TRANSFER FİYATLANDIRMASI TESPİTİ SÜRECİNDE "GİZLİ EMSAL" UYGULAMASI VE ADİL YARGILANMA HAKKI

Küreselleşmeyle birlikte bir yandan kişilerin temel hak ve hürriyetlerinde gelişmeler yaşanırken bir yandan da serbest piyasa ekonomisi üzerine bina edilen karmaşık ticari ilişkiler, vergisel anlamda yeni uygulamalara neden olmaktadır. Transfer fiyatlandırması müessesesi bu uygulamalardan bir tanesidir ve özü itibariyle devletin vergi gelirlerini korumaya yönelik geliştirdiği refleksin bir sonucudur. Öte yandan kural olarak vergilendirme işlemleri yapılırken devletin kendi meşru alanında kalması ve kişilerin temel hak ve özgürlüklerine dokunmaktan sakınması gerekir. Oysa transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç aktarımının tespiti için idare bazı yöntemler uygulamak zorunda kalmaktadır. Her şeyden önce transfer fiyatlandırması mahiyeti gereği emsal incelemesini gerekli kılmaktadır. Emsal incelemesi ise incelenen mükellefin durumuna bağlı olarak dış emsal olabilmektedir. Buraya kadar izlenen idari süreçte belli başlı bir sorun alanı oluşmamaktadır. Ancak uygulamada bazı transfer fiyatlandırması incelemelerinde dış emsal verileri bazı nedenlere dayalı olarak incelenen ve hatta bu incelemeye dayalı olarak vergilendirilen kişiden saklanmaktadır. İşte bu nokta artık idari inceleme sürecinin sorun ürettiği bir alana işaret etmektedir. Zira emsal alınan veri ve/veya uygulamaların gizli tutulması vergilendirilen kişinin, daha sonra yapması muhtemel hak arama süreçlerinde adil yargılanma hakkını ve hak arama hürriyetini kısıtlamaktadır. Bu noktadan hareketle makale, bazı transfer fiyatlandırması incelemelerinde benimsenen gizli emsal uygulamasının idare ile mükellef arasında silahların eşitsizliğine sebep olduğu hipotezi üzerine kurgulanmıştır. Sözkonusu hipotezin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Anayasa, doktrin ve yargı kararları ile test edilerek, gizli emsal uygulamasının ilişkili kavramlarla tartışılması ve adil yargılanma hakkı karşısındaki durumunun ortaya konulması ise çalışmanın ana gayesini oluşturmaktadır.

The Implementation of "Hidden Precedents" in the Process of Finding Transfer Pricing and the Right to a Fair Trial

Along with globalisation, on the one hand, some developments have been seen in the fundamental rights and liberties of people, on the other hand, the complicated business connections structured upon free market economy have led to new impementations in taxation. The practice of transfer pricing is one these implementations and, in its essence, it is a result of a reaction the state has developed for the protection of tax income. On the other side, while the taxation proceedings, as a rule, are carieed out, the state shoud stay inside its legal borders and avoid intervening in the fundamental rights and liberties of people. However, the adminstrative circles are obligated to perform some methods for the detection of the concealed gain transmission through transfer pricing. Above all, transfer pricing necessitates an analysis of precedents, by its nature. Analysis of precedents may be an external precedent depending upon the case of the taxpayer being analysed. There has emerged no certain field of problem in the administrative process that has been followed up to this point. However in practice, in some transfer pricing analyses, external precedent data have been concealed from the person who is analysed because of some reasons and even taxed depending on this analysis. And now this point signals the field where administrative process of analysis produces problems. The fact that the data as the precedent and / or implementations are concealed limits the taxpayer's right to a fair trial and right to legal remedies that he or she will probably perform later. From this point forth, the article is structured upon the hypothesis that the implementation of hidden precedents which are adopted in some transfer pricing analyses has caused a disparity of arms between the administration and taxpayer. Through the test of the hypothesis mentiond here by the decisions of European Convention on Human Rights, Constitution, Doctrine and Jurisdiction, the main constituent of the work is the discussion of the implementation of hidden precedent as regards the concerning concepts and the revealing of its position in the face of right to a fair trial.

___

  • AKINCI Müslüm, "İdari Yargılama Hukukunda Savunmada Fırsat Eşitliği", Tür- kiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 2, ss. 33-51.
  • ALTIPARMAK Cüneyd, "Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Altıncı Maddesi Kap- samında Adil Yargılanma Hakkının Esasları", TBB Dergisi, Sayı:63, Yıl:2006, ss. 270.
  • BAŞARAN Başar, "Adil Yargılanma Hakkı", Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2007
  • BATUN Mehmet, "Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı ve Muvazaa", Vergi Dünyası, Yıl:29, Sayı: 344, Nisan 2010, ss. 108-116.
  • BAYRAKTAR İhsan Kağan, "Kurumlar Çalışanlarına Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Olarak Kazanç Dağıtabilir mi?", Vergi Dünyası, Yıl:29, Sayı: 344, Nisan 2010, ss.117-122.
  • CEBRE Ayvaz, "Hak Arama Yolları ve Adil Yargılanma Hakkı", Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Cilt:1, Yıl:2, Sayı:5, Nisan 2011, ss. 373-396.
  • DEMİRCİ Abdulkadir, "Transfer Fiyatlandırması Uygulamalarında "Gerçekçi Bir Şekilde Sahip Olunan Seçenekler" Kavramı", Vergi Dünyası, Yıl:31, Sayı:365, Ocak, ss. 48-54
  • DİNÇ Güney, "Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Göre Silahların Eşitliği, TBB Dergisi, Sayı:57, 2005, ss.283-306.
  • DOĞRU Osman, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihatları Cilt 1, Legal Ya- yıncılık, İstanbul, 2004
  • DÖNMEZER Sulhi, "Suçsuzluk Karinesi Üzerine Düşünceler", Prof. Dr. Nurul- lah Kunter'e Armağan, İstanbul, 1998
  • GÜNEY Selami-BOZKURT Ramazan, "Türkiye'deki Transfer Fiyatlandırma Uy- gulamalarının Vergisel ve Diğer Faktörler Dikkate Alınarak İncelenmesi", Mu- hasebe ve Finansman Dergisi, Sayı: 50, Nisan 2011, ss.149-166.
  • İNCEOĞLU, Sibel, "Adil Yargılanma Hakkı", İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, Edi- tör: Sibel İnceoğlu, Şen Matbaa, Ankara, 2013, ss.209-286
  • İNCEOĞLU Sibel, Adil Yargılanma Hakkı ve Yargı Etiği, Şen Matbaa, Ankara, 2007.
  • KAYNAK Ali Osman, "Uluslararası Sözleşmeler Işığında "Adil Yargılanma Hak- kı" ve İç Hukukumuzla Karşılaştırılması", Ankara Barosu Dergisi, Yıl:65, Sayı: , Kış 2007, ss.120-143.
  • KEMAL Başlar, Türk Mahkeme Kararlarında Avrupa İnsan Hakları Sözleşme- si, Şen Matbaa, Ankara, 2007.
  • KURU Baki-ASLAN Ramazan-YILMAZ Ejder, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2011.
  • ÖCAL Erdoğan, "Transfer Fiyatlandırmasında Emsal Bedelin Üzerinde Yapılan Ödemelerin Gider Yazılmaması, Her Zaman Düzeltme Yapılmasına Gerek Ol- madığı Anlamına Gelmemektedir", Vergi Sorunları Dergisi, Yıl:35, Sayı: 286, Temmuz 2012, ss. 122-126.
  • SARIASLAN Osman, "Küreselleşmenin Temel Türk Kanunlarına Etkileri", Türki- ye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl:1, Sayı:1, Nisan 2010, ss. 335-361.
  • ŞAFAK Ali, Ansiklopedik Hukuk Sözlüğü, Temel Yayınları, İstanbul, 1996.
  • TANRIVER Süha, "Hukuk Yargısı (Medeni Yargı) Bağlamında Adil Yargılanma Hakkı", TBB Dergisi, Sayı: 53, Yıl:2004, ss.191-215.
  • TEKŞEN Ömer, BAĞCI Gülsüm; "Transfer Fiyatlandırmasında Örtülü Kazanç Dağıtımı ve Bir Muhasebe Uygulaması", Vergi Dünyası, Yıl:29, Sayı:348, Ağus- tos 2010, s.131-141.
  • TURAN Hüseyin, "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarında Makul Süre- de Yargılanma Hakkı", Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl:3 Sayı: 11, Ekim , ss. 47-75.
  • UĞURLU Yücel, "Danıştay Kararları Işığında İdari Yargılama Usulünde Re'sen Araştırma İlkesi", A.Ü. Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt II, S. 1, ss. 120- 133.
  • YAMAN Deniz, "Transfer Fiyatlandırması Raporlarında Dikkat Edilmesi Gere- ken Hususlar", Vergi Dünyası, Yıl: 32, Sayı:383, Temmuz 2013, ss. 79-84.
  • Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunun 18.06.2014 gün ve E:2014/304 K:2014/563 sayılı kararı.
  • Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunun 06.05.2015 gün ve E:2015/174 K:2015/250 sayılı karar
  • Danıştay Dokuzuncu Dairesinin 19.12.2013 gün ve E:2013/11485 K:2013/12643 sayılı kararı.
  • Danıştay Dördüncü Dairesinin 12.09.2013 gün ve E:2013/2823 K:2013/5861 sayılı kararı.
  • Danıştay Onikinci Dairesinin 22.02.2006 gün ve E:2005/6353 K:2006/540 sa- yılı kararı.
  • Diyarbakır Vergi Mahkemesinin 13.11.2015 gün ve E:2015/702 K:2015/1468. sayılı kararı
  • Gelir İdaresi Başkanlığı, Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Da- ğıtımı Hakkında Rehber, Gelir İdaresi Başkanlığı Yayın No: 114, Kasım 2010, www.gib.gov.tr , (31.12.2015).
  • İstanbul 2. Vergi Mahkemesi Hâkimliği'nin 26.05.2011 gün ve E:2011/461 K:2011/2143 sayılı kararı.
  • İstanbul 2. Vergi Mahkemesinin 30.05.2013 gün ve E:2012/3053 K:2013/1366 sayılı kararı.
  • İstanbul 2. Vergi Mahkemesi 13.11.2013 gün ve E:2013/629 K:2013/2521 sa- yılı kararı