ENGELLİLERİN HÂKİMLİK YAPMASI TARTIŞMALARINA OSMANLI HUKUKUNDAN BİR BAKIŞ

Hâkimlik mesleği, tarih boyunca önemli görülen bir meslek olmuştur. Hâkimler, hukukun uygulanmasında ve adaletin sağlanmasında, görev almışlardır. Bu sebeple hâkimlik mesleğini yapacak kişilerin seçilmesine önem verilmiştir. Hâkim olmak için aranan nitelikler arasında sağlam ve sağlıklı olma şartı genellikle yer almıştır. Hangi engellerin hâkimlik mesleğinin icrasını etkileyeceği, hangi engellerin ise sıkıntı oluşturmayacağı, günümüzde tartışma konusu olmaktadır. Çalışmamız konuya geçmişten bir pencereden bakmayı amaçlamıştır. Osmanlı uygulamasında engellerin, kadılık mesleğinin icrasına etkileri tespit edilmeye çalışılmıştır. İslam hukukunu en uzun süre uygulamış devletlerden olan Osmanlı Devleti, kadıların duyu organlarının sağlam ve sağlıklı olması gerektiğini kabul etmiştir. Mesleğe engel olmayacak düzeyde işitme ve görme kaybı olan kişilerin kadılık yapabileceğini kabul eden görüşler vardır. Fiziksel engeller, kadılık yapmaya engel görülmemiştir. Fiziksel engelli kadılara ilişkin uygulama örneklerine rastlanmıştır. Zihinsel engelliler ise kadılık yapamamıştır. Fiziksel engellerin genellikle hâkimlik mesleğine ilişkin işleri yürütmeye engel olmadığı görülmektedir. Osmanlılar bu düşünceyle fiziksel engelli ve görünüş farklılıklarına sahip kişilerin kadılık yapmalarına engel olmamışlardır. Osmanlıdan bugüne, hâkimlik mesleğini icra bakımından, engellilerin haklarında ilerleme kaydedilmemiştir.

An Overview from the Ottoman Law on Discussions about the Disabled Judge

___

  • ACAR H. İbrahim, “Özür”, TDV İslam Ansiklopedisi, 2007, C. 34, s. 134–35.
  • AĞAOĞLU Reşat Ahmet, “Hadisler Işığında İstihdam Anlamında Engellilere Yönelik Tutum”, Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 10 (2019), s. 273–89.
  • AHMED CEVDET PAŞA, Tezakir-i Cevdet, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1960. AKÇARA Mehmet, “Abdullah Sıdkî Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, 2015, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index. php?sayfa=detay&detay=6688.
  • AKSOYAK İsmail Hakkı, “Bezmi, Dervişzade Kadı Bezmi Abdullah Çelebi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü,2015, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu. com/index.php?sayfa=detay&detay=7223.
  • ALAN Ercan, Kadıasker Ruznamçelerine Göre XVII. Yüzyılda Rumeli’de Kadılık Müessesesi, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2015.
  • ALİ HAYDAR Hocaeminefendizade, Dürerü’l Hükkâm Şerh-i Mecelletü’l Ahkâm, İstanbul: Hukuk Matbaası, 1330.
  • ———, Mirkatü’l Mecelle Kitab-ı Sadis-i Aşar, İstanbul: Mekteb-i Sanayi-i Şahane Matbaası, 1299.
  • ALTUNSU Abdülkadir, Osmanlı Şeyhülislamları, Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1972.
  • ARIK Feda Şamil, “Osmanlılarda Kadılık Müessesesi 1”, OTAM, S. 8 (1997), s. 1–71.
  • ATAR Fahrettin, İslam Adliye Teşkilatı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1991.