MODERN TOPLUMDA HAYVAN HAKLARI ÜZERİNE FELSEFİ BİR YAKLAŞIM
Dünya gezegeni, insanla birlikte diğer bütün canlılara ev sahipliği yapmasına kar- şın, insan diğer canlılara kıyasla daha gelişmiş olan biyolojik özelliklerini kullanarakgezegenin bütün kaynaklarına sahiplenmektedir. Bu sahiplenmenin sonucu olarak in- san, ya diğer canlıların yaşam alanlarını yok etmekte ya da onlar için büyük bir tehditoluşturmaktadır. İnsanın mülkiyet hırsı, sadece toprakları ve hayvanları eşya konumu- na indirgemekle kalmamış, aynı zamanda insanı da köleleştirecek kadar ileri gitmiştir.Aydınlanma Dönemi, insanın insanı köleleştirmesi anlayışının yıkılması için önemli birgelişme olmasına karşın, hayvanların konumunda her hangi bir değişiklik olmamıştır.Bilim ve teknoloji, insan ve doğa gibi kavramların toplumsal alanda algılanışında köklüdeğişiklikler yaşanmasına yol açmıştır. Bu dönemde hümanizm düşüncesi güçlenerek,insan hakları kavramının gelişmesine önemli katkı sağlamıştır. İnsan merkezli anlayışetkisinde şekillenen hukuk sistemi sayesinde, insanın yaşama olanakları ve kalitesiartmıştır. Ancak hayvanlar açısından bunun tersi yönde bir gelişme olduğu söylenebi- lir. Aydınlanma öncesi toplumsal alanda insanların hayvanlara karşı tutum ve davra- nışları, modern dünyanın hukuk sisteminde de varlığını sürdürmeye devam etmiştir.Günümüzde hayvanlara karşı tutum ve davranışlarımızı belirleyen anlayışın kökleri,Aydınlanma Dönemi öncesi sahip olduğumuz dinsel ve felsefi yaklaşımlarda saklıdır.Aristotelesin canlı yaşama ilişkin kurmuş olduğu tasarımın Aquinalı Thomas tarafın- dan yorumlanmış şekli modern toplumun hayvanlara karşı tutum ve davranışlarını et- kilemeye devam etmektedir. Bu döneminin hayvan hakları açısından en önemli kaza- nımı, bilim ve teknoloji sayesinde yeryüzündeki bütün canlı yaşamın kuvvetli bağlarlabağlı olduğunun anlaşılmasıdır. Bu sayede toplumsal alanda doğaya yönelik bütüncülbir bakış açısı güçlenebilmiş ve 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra hayvan hakları ko- nusunda çalışmalar artmıştır.
A Philosophical Perspectives on Animal Rights in Modern Society
Although the World Planet host all living creatures together with human being,human being appropriates the whole planet by using the advantage of his/her ad- vanced biological capacity. As a result of this appropriation, mankind either destroysthe living areas of plants and animals, or poses threat to them. The greed of humanbeing has rendered animals and lands as objects, and human being as slave. Enlight- enment Era had contributed greatly to end slavery and to emancipate human being,but it did not improve the situation of animals; it is even worsened. In this era, hu- manist thought had been strengthened by the replacement of traditional institutionsby the moderns ones. As a result of all this developments, the quality and means oflife for human being have increased, but due to the development of human-centredtraditional law, the conditions for animal life have not improved. The behaviour andattitude of human being toward animals before Enlightenment Era has continued inthe modern law system too. The interpretation of Aristoteles s model for bio (life) byThomas the Aquinom has become a booklet which reflects the attitude and behav- iour of modern society toward animals. By the means of science and technology, thecontribution of Enlightenment to animal rights has been to develop the understand- ing that the lives of all kinds in the Earth are closely interrelated to each other.
___
- Ağaoğulları, M. Ali (1989), Eski Yunan’da Siyaset Felsefesi, Verso, Ankara.
- Altuğ, Tuncay (2009), “Hayvan Deneyleri Etiği”, Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık, 53-68.
- Armutak, Altan (2008a), “Yahudi ve Hristiyan Dini Kutsal Kitaplarında Hayvan Hakları”, İstanbul Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi, C: 34(1): 39-55.
- Armutak, Altan (2008b), “İslam Dini Kutsal Kitabında Hayvan Hakları”, İstanbul Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi, C: 34(1): 57-66.
- Balı, Ali Şafak (2010), “Hangi “İnsan’ın Hakları?”, Hukuka Felsefi ve Sosyolojik Bakışlar – V Sempozyumu, İstanbul Barosu HFSA Bildirileri, 13-17 Eylül 2010, İstanbul: 36-43.
- Başağaç Gül, Tamay (2012), Değişen Dünyada Biyoetik, Türkiye Biyoetik Derneği VII. Kongresi, Biyoetik Derneği Yayını, İstanbul: 128-130.
- Çuhacı, Ebru (2012), Hayvanları Koruma Kuruluşları Devlet Katında Temsil Edilmelidir”, Bilişim Dergisi, Yıl: 40, S: 144, Nisan: 182-185
- Degrazia, David (2006), Hayvan Hakları, (Çev. Hakan Gür). Dost Kitabevi, Ankara.
- Des Jardins, Joseph R. (2006), Çevre Etiği, (Çev.: Ruşen Keleş), İmge Yayınları, Ankara.
- Doğan, Aysel (2006), “Hayvan Hakları Sorununa Biyosantrik Bir Yaklaşım”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C:23, S:1: 33-43.
- Eşitli, Ezgi Aygün (2012), “Hukuka Aykırı Hayvan Deneyleri”, Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(2): 16-24.
- Genç, Savaş Volkan (2007), “Derin Ekoloji Penceresinden Hayvana Bakış”, Veteriner Hekimler Dergisi, C: 78, S: 2: 35-39.
- Gürler, Ayşe Menteş ve Osmanoğlu, Şule (2009), “Türkiye’de Hayvanları Koruma Kanunun Tarihsel Gelişimi”, Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, C: 15(3): 325-330.
- Kılıç, Selim (2008), Çevre Etiği, Orion Kitabevi, Ankara.
- Kösters, Winfried (2004), Umweltpolitik, Themen, Probleme, Perspektiven, Olzog Verlag, München.
- Kuran-ı Kerim Türkçe Meali (2015), http://kuran.diyanet.gov.tr/Kuran. aspx#108:1; http://kuran.diyanet.gov.tr/Kuran.aspx#22:30, 16.01.2015
- Özdek, E. Yasemin (1993), İnsan Hakkı Olarak Çevre Hakkı, TODAİE, Ankara.
- Özgür, Atilla (2010), “Türk Hukuk Sisteminde Hayvanlar”, Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, C:81, S:1: 31-34
- Özkul, Türel; Sarıbaş, Taner; Uzabacı, Ender; Yüksel, Erhan (2013), “Türk Toplumunun Hayvan Hakları Kavramına Yaklaşımının Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma: I Demografik Özelliklere Göre Tutum Analizi”, Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, C: 19(1): 167-171.
- Savaş, Türker; Yurtman, İsmail Yaman, Tölü, Cemil (2009), “Hayvan Hakları ve Hayvan Refahı: Felsefi Bakış- Nesnel Arayışlar”, Hayvansal Üretim, 50(1): 54-61.
- Sezgin, Hilal (2012), “Dürfen wir Tiere für unsere Zwecke nutzen?”, Aus Politik und Zeitgeschichte, 62. Jahrgang · 8–9/2012 · 20. Februar 2012: 3-8.
- Singer, Peter (2005), Hayvan Özgürleşmesi, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
- Tepe, Harun (2009), “Sosyal Haklar ve İnsan Hakları: Sosyal ve Ekonomik Haklar Olmadan İnsan Hakları Korunabilir mi?”, Uluslararası Sosyal Haklar Sempozyumu, 22-23 Ekim 2009 Antalya, Bildiriler Kitabı, Belediye İş Sendikası Yayınları: 97-104.
- Turgut, Nükhet (2009), Çevre Politikası ve Hukuku, İmaj Yayınları, Ankara.
- Ünder Hasan (1996), Çevre Felsefesi, Doruk Yayınevi, Ankara.
- Yaşar, Aşkın; Yerlikaya, Halis (2004), “Dünya’da ve Türkiye’de Hayvan Haklarının Gelişim”, Veteriner Bilimleri Dergisi, C:20 S:4: 39-46.