BİR KARŞILIKLI SİGORTA KOLU OLARAK TÜRKİYE’DE KATILIM SİGORTACILIĞI VE ÇEK BEDELİNİN KATILIM SİGORTASI İLE GÜVENCEYE ALINMASI

Sigorta kurumunun temelinde insanın kendini güvende hissetme eğiliminde olma ihtiyacı yatmaktadır. Güvende hissetme eğilimi özellikle ticaretin gelişmesiyle birlikte ekonomik değerleri de kapsayacak şekilde çeşitlenmiş ve tarih içerisinde farklı isim ve uygulamalar ile kendini göstermiştir. Sigorta ile, henüz gerçekleşmemiş ama gerçekleşmesi muhtemel bir tehlikenin yaratacağı zarar, bir sözleşme ilişkisine konu edilmekte ve teminat altına alınan risk üzerinden kazanç ve güvence sağlanmaktadır. İslam dinine mensup kişilerce, belirsizlik unsuru taşıyan sözleşmelerin ve “risksiz kazanç yasağı” ile de faizin hoş görülmemesi, sigorta uygulamalarının bazı manevi, kültürel sebeplerle benimsenmemesi sorununu gündeme getirmiştir1. Bu noktada tekậfül (karşılıklı kefalet) ve bunun Türkiye’deki görünümü olan “Katılım Sigortası” yoluyla, katılım ve karşılıklılık esasına dayalı olarak sigorta güvencesinden yararlanmak isteyen kişiler bakımından tercih edilebilir bir uygulama haline gelmiştir. Çalışmamızda öncelikle, “Katılım Sigortacılığı” genel olarak ele alınarak geleneksel sigorta sisteminden farkları ve bir karşılıklı sigorta türü olma özelliği üzerinde durulacaktır. Gerek dünya gerekse Türkiye’deki tarihi gelişimi ile sigorta pazarındaki pazar payları incelenecektir. Ardından sosyal ve ekonomik yardımlaşma, dayanışma, ticari risk ve kazancın paylaşımı temeline dayanan katılım sigortacılığının, karşılıklılık ve risk paylaşımı niteliği ile Türk ticaret hayatındaki en güncel ve önemli sorunlardan biri olan, karşılıksız çek düzenlemekten doğan ticari risklerin önlenmesinde etkin bir rol alabilir mi sorusu yanıtlanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Tekậfül/Katılım Sigortacılığı, , Karşılıklı Sigorta, , Karşılıksız Çek, , Çek Karşılığının Güvenceye Alınması

With Assurance Insurance Contributions Received a Mutual Insurance Arm as in Turkey and the Czech Cost of Insurance Contributions

On the basis of the insurance institution lies the need to be inclined to feel safe. The tendency to feel safe has diversified to include economic values, especially with the development of trade, and has manifested itself with different names and practices throughout history. With insurance, the damage that has not yet been realized but will be caused by a possible danger is subject to a contractual relationship and gain and assurance is provided on the risk covered. Persons of the religion of Islam do not tolerate contracts with an element of uncertainty and interest due to the “risk-free earnings ban”, and the insurance practices are not adopted for some spiritual and cultural reasons. The view in Turkey and its mutual bail at this point is “Insurance Contributions through”, based on the participation and reciprocity may be preferable for people who want to benefit from insurance coverage has become an established practice. In our study, first of all, “Participation Insurance” will be discussed in general and its differences from the traditional insurance system and the feature of being a type of mutual insurance will be emphasized. Market share in the insurance market in the world, both by historical developments in Turkey will be discussed. Then, the question of whether participation insurance, which is based on social and economic cooperation, solidarity, commercial risk and profit sharing, can play an active role in preventing commercial risks arising from issuing bad checks, which is one of the most up-to-date and important problems in Turkish commercial life, will be tried to be answered.

Keywords:

Tekaful/ Participation Insurance, , Mutual Insurance, , Bounced Check, , Securing Check Against,

PDF

___

[1] Acar Serdar, Kulüp Sigortası Protection & Indemty, 1. bs., İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2008.
[2] Algantürk S., Didem, “ Kulüp Sigortası”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Ana Bilim Dalı, İstanbul, 2000.
[3] Akkır Adem, Dönmez Emre, “Covid-19 Virüsünün Çekte İbraz Sürelerine İlişkin Mücbir Sebep Etkisi”, https://www.mondaq.com/turkey/litigation-contracts-and-force-majeure/921208/covid-19-virsnn-ekte-304braz-srelerine-304li351kin-mcbir-sebep-etkisi (Erişim: 05.06.2020).
[4] Alkış Alpaslan, “İslam Hukukunda Katılım Sigortacılığı”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9/1, (2019): 1-21.
[5] Altıntaş Kadir Murat, “Katılım Bankacılığı Çerçevesinde Alternatif Bir Sigorta Sistemi: Tekafül Sigorta Sisteminin Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16/2, (2016): 115-142.
[6] Aslan Hakan, Durmuş Muhammed Emin, “İslami Sigortacılık (Tekafül): Yöneticilerin Perspektifinden Türkiye Uygulaması”, Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Kongresi, 21-23 Ekim 2015, 20-21.
[7] Ayhan Rıza, Çağlar Hayrettin, Özdamar Mehmet, Sigorta Hukuku Ders Kitabı, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 4. bs., (Ankara: Yetkin Hukuk Yayınları, 2020).
[8] Ayzit Müge, “Dünyada ve Türkiye’de Mevduat Sigorta Sistemi Uygulamaları”, (Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdürlüğü Uzmanlık Yeterlilik Tezi), 2004.
[9] Bozkurt Tamer, Kıymetli Evrak Hukuku, Yeniden Kaleme Alınmış 1. bs., (Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2020).
[10] Burucuoğlu Göktuğ, “Kulüp Sigortası Çerçevesinde Eşyanın Zıyaı veya Hasarı Halinde Teminatın Kapsamı”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara ,Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Ana Bilim Dalı), 2019.
[11] Büyükşişli Ahmet, Karşılıksız Çeke Bağlanan Sonuçlar, (Ankara: Seçkin Hukuk), 2020.
[12] Çetin Çiğdem, Özüdoğru Haşim, “Türkiye’de Sigortacılıkta Güncel Sorunlar”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 50/2,(2017): 57-70.
[13] Çetintürk Ekrem, “İbraz Edilen Çekle ilgili Olarak Karşılıksızdır İşlemi Yapılması Halinde Nasıl Bir Yaptırım Uygulanması Gerektiği Sorunu”, TBB Dergisi, 103, (2012): 56-59.
[13] Demirci Serdar, “Sigortacılıkta Yeni Bir Yaklaşım: Katılım Sigortacılığı”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10/1, (2019): 25-39.
[14] Demirci Serdar, “Sigorta Kooperatifçiliği: Türkiye Uygulaması”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9/1, (2018): 389-418.
[15] Develioğlu Ferit, Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lügat, (Ankara: Aydın Kitabevi, Doğuş Matbaası, 1982).
[16] Efe Ahmet, “İslam Ekonomisinde Sigortacılık ve Mülkiyet Üzerinde Bir Analiz”, Yönetim Ekonomi Edebiyat İslami ve Politik Bilimler Dergisi, 2/2, (2017): 218-248.
[17] Ercan İsmail, Karşılıksız Çek ve Cezai Sonuçları, 2 .bs., ( Ankara: Seçkin Hukuk, 2018).
[18] Güçlü Fatih, Kılıç Metin, Katılım Sigortacılığı ve Türkiye’deki Durumu, II. Uluslararası Ekonomi, Finans ve Ekonometri Sempozyumu Tam Metin Bildiri Kitabı, (2018), II, 301-309.
[19] Günay Barış, Sigorta Hukuku, Güncellenmiş 2. bs.,( Ankara: Filiz Kitabevi, 2020).
[20] Güveyi Nazmiye, “Anglo Sakson Hukuk Sistemi ve Kara Avrupası Hukuk Sistemi Boyutuyla Ekonomik İdare Hukuku Üzerine Bazı Düşünceler”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 21/1, (2017): 83-122.
[21] Işık Mehmet Ali, Öz Sabri, “İslami Finans Alanında Tekafül Sigortası: Türkiye İngiltere Karşılaştırması”, TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, 11/42, (2019): 415-425.
[22] Kendigelen Abuzer, Çek Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 5. bs.,( İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2019).
[23] Kutlu Gündoğdu Fatma, Çetiner Müge, Eke Selda, “Kredili Satışlarda Kredi Riskinin Transferi, Kredi Sigortasının Ekonomik Büyümeye Etkisinin İncelenmesi Türkiye Örneği”, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırma Dergisi, 3/4, (2018).
[24] Laçinbala Yasin, Ünsal Hilmi, “Katılım Sigortacılığında (Tekafül) Pencere Sistemi’nin Değerlendirilmesi”, Sosyoekonomi Dergisi, 27/42, (2019): 181-202.
[25] Ölçen Olcay, “Tekafül Sigortacılığı”, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3/5, (2014): 169-196.
[26] Öner Muhammed Hadin, “Katılım Sigortacılığı Yönetmeliği Perspektifinde İslami Sigortacılığın Gelişimi”, Yükselen Ekonomiler ve Politika Dergisi, 3/1, (2018): 59-71.
[27] Özsağır Arif, “Ekonomide Güven Faktörü”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6/20, (2007): 46-62.
[28] Özen Burak, “İradeyi Gösteren Fiillerle Kredi Açma Sözleşmesinin Kurulması”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11/145-146 (Hakemli Makale), (2016): 245-263.
[29] Özgenç İzzet, Çek Kanunu, 7061 sayılı Kanunla Yapılan Değişikliğe Göre Güncellenmiş 7. bs., (Ankara: Seçkin Hukuk, 2018).
[30] Paslı, Ali, “Covid-19 Salgının Çek Hukukuna Etkisi: Güncel Koşullar Sürerken Çek İbrazı Mümkün Müdür?” www.ticaretkanunu.net, (Erişim: 12 Nisan 2020).
[31] Poroy Reha, Tekinalp Ünal, Kıymetli Evrak Hukuku Esasları Gözden Geçirilmiş 23. bs., (İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2019).
[32] Reisoğlu Seza, Çek Hukuku, (Ankara, 2011).
[33] Sanlı Kerem Cem, “Borca Aykırı Davranış Ekonomik Açıdan Etkin Olabilir mi? Türk Hukuku Açısından Bir Değerlendirme”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 30/3, (2014): 95-173.
[34] Soyer Güleç Sesim, Borç İçin Hapis Yasağı ve Karşılıksız Çek Suçu, Yeni Çek Kanunu Hükümlerine Göre Gözden Geçirilmiş 2. bs., (Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2011).
[35] Selçuk Mervan, “İslami Bir Sigorta Deneyimi Olarak Tekafül” İstanbul Üniversitesi İslam İktisadı ve Finans Ana Bilim Dalı, IV. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi- Bildiriler Kitabı IV, 14-17 Mayıs (Kütahya: 2015), IV, 349-358.
[36] Şen Ersan ve Malbeleği Erkan, Son Değişiklikler Işığında Yeni Çek Kanunu’nda Karşılıksız Çek 4.bs. (İstanbul: Seçkin Yayıncılık, 2010), 13.
[37] Türkmenoğlu Rüveyde Ebru, “Katılım Bankacılığı ve Türkiye’deki Finansal Yapı”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı), 2007.
[38] Uluğ Cicim İlknur, “Sigorta Hukuku’nda Güvence Hesabı”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1/1, (2011): 105-117.
[39] Ünlü Ufuk, “Tekafül Sigortası Kapsamında Sigortalılarca Ödenen Primlerin İadesi”, Mali Çözüm Dergisi, 28/150, (2018): 149-155.
[40] Yazıcıoğlu Emine, Şeker Öğüz Zehra, Sigorta Hukuku, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ders Kitapları Dizisi: 2, 1. bs. , (İstanbul: Oniki Levha Yayınları, 2019).
[41] Yıldırım Ferhat, “Sigorta Tarihine Türk Hukuku ve Mukayeseli Hukuk Açısından Kısa Bir Bakış”, III. Ulusal Meslek Yüksek Okulları Sosyal ve Teknik Bilimler Kongresi, Kongre Metni, (2016), 210-222.
[42]https://www.tsb.org.tr/Document/Yonetmelikler/KATILIM%20S%C4%B0GORTACILI%C4%9EI%20%C3%87ALI%C5%9EMA%20USUL%20VE%20ESASLARI%20HAKKINDA%20Y%C3%96NETMEL%C4%B0K-EK.pdf (Erişim: 15.08.2020).
[43]https://www.tsb.org.tr/images/Documents/Katilim-Sigortaciliginin-uygulanmasina-iliskin_genelge.pdf (Erişim: 15.08.2020).
[44] https://www.egm.org.tr/Sites/1/upload/files/diger1-492.pdf (Erişim: 15.08.2020).
[45] TOBB, Devlet Destekli Ticari Alacak Sigortası Bilgilendirme Semineri, https://tobb.org.tr/Sayfalar/20200409-alacak-sigortasi.php , (Erişim: 16.04.2020).
[46] I.Uluslararası Sigortacılık, Bankacılık ve Finans Sempozyumu İBBF 2018 Katılım Finans Ekonomi Politiği Bildiri Özet Kitapçığı
[47] KPMG Sigortacılık Sektörel Bakış 2020 https://assets.kpmg/content/dam/kpmg/tr/pdf/2020/01/sektorel-bakis-2020-sigortacilik.pdf (Erişim: 24.08.2020).