulamasında bazı sorunların doğduğu görülmüştür. Bu sorunların giderilmesi ve daha adil bir yargılama için çözüm yolu olarak birçok Avrupa ülkesinde uygulamasına rastlanan özgürlükler hâkimliği kurumunun getirilmesi tartışmaları başlamıştır. Ülkemizde de ilk defa 6352 sayılı Kanun’la Terörle Mücadele Kanunu’nun 10 uncu maddesinin 3 üncü fıkrasının “c” bendiyle bu Kanun kapsamında kalan suçlar bakımından hâkim kararını gerektiren hususlarda karar vermek üzere bu müessese ihdas edilmiştir. Uygulama sonuçları olumlu karşılanan bu müessesenin genel yargılamaya teşmil edilerek tüm suçlar bakımından soruşturma aşamasında hâkim kararını gerektiren iş ve işlemler bakımından uygulanması tartışılmaktadır. Biz de çalışmamızda bu konuda karşılaştırmalı hukukta mevcut olan düzenlemelere, ülkemizde TMK kapsamında kalan suçlar açısından yürümekte olan sisteme ve bu sistemin tüm ülke geneline yayılması şeklinde gerçekleştirecek bir sitem değişikliğinin neler getireceği konularına etraflıca değinerek, sorunun çözümüne dair tartışmaları ve görüşümüzü ortaya koymaya çalıştık.

New pursuit in turkish criminal procedural law; liberty judge or liberty court

The criminal justice system is divided into two parts as prosecution and adjudication in our existing criminal procedural system. The power is entrusted to the prosecutor to conduct prosecution. While the power is given to prosecutor to take some protective measures, a partial power or no power which has the capacity of significantly interfering with individual rights and freedoms is given to the prosecutor. The power to decide on custody, body examination, sample-taking from the body, detention, interception of communication, seizure which are closely related to basic rights and freedoms is conferred upon judges as a safeguard. This situation is viewed as a secondary duty given to judges whose main duty is to conduct adjudication. It gives rise to a heavy workload. Due to the number of reasons such as lack of the sufficient number of judges, heavy workload, lack of specialization, lack of infrastructure, it has been observed that there are some problems in application of the said measures. Discussions have started on introduction of liberty judges which exist in a number of European states as a way of solution in order to avoid these problems and to ensure a better fair trial. This institution has been introduced for the first time for the offences falling within the scope of the Anti-Terror Law under Article 10/3-c of the said law in order to take decisions on the matters which require a decision of the judge. Discussions have been ongoing to disseminate it to whole trials to ensure that it becomes applicable to all offences which require a decision of the judge in prosecution phase. Hence, we try to elaborate the discussions and our opinion for solution of the problem with regard to the results which dissemination of this practice to whole country can bring for the existing system in respect of the offences falling within the scope of the Anti-Terror Law in the light of the similar provisions in comparative law.

___

  • Akyazan Emrah Ahmet, Karşılaştırmalı Hukukta ve Türk Hukukunda Doğrudan Doğruya Soru Yöneltme(Çapraz Sorgu), Desen Ofset, Ankara 2009.
  • Balo Yusuf Solmaz, Özgürlükler Hâkimliği ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, Yeni Türkiye Dergisi, Yargı Reformu Özel Sayısı, Mayıs-Haziran 2013, Yıl: 9, Sayı: 52, s. 517–526.
  • Centel Nur/Zafer Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, 9. Baskı, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul Ekim 2012.
  • Erem Faruk, Ceza Usulü Hukuku, Genişletilmiş Beşinci Bası, Sevinç Matbaası, Ankara, 1978.
  • Gültaş Veysel, Tutuklama ve Kanun Yoları, 2. Baskı, Bilge Yayınevi, Ankara 2008, s. 5. Kunter Nurullah, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, Kazancı Matbaacılık, 7. Baskı, İstanbul 1981..
  • Kunter Nurullah/Yenisey Feridun/Nuhoğlu Ayşe, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, Beta Basım Yayım Dağıtım, Onsekizinci Baskı, İstanbul, Ekim 2010.
  • Malkoç İsmail/Yükseltepe Mert, Ceza Muhakemesi Kanunu, C.1, Malkoç Kitabevi, 2008.
  • Özbek Veli Özer, Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayınevi, Ankara 2006.
  • Özbek Veli Özer/Kanbur M. Nihat/Bacaksız Pınar/Doğan Koray/Tepe İlker, Ceza Muhakemesi Hukuku, 4. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara Ekim 2012.
  • Özen Mustafa, Ceza Muhakemesi Hukukunda İtiraz Kanun Yolu, Birinci Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara Ocak 2011.
  • Öztürk Bahri/Tezcan Durmuş /Erdem Mustafa Erdem/Sırma Özge/Saygılar Yasemin F./Alan Esra, Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayınevi, 3. Baskı, Ankara 2010.
  • Öztürk Bahri, Ceza Muhakemesi Hukukunda Koğuşturma Mecburiyeti (Hazırlık Soruşturması), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1991.
  • Soyaslan Doğan, Ceza Muhakemesi Hukuku, Güncelleştirilmiş 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2007.
  • Şahin Cumhur, Ceza Muhakemesi Hukuku 1–2, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara 2011.
  • Taşkın Mustafa, Meslek Dışı (Halktan) Hâkimler, Adalet Yayınevi, Birinci Baskı, Nisan 2010.
  • Ünver Yener/HAKERİ Hakan, Ceza Muhakemesi Hukuku, 3. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2010.
  • Yaşar Osman, Ceza Muhakemesi Hukuku, Cilt 1, Seçkin Yayınevi, Birinci Baskı, Ankara 2007.
  • Yenisey Feridun, Hazırlık Soruşturması ve Polis, 1. Baskı, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul Mayıs 1987.
  • Yılmaz Zekeriya, Ceza Muhakemesi Kanununun Getirdiği Yenilikler ve Yargılama Sistemi, Seçkin Yayıncılık, Birinci Baskı, Ankara, Haziran 2005.
  • Yurtcan Erdener, Ceza Yargılaması Hukuku, Beta Basım Yayım Dağıtım, 12. Baskı, Ocak 2007.
  • http://www.hsyk.gov.tr/Mevzuat/Genelgeler/genelgeler.html, (erişim: 05.01.2013)