AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ VE ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA MAHKEMEYE ERİŞİM HAKKI

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile Anayasa’da tanınan bir hakkının ihlal edildiğini iddia eden herkes, mahkemeye erişim hakkına sahiptir. Mahkemeye erişim hakkı, en genel anlamıyla bir mahkeme kararı elde edebilme hakkını güvence altına alır. Söz konusu hak, uzun tartışmalar ve değerlendirmeler neticesinde hem medeni hak ve yükümlülüklere ait uyuşmazlıklarda hem de suç isnatlarında adil yargılanma hakkı kapsamında tanınmıştır. Mahkemeye erişimin, adil yargılanma hakkının ön koşulu olduğu ilk kez “Doğrudan Etki Doktri”ni tarafından kabul edilmiştir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi AİHM de 1975 yılında verdiği Golder kararıyla mahkemeye erişim hakkını, adil yargılanma hakkının ön şartı olarak kabul etmiştir. Mutlak bir hak olmayan mahkemeye erişim hakkının doğrudan ya da dolaylı olarak sınırlandırılması mümkündür. Ancak bu sınırlandırmanın meşru amaca hizmet etmesi ve ölçülü olması gerekir. Bugün hem AİHM hem de Anayasa Mahkemesi, mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiği iddialarını kabul edilebilir bulmakta ve erişimin engellendiğinin tespit edilmesi halinde ihlal kararı vermektedir. Bu çalışmada yabancı ve Türk Hukuk doktrini ile AİHM ve Anayasa Mahkemesi içtihatları açısından mahkemeye erişim hakkı incelenecektir

Anahtar Kelimeler:

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Adil Yargılanma Hakkı, Mahkemeye Erişim Hakkı, Golder Kararı, Ashingdane Kriteri, Mahkemeye Erişim Hakkının Sınırlandırılması.

The Right of Access to Court in The Light of European Court of Human Rights and Constitutional Court Decisions

Everyone who believes that their The European Convention of Human Rights and Constitutional rights, that are recognized, are violated has the right of access to court. In its most general sense, the right of access to court ensures for people to have a jurisdictional judgment for their cause. After long debates and considerations, the right of access to court is granted in case of both discrepancies of civil rights and obligations and criminal charge with a right to have a fair hearing. The fact that the right of access to court is the prerequisite for the right to be judged fairly was originally accepted by “Direct Effect Doctrine”. With The case- law of Golder in 1975, European Court of Human Rights also accepted that the right of access to court is the prerequisite for the right to a fair trial. It is possible to directly or indirectly restrict the right to access to courts which is not an absolute right in itself. However, this restriction needs to serve the legitimate purposes and be proportionate. Today, both The European Court of Human Rights and Constitutional Court finds the claims about breach of the right of access to court acceptable and if they find that the access is indeed restricted in some way, they decide that a violation has been made. In this article, with the enlightenment provided by Turkish and Foreign Law Doctrine, and the case- law of European Court of Human Rights and Constitutional Court; the right of access to court will be examined

Keywords:

The European Convention of Human Rights, the European Court of Human Rights, the Right to a Fair Trial, the Right of Access to Court, the Case of Golder, the Ashingdane Criteria, Restriction of the Right of Access to Court.,

PDF

___

ALSTON Philip/ BUSTELO Maro/ HEENAN James, The EU and Human Rights, Oxford University Press, New York 1999, s. 191
AVRUPA KONSEYİ, 6. Madde Rehberi- Adil Yargılanma Hakkı (Medeni Hukuk Yönü), Strazburg 2013.
AYDIN Bihter, Türk İdari Yargı Düzeninde Adil Yargılanma Hakkı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2012.
ÇAYAN Gökhan, Adil Yargılanma Hakkı, Legal Yayınları, İstanbul 2016.
GÖRÜR Hamit, Adil Yargılanma ve İdari Yargıda Görünüm, Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2010.
JONES Christiana, The Right to A Fair Trial under The Convention, Kluwer Law Publishing, New York 2014.
KLOTH Matthias, Immunıties and The Right of Access to Court under Article of The European Convention on Human Rights, Martinus Nijhoff Publishers, Boston 2010, s. 3.
LAUBENBACH Geronne, The Concept of The Rule of Human Rights, Oxford University Press, Birleşik Krallık 2013.
OSCE- DIEGEST, Legal Digest of International Fair Trial Rights, OHDIR Publi- sing, Varşova 2012.
ROBINSON Patric, The Right to Fair Trail in International Law, with Specific Reference to the Work of The ICTY, Berkelet J.L Int’l L. Publicist, Vol. 3. ROZAKIS Christos, The Right To A Fair Trial in Civil Cases, Judicial Studies Ins- titute Rewiev, Vol. 4: 2, 2004.
ROZAKIS Christos, The Right To A Fair Trial: The Light Of European Court Of Human Rights’ Decision, Oxford University Press, İngiltere 2013.
TOYDEMİR Seçkin, Adil Yargılanma Hakkı Çerçevesinde Türk İdari Yargı Siste- mi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2013.
VITKAUSKAS Dovydas/ DIKOV Grigoriy, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kap- samında Adil Yargılanma Hakkının Korunması, Avrupa Konseyi, Strazburg VITKAUSKAS Dovydas/ LEWIS- ANTHONY Sian, Right to A Fair Trial Under the European Convention On Human Rights (Article 6), Interights Yayınları 2009.
YÜKSEL Hatice, Uluslararası Sözleşmelerde ve Türk Hukukunda Adil Yargılan- ma Hakkı, Başbakanlık Uzmanlık Tezi, Ankara 2010.
AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ İÇTİHAT DİZİNİ AIREY V. İRLANDA: [Daire], B. N: 6289/ 73, 09/ 10/ 1979.
AIT- MOUHOUB V. FRANSA: [Daire] B. N: 22924/ 93; KT: 28/ 10/ 1998.
ASHINGDANE V. BİRLEŞİK KRALLIK: [Dair], B. N: 8225/ 78, KT: 28/ 05/ 1985
BAYAR VE GÜRBÜZ V. TÜRKİYE: [İkinci Daire] B. N: 37569/ 06, KT: 27/ 11/ 2012.
BELES V. ÇEK CUMHURİYETİ: [Büyük Dair] B. N: 47273/ 99, KT: 12/ 11/ 2002.
BELLET V. FRANSA: [Daire] B. N: 23805/94, KT: 04/ 12/ 1995.
BENTHEM V. HOLLLANDA: [İdari Genel Kurul], B. N: 8848/ 80, KT: 23/ 10/ 1985.
BERTUZZI V. FRANSA: [İkinci Daire], B. N: 23278/ 97, KT: 13/ 02/ 2003.
BOLILOS V. İSVEÇ: [İdari Genel Kurul], B. N: 10328/ 83, KT: 29/ 04/ 1988.
BRUALLA GOMEZ DE LA TORRE V. İSPANYA: [Daire], B. N: 26737/ 95, KT: 19/ / 1997.
BRUMARESCU V. ROMANYA: [Daire], B. N: 28342/ 95, KT: 28/ 10/ 1999.
BUSCEMI V. İTALYA: [Daire], B. N: 29569/ 95, KT: 16/ 09/ 1991.
CASTEDO V. İSPANYA: [Komite], B. N: 1122/ 2002, KT: 20/ 10/ 2008.
CHEVROL V. Fransa, [İkinci Daire], B. N: 49636/ 99, KT: 13/ 02/ 2003.
CINGILLIOĞLU HOLDING A. Ş. ve CINGILLIOGLU V. TÜRKİYE: [İkinci Daire], B. N: / 06, 37538/ 06; KT: 21/ 07/ 2015.
COŞKUN V. TÜRKİYE: [İkinci Daire], B. N: 22442/ 05; KT: 27/ 01/ 2015.
DATTEL (2) V. LÜKSEMBURG: [Birinci Daire], B. N: 18522/ 06, 30/ 07/ 2009.
DEMICOLI V. MALTA: [Daire], B. N: 13057/ 87, KT: 27/ 08/ 1991.
EDIFICACIONES MARCH GALLEGO S.A. V. İSPANYA: [Daire], B. N: 28028/95, KT: / 2/ 1998.
EFSTATHIOU ve DİĞERLERİ V. YUNANİSTAN: [Daire], B. N: 36998/ 02; KT: 27 /09/ 2006.
ELİNÇ V. TÜRKİYE: [İkinci Daire], B. N: 50388/ 06, K.T: 18/ 10/ 2014.
FATMA NUR ERTEN VE ADNAN ERTEN V. TÜRKİYE: [İkinci Daire], B. N: 14674/ , 25/ 11/ 2014.
GALANOPOULOS V. YUNANİSTAN: [Birinci Daire], B. N: 11949/ 09, KT: 19/ 12/
GANCI V. İTALYA: [Birinci Daire], B. N: 41576/ 98, KT: 30/ 10/ 2003.
GARCIA MANI BARDO V. İSPANYA: [Dördüncü Daire], B. N: 38365/ 97, KT: 15/ / 2009.
GEFFRE V. FRANSA: [Daire], B. N: 51307/99, KT: 23/ 1/ 2003.
GOLDER V. BİRLEŞİK KRALLIK: [İdari Genel Kurul], BN: 4451/ 70; KT: 21/ 02/
GRANGER V. BİRLEŞİK KRALLIK: [Daire], B. N: 11932/ 86, KT: 28/ 03/ 1990.
GOROU (2) V. YUNANİSTAN: 89[Büyük Daire], B. N: 12686/ 03, KT: 20/ 03/
HADJIANASTASSIOU V. YUNANİSTAN, [Daire], B. N: 12945/ 87, KT: 16/ 12/
HENRYK URBAN V. RYSZARD URBAN V. POLONYA: [Dördüncü Daire], B. N: / 08, KT: 30/ 11/ 2010.
HORNSBY V. YUNANİSTAN: [Daire], B. N: 18357/ 91, KT: 01/ 04/ 1998.
JELICIC V. BOSNA HERSEK: [Dördüncü Daire], B. N: 41183/ 02, KT: 31/ 10/ 2006.
JONES V. BİRLEŞİK KRALLIK: [Dördüncü Daire] B. N: 34356/ 06, 40528/ 06, KT: / 06/ 2014.
KABA V. TÜRKİYE: [İkinci Daire] B. N: 1236/ 95; KT: 01/ 03/ 2011.
KART V. TÜRKİYE: [BD], B. N: 8917/ 05, KT: 03/ 12/ 2009.
KARTTUNEN V. FİNLANDYA: [Dördüncü Daire], B. N: 1685/ 10, KT: 10/ 05/
KREUZ V. POLONYA: [Birinci Daire], B. N: 28249/ 95, KT: 13/ 02/ 2003.
KUTIC V. HIRVATİSTAN: [Birinci Daire], B. N: 48778/ 99, KT: 01/ 03/ 2002.
KYPRIANOU V. KIBRIS: [Büyük Daire], B. N: 73797/ 01, KT: 15/ 12/ 2005.
LE COMPTE, LEUVA VE DE MEYERE V. BELÇİKA: [İdari Genel Kurul], B. N: 6878/ , 7238/ 75, KT: 23/ 06/ 1981.
LENSKAYA V. RUSYA: [Birinci Daire], B. N: 28730/ 03, KT: 29/ 01/ 2009.
LITGHOW ve DİĞERLERİ V. BİRLEŞİK KRALLIK: [Daire], B. N: 9006/ 80, 9263/ 81, KT: 8/ 7/ 1986.
McVICAR V. BİRLEŞİK KRALLIK: [Birinci Daire], B. N: 463/ 11, KT: 07/ 05/ 2002.
MEMISAJ V. ARNAVUTLUK:[Daire], B. N: 40430/ 08; KT: 20/ 03/ 2014.
MIRAGALL ESCDANO ve DİĞERLERİ V. İSPANYA: [Dördüncü Daire], B. N: / 97, 38688/ 97, 40777/ 98, 40343/ 98, 41446/ 98, 41484/ 98, 41487/ , 41509/ 98, KT: 25/ 05/ 2000.
MORTIER V. FRANSA: [Üçüncü Daire], B. N: 42195/ 98, KT: 31/ 07/ 2011.
OSU V. İTALYA: [ Birinci Daire], B. N: 36534/97, KT: 11/ 7/ 2002.
PAPON V. FRANSA: [Birinci Daire], B. N: 54210/ 00, KT: 25/ 07/ 2002.
PIERSACK V. BELÇİKA: [Daire], B. N: 8692/ 79, KT: 01/ 10/ 1982.
REISNER V. TÜRKİYE: [İkinci Daire], B. N: 46815/ 09, KT: 21/ 07/ 2015.
RINGESIEN V. AVUSTURYA: [Daire], B. N: 2614/ 65, KT: 16/ 07/ 1971.
RODRIGUEZ VALIN V. İSPANYA: [Dördüncü Daire], B. N: 47792/99, KT: 11/ 10/
RTBF V. BELÇİKA: [İkinci Daire], B. N: 50084/ 06, KT: 29/ 03/ 2011.
PUDAS V. İSVİÇRE: [Daire], B. N: 10426/ 83, KT: 27/ 10/ 1987.
SOTIRIS ve NIKOS KAUTRAS ATTEE V. YUNANİSTAN: [İkinci Daire], B. N: 39442/ , KT: 16/ 11/ 2000.
SRAMEK V. AVUSTURYA: [İdari Genel Kurul], B. N: 8790/ 79, KT: 22/ 10/ 1984.
STANKOV V. BULGARİSTAN: [Beşinci Daire], B. N: 68490/ 01, 12/ 7/ 2007.
SUDA V. ÇEK CUMHURİYETİ: [Beşinci Daire], B. N: 1643/ 06, KT: 28/ 10/ 2000.
TINNELLY V. BİRLEŞİK KRALLIK: [Daire], B. N: 20390/ 92, KT: 10/ 07/ 1998.
WALCHLI V. FRANSA: [Üçüncü Daire], B. N: 35787/03, KT: 26/ 07/ 2007.
VAN DE HURK V. HOLLANDA: [Daire], B. N: 16034/ 90, KT: 19/ 04/ 1994.
TACEA V. ROMANYA: [Daire], B. N: 746/ 02, KT: 29/ 09/ 2005.
TRICARD V. FRANSA: [Üçüncü Daire], B. N: 40472/98, KT: 10/ 7/ 2001.
YURIY NIKOLAYEVIC V. RUSYA: [Beşinci Daire], B. N: 40450/ 04, KT: 15/ 10/
ANAYASA MAHKEMESİ İÇTİHAT DİZİNİ AYŞE BAŞÇI ve DİĞERLERİ BAŞVURUSU, B. N: 2913/ 5367, KT: 25/ 2/ 2015.
BAHAR TEBER BAŞVURUSU, B. N: 2913/ 5553, KT: 25/ 3/ 2015.
GARANTİ BANKASI A.Ş. BAŞVURUSU, B. N: 2013/4553; KT: 16/ 4 /2015.
HAMİYET KÖSEOĞLU BAŞVURUSU, B. N: 2013/1341, KT: 21/ 5/ 2015.
HÜSEYİN GÖNAL BAŞVURUSU, B. N: 2013/ 2491, KT: 17/ 7/ 2014.
HÜSEYİN SEZGİN BAŞVURUSU, B. N: 2013/ 1793; 18/ 9/ 2014.
İBRAHİM CAN KİŞİ BAŞVURUSU, B. N: 2012/ 1052; 23/ 7/ 2014.
MUHARREM KILIÇ BAŞVURUSU, B. N: 2012/1071; KT: 11/ 3/ 2015.
MURAT DAŞ BAŞVURUSU, B. N: 2013/ 3063; KT: 26/ 6/ 2014.
MUSTAFA ÜNLÜ BAŞVURUSU, B. N: 2013/ 735; KT: 17/ 09/ 2014.
NERİMAN POLAT BAŞVURUSU, B. N: 2012/ 1223; KT: 5/ 11/ 2014.
OĞUZHAN KOZACIOĞLU BAŞVURUSU, B. N: 2013/4513; KT: 24/ 6 /2015.
ÖZKAN ŞEN BAŞVURUSU, B. N: 2012/791, KT: 7/ 11/ 2013.
RAMAZAN YILMAZ BAŞVURUSU, B. N: 2014/ 2354, KT: 16/ 10/ 2014.
SACE ELEKTRİK VE TİCARET A. Ş. V. TÜRKİYE, B. N: 20577/ 05; KT: 22/ 10/ 2013.
ŞENER BERÇİN BAŞVURUSU, B. N: 2013/ 5516; KT: 22/ 1/ 2015.
YAŞAR YILMAZ BAŞVURUSU, B. N: 2013/ 6183, KT: 19/ 11/ 2014.