FİKRİ HAK KAVRAMI ve ESER SAHİBİNİN MANEVİ HAKLARININ GENEL ANLAMDA KİŞİLİK HAKKIYLA İLİŞKİSİ

Yaratıcı fikrin ürünü olan eserler, alenileşmeleriyle birlikte şüphesiz ki toplumun düşünsel ve duygusal dünyasının gelişmesine katkı sağlayan en temel manevi zenginliklerdir. Bu zenginliğin kaynağı olan eser sahiplerinin eserle olan ilişkilerinin hukuken korunması meselesi ise her zaman güncelliğini korumaktadır. Eser meydana getirme fiiliyle, onu meydana getirene eseri üzerinde kanun gereği (ipso iure) fikri hak üst başlığında ele alınabilecek bazı haklar tanınır. Günümüzde fikri hak, özünde mali ve manevi haklar olmak üzere birbirinden farklı özelliklere sahip, hak sahibine bambaşka yetkiler sunan çifte karakterli bir hak olarak açıklanmaktadır. Fakat bu aşamaya gelinmesi oldukça uzun bir zaman almıştır. Tarihsel süreç içerisinde niteliğinin açıklanmasına ilişkin çeşitli teoriler ortaya atılmış; fikri hak, kimi zaman mülkiyet, kimi zaman kişilik hakkı ile açıklanmaya çalışılmıştır. Fikri hakkın niteliğini açıklayan görüşlerin her biri, onun belirli yönlerine vurgu yapması açısından önemlidir. Çalışmada öncelikle fikri hak kavramı ele alınarak bu hakkın temel özelliklerine değinilecektir. Sonrasında fikri hakkı açıklayan teorilerin her biri olumlu ve olumsuz yönleriyle ele alınacaktır. Ayrıca genel anlamda kişilik hakkı ve eser sahibinin manevi haklarının ilişkisi, fikri hakkın tarihsel gelişim sürecinde niteliğini açıklamak için ortaya atılan teorilerden, kişilik hakkı teorisi ile (Urheberpersönlichkeistheorie) de ilişkilendirilerek açıklanacaktır. Söz konusu hakların içerikleri çalışmada da ortaya konacağı üzere birbirinden oldukça farklıdır. Fakat bazı durumlarda her iki hak kategorisini düzenleyen hükümlere birden başvurulabileceği gözden kaçırılmamalıdır. Çalışmamızda bu bilgiler ışığında, doktrinde eser sahipliğinden doğan manevi hakların, genel anlamda kişilik hakkının özel bir görünümü veya türü mü, yoksa bambaşka bir hak kategorisi mi olduğuna dair görüş ayrılıklarına farklı bir perspektiften bakılması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Fikri hak kavramı, , fikri hakkın niteliği, , manevi haklar, kişilik hakkı

The Concept of Intellectual Rights and the Relationship between Moral Rights of the Author of the Work and the Personal Right in a General Sense

The Concept of Intellectual Rights and the Relationship between Moral Rights of the Originator of the Work and the Personal Right in a General Sense As a product of creative ideas, works are undoubtedly the most fundamental intangible riches that contribute to the development of the intellectual and emotional world of society. The issue of legal protection of the relationship between the work and the author (or originator) of the work, which is the source of this wealth, continues to be relevant. Upon the act of creating a work, certain rights are granted to the creator of the work under the main heading of ipso iure copyright. Today, copyright is explained as a double-character right, mainly financial and incorporeal rights, which have different characteristics, providing completely different warrants to the right holder. However, it took a long time to get to this point. In the historical process, various theories have been put forward regarding the explanation of its nature, and copyright has sometimes been explained by either property rights or personal rights. Each of the views that explain the nature of the copyright is of importance in terms of emphasizing its specific aspects. The study explains firstly the concept of copyright and the fundamental characteristics of this right. After that, each of the theories explaining the copyright is addressed in respective positive and negative aspects. In addition, the relationship between the moral rights of the author of the work and the personal rights in a general sense will be explained by associating it with the theory of personal rights (Urheberpersönlichkeistheorie), from the theories proposed to explain the nature of the copyright in the process of its historical development. As revealed in the study, the contents of these rights are quite different from each other. However, it should be noted that the provisions governing both categories of rights can be applied at once in some cases. In light of this information, the present study aims to look at differences of opinion from a different perspective regarding whether moral rights arising from the authorship of works are a specific manifestation or type of the personal rights in a general sense, or a completely different category of rights in the doctrine.

Keywords:

Legal Concept of Copyright , Legal Nature of Copyright, , Moral Rights of the Author, , Personal Right,

PDF

___

Aytekin Ataay, Medeni Hukukun Genel Teorisi, Temel Bilgiler Genel Kavramlar (Fakülteler Matbaası, 1971).
Cannur Ercan, Kavram Olarak Yapay Zekâ ve Yapay Zekâ ile Meydana Getirilen Ürünlerde Hak Sahipliği – Dijital Alanda Telif Hakları Sempozyumu Tebliğ Kitabı (1. Baskı, İletişim Stratejileri Ajansı 2020), s. 103 – 116.
Christian Grün, Die zeitliche Schranke des Urheberrechts (1. Baskı, Verlag Stämpfli 1979). Doruk Utku, Sınaî Hakların Rehni (1. Baskı, Yetkin Yayınları 2009).
Duygun Yarsuvat, Türk Hukukunda Eser Sahibi ve Hakları (1. Baskı, Güryay Matbaacılık 1984).
Emre Gökyayla, Telif Hakkı ve Telif Hakkının Devri Sözleşmesi (2. Baskı, Yetkin Yayınları 2001).
Ernst E. Hirsch, Fikri ve Sınai Haklar (1. Baskı, Ankara Ar Basımevi 1948).
Ernst E. Hirsch, Hukuki Bakımdan Fikri Say İkinci Cilt (1. Baskı, İktisadi Yürüyüş Matbaası ve Neşriyat Yurdu 1943).
Fırat Öztan, Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku, Turhan Kitabevi (1. Baskı, Turhan Kitabevi 2008).
Gökhan Antalya, Manevi Zararın Belirlenmesi ve Manevi Tazminatın Hesaplanması (1. Baskı, Legal Yayıncılık 2016).
Haimo Schack, Urheber- und Urhebervertragsrecht (8. Baskı, Mohr Siebeck 2017).
Halil Arslanlı, Fikri Hukuk Dersleri II (Sulhi Garan Matbaası 1954).
Heinrich Honsell/Nedim Peter Vogt/Wolfgang Wiegand, Obligationenrecht I (Art. 1 – 529 OR) (6. Baskı, 2015 Helbing Lichtenhahn Verlag).
İlhan Öztrak, Fikir ve Sanat Eserleri Üzerindeki Haklar (1. Baskı, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları 1971).
Jan Jacob, Ausschließlichkeitsrechte an Immateriellen Gütern – Eine kantische Rechtfertigung des Urheberrechts (1. Baskı, Mohr Siebeck 2010).
Manfred Rehbinder, Urheberrecht (15. Baskı, Verlag C. H. Beck 2008).
M. Kemal Oğuzman/ M. Turgut Öz, Borçlar Hukuku – Genel Hükümler, Cilt 2 (13. Baskı, Vedat Kitapçılık 2017).
M. Kemal Oğuzman/Nami Barlas, Medeni Hukuk – Temel Kavramlar (24. Baskı, Vedat Kitapçılık 2018).
M. Kemal Oğuzman, Özer Seliçi/Saibe Oktay-Özdemir, Kişiler Hukuku – Gerçek ve Tüzel Kişiler (18. Baskı, Filiz Kitabevi 2019).
Mustafa Ateş, Fikir ve Sanat Eserleri Üzerindeki Hakların Kapsamı ve Sınırlandırılması (1. Baskı, Seçkin Yayınları 2003).
Mustafa Ateş, Fikri Hukukta Eser Sahipliği (1. Baskı, Adalet Yayınevi 2012).
Mustafa Ateş, “Fikir ve Sanat Eserlerinin Kamuya Sunulması: Alenileşmemiş ve Yayımlanmamış Eserler Fikri Hukuka Göre Korunamaz mı?”, (2006) C. XXIII (3) Batider 227 vd.
Mustafa Dural/Suat Sarı, Türk Özel Hukuku Cilt I – Temel Kavramlar ve Medeni Hukukun Başlangıç Hükümleri (13. Baskı, Filiz Kitabevi 2018).
Nuşin Ayiter, Hukukta Fikir ve Sanat Ürünleri (2. Baskı, S yayınları 1982).
Peter Lutz, Grundriss des Urheberrechts (3. Baskı, C. F. Müller 2018).
Rona Serozan, Medeni Hukuk Genel Bölüm – Kişiler Hukuku (6. Baskı, Vedat Kitapçılık 2015).
Sami Karahan/Cahit Suluk/Tahir Saraç/Temel Nal, Fikri Mülkiyet Hukukunun Esasları (3. Baskı, Seçkin Yayınları 2011).
Serap Helvacı, Türk ve İsviçre Hukuklarında Kişilik Hakkını Koruyucu Davalar (1. Baskı, Beta Yayınları 2001).
Şafak Erel, Türk Fikir ve Sanat Hukuku (3. Baskı, Yetkin Yayınları 2009).
Şirin Aydıncık, Fikri Haklara İlişkin Lisans Sözleşmeleri (1. Baskı, Arıkan Yayınları 2006).
Ünal Tekinalp, Fikri Mülkiyet Hukuku (5. Baskı, Vedat Kitapçılık 2012).