MECELLE’YE GÖRE HÂKİMİN NİTELİKLERİ VE YARGILAMA ETİĞİ

Yargı gücü, tarihin ilk dönemlerinden beri önemli bir devlet erki olagelmiştir. Bu erk, peygamberler ve din adamları da dahil olmak üzere toplumun ileri gelenleri ve devlet başkanları tarafından kullanılmıştır.Türk tarihinde de hakanlar bu erki kullanmıştır ve hâkimlik her zaman itibarlı mesleklerden olmuştur. Osmanlıda en önemli kamu görevlisi hâkimdir kadı . İlçelere, hatta nahiyelere kadar merkezi idareyi hem yargı hem yürütme erkine sahip olan hâkimler temsil etmiştir. Yine yürütme erkini temsil eden ehl-i örfün hukuk sınırları içinde tutulması da hâkimlerin ehl-i Şer’ görevi sayılmıştır.Meslek etiği kuralları modern dünyada son zamanlarda derlenmeye başlanmıştır. Hâkimlik meslek etiği kuralları ise 2001 Şubat’ında Hindistan’ın Bangalor şehrinde gerçekleştirilen ikinci toplantıda, taslak olarak kabul edilmiştir.Osmanlı hukuk metinlerinde yer alan hâkimin nitelikleri ve yargı etiği, kanunlaştırma hareketleri ile birlikte Mecelle’de belirgin bir şekilde formüle edilmiştir.Bu çalışmada Mecelle’nin 1792. maddesinde sayılan hâkimin nitelikleri açıklanmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler:

Yargı, Etik, Hakim, Yargı Bağımsızlığı, Hakimin Tarafsızlığı

The Traits of a Judge and the Ethics of Judgment to the Mecelle

The judiciary has always been an important power of states since the first period of history. This power has been used by all outstanding persons in societies and head of states including prophets and priests.Sultans have used this power in Turkish history and judgeship has always been prestigious professions. The judge kadi has most important public authority in Ottoman Empire. The judges have represented central administration in towns and boroughs having judiciary and executive powers. However, keeping military officers in legal norms was regarded as duties of judges.Rules of professional ethics has been started to be compiled recently in the modern world. On the other hand, rules of professional ethics of judges has been adopted as a draft in February 2001 at the second meeting held in India ‘s Bangalore, Judge qualifications and judicial ethics in the Ottoman legal texts has been clearly formulated in Mecelle Ottoman code of civil law through codification movements. In this paper Judge’s qualifications are going to be explained written in the article 1792 of Mecelle

Keywords:

Judiciary, Ethics, Judge, Judicial Independence, Impartiality of Judge,

PDF

___

AKGÜNDÜZ, Ahmet, Umumi Hukuk Tarihi Ders Notları, Konya, 1991.
ALİ HAYDAR, Hoca Emin Efendizade (ö.1915): Dürerü’l-Hukkâm Şerh-i Mecelleti’l-Ahkâm, İst.1319, 1330.
ALP, Sedat, “Hitit Kanunu Hakkında”, AÜDTCFD, C:V, S:5, Ank.1947, s.481-482.
APAYDIN, Yunus, “İctihad” DİA, C:21, s.432-445.
ARSAL, S. Maksudi, Umumi Hukuk Tarihi, İst.1944, 1948.
ASLAN, Nasi, İslam Hukukunda Yargılama Etiği ve İlkeleri, Ank.2005.
ATAR, Fahrettin “Kadı”, DİA, C:24, s.66.
ATAR, Fahrettin, İslâm’da Adliye Teşkilatı, Ank.1991, s.24.
BARDAKOĞLU, Ali, “Hediye”, DİA, s.152.
BARDAKOĞLU, “Toplum-Hukuk İlişkisi Açısından Cahiliye Hukuku Örneği”, in: Zihniyet Değişikleri ve Çağdaşlaşma Problemleri Sempozyumu Bildirileri, Bursa, 1990, s.101.
Behcetü’Fetava, No:2249.
BERKİ, Ali Himmet, İslâm Şeriatında Kaza (Hüküm ve Hâkimlik) Tarihi ve İftâ Müessesesi, Ankara 1962.
BİLMEN, Ö. Nasuhi (ö.1971), Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahât-ı Fıkhiyye Kamusu, İst.1975.
BOA, 35 numaralı Mühimme Defteri, Hüküm no: 23.
CENTEL, Nur, Hakimin Tarafsızlığı, İst.1996.
ÇADIRCI, Musa, “Tanzimat’ın İlanı Sıralarında Osmanlı İmparatorluğunda Kadılık Kurumu ve 1838 Tarihli Tarik-i İlmiyeye Dair Ceza Kanunnamesi” Tarih Araştırmaları Dergisi, C:XIV, S:25 (1982), s.161.
ÇAĞATAY, Neşet, İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı, Ank.1982. ÇAĞRICI, Mustafa, “Zulüm”, DİA, C:44, s.507.
DÖNMEZER, Sulhi, “Hukuk ve Hayat” http://istanbul-universitesi.dergipark. gov.tr/download/article-file/96419 (E.T. 02.05.2016)
EKİNCİ, Ekrem Buğra, Hukukun Serüveni, İst.2010.
Emin Şerif Paşa, Kuduri-i Şerif Tercümesi, Dersaadet, 1314.
ERDOĞMUŞ-TAHİROĞLU, Roma Usul Hukuku (Özet) İst.1980.
ERGİN, Osman Nuri, Mecelle-i Umur-ı Belediye, İst.1995, I/249.
HALEBİ, İbrahim b. Muhammed (ö.1549), Haşiyeli Multeka, Dersaadet, 1316.
HAMİDULLAH, Muhammed, İslâm Peygamberi (Çev. S. Tuğ) İst.1980, II/970, İBN AŞUR, M. Tahir, İslâm Hukuk Felsefesi (Çev: V. Akyüz-M. Erdoğan), İst.1988.
İBN FERHUN Burhâneddîn Ebü›l-Vefâ İbrâhîm (ö.1397): Tabsıratü›l-Hukkâm fî Usûli›l-Akdiyeti ve Menâhici›l-Ahkâm, Beyrut, 1995.
İBN HACER, Ahmed b. Ali (ö.1449), Fethu’l-Bârî bi Şerh-i Sahîhi’l-Buhârî, T.y.
İBN KAYYİM el-Cevziye Ebu Abdullah Şemseddin (ö.1350), et-Turuku’l-Hukmiyye, Kahire, 1977.
İNCEOĞLU, Sibel, Yargı Bağımsızlığı ve Yargıya Güven Ekseninde Yargıcın Davranış İlkeleri, İst.2008.
KAFESOĞLU, İbrahim, Türk Milli Kültürü, 3. bası, İst.1984.
KARAMAN-ÇAĞRICI-DÖNMEZ-GÜMÜŞ, Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, DİB Yayını, Ank.2003-2004.
KASANİ, Alaeddin Ebubekir b. Mes’ud (ö.1191), Bedâiu’s-Sanâi fi Tertibi’ş-Şerai’, Mısır, 1327.
KASİMİ, Zāfir, Nizamü’l-Hukm, Beyrut, 1992.
KETTANİ, Muhammed Abdülhay, et-Teratibü’l-İdariyye Hz. Peygamber’in Yönetiminde Sosyal Hayat ve Kurumlar, (Çev: Ahmet Özel), İst.1991.
KOŞUM, Adnan, İslam Hukuk Doktrininde Yargı Hataları Önleyici Tedbirler ve Hatalardan Doğan Sorumluluk, Isparta, 2004.
KOZAK, İbrahim Erol, Kadim Dönemler Genel Hukuk Tarihi, Ank.2011.
KUTLUER, İlhan, “Hikmet” DİA, C:17, s.503.
Mahmud Es’ad, Telhîsu Usûli’l-Fıkh, İzmir 1313.
MERGINANİ, Ebü’l-Hasen Ali b. Ebîbekr (ö.1197): el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mübtedî, İst.1986.
MOLLA HÜSREV, Muhammed b. Feramuz (ö.1480), Dürerü’l-Hukkâm fî Şerhi Ğureri’l-Ahkâm, İst.1978.
MUMCU, Ahmet, Osmanlı Devletinde Rüşvet –Özellikle Yargıda Rüşvet-, Ank.2005.
Nizâmülmülk, Siyâsetnâme (Haz.: Mehmet Altay KÖYMEN), Türk Tarih Kurumu Yay. Ank.1999.
OKANDAN, Recai Galip, Umumi Hukuk Tarihi Dersleri, İst.1952.
ORTAYLI, İlber, “Kadı”, DİA, C:24, s.72.
ÖĞÜT, Salim, “Edebü’l-Kadi”, DİA, C:10, s.409.
ÖZEN, Muharrem, Hakimin Cezai Sorumluluğu, Ank.2004.
ÖZKORKUT, Nevin Ünal, “Yargı Bağımsızlığı” http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/263/2362.pdf
SERAHSİ, Ebubekir Muhammed b. Ahmed (ö.1090), el-Mebsût, Beyrut, 1986.
SEYDİŞEHRİ, Mahmud Esad (ö.1918), Tarih-i İlm-i Hukuk (Haz: Fethi Gedikli ve Diğerleri), Ank.2012.
Şeyh Bedreddin, Letaifü’l-İşarat fi Beyani’l-Mesaili’l-Hilafiyyat (Fıkıh Ekolleri Arasındaki Tartışmalı Konuların İncelikleri) Ed: H. Yunus Apaydın, İst.2012.
Şeyh Bedreddin, Şeyh Bedreddin, Camiu’l-Fusuleyn (Ed: H. Yunus Apaydın) Ank.2012.
ŞİRBÎNÎ, Muhammed b. Ahmed el-Hatîb (ö.1570), Muğni’l-Muhtâc ilâ Ma’rifeti Meânî Elfâzi’l-Minhâc, Mısır, 1958.
Taşköprülüzâde İsameddin Ahmed Efendi, eş-Şekaiku’n-Numaniyye, Beyrut 1975.
TUTAR, Adem, “İslam Öncesi Türk Devlet Geleneğinde Adalet Anlayışı” Türkler, Ank.2002, C:II, s.871.
UMUR, Ziya, Roma Hukuku, İs.1970.
VELİDEDEOĞLU, Hıfzı Veldet, “Kanunlaştırma Hareketi ve Tanzimat”, Tanzimat I, MEB, İstanbul, 1999, s.171-172
YAVUZ, Yusuf Şevki, “Fasık” DİA, C:12, s.204.