AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA NEFRET SÖYLEMİ VE DİNE HAKARET

İfade özgürlüğü hem birey açısından hem de toplum açısından hayati öneme sahipolan bir temel haktır. Bireyin ve toplumun gelişimi ve dönüşümü bu hakkın özgürcekullanımına bağlıdır. Bunun yanında devletlerin demokratik yönden ilerlemesi, hukukdevleti ilkelerinin tam anlamıyla hayata geçirilmesi, hukuki standartların yükseltilmesiile bu hakkın kullanımı arasında doğrudan bağlantı vardır. Ancak bu hakkın kullanımı aynı zamanda hukuken korunan bazı haklarla karşıkarşıya gelmesine ve çatışmasına sebebiyet verebilmektedir. Bu duruma örnek olarakson yıllarda ifade özgürlüğünün sınırlandırma sebeplerinden biri olan nefret söylemiiçerikli ifadeler gösterilebilir. Nefret söylemi bireylerin dini, dili, cinsiyeti, cinseltercihleri, tabi olduğu etnik grup, kültürel kimliği ve kültürel değerleri gibi birtakımfarklılıklar hedef alınarak kullanılan olumsuz söylemlerdir. Bu kapsamda dine hakaretiçerikli ifadeler, nefret söyleminin en hararetli tartışmalarının olduğu örneklerindenbiridir. Bu ifade bilgi teknolojileri ve iletişim araçları vasıtası ile yapıldığında dahabüyük etki yaratmaktadır. Nefret söyleminin hedefi olan birey ya da gruplar incindiğigibi bireyin yaşadığı toplumun da uzun vadede toplumsal barışına ve huzurunazarar gelebilmektedir. Böylesi bir durumda hukuken bir müdahalede bulunulupbulunulmaması noktasında tercih yapılması gerekmektedir.Bu makalede dine hakaret ve ifade özgürlüğü olgusu arasındaki ilişki teorikolarak ele alınacak ve konuya ilişkin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları analizedilmeye çalışılacaktır.

Hate Speech and Blasphemy in the Light of the Decision of European Court of Human Right

Freedom of speech is fundamental right both for individuals and society.Development and transformation of individuals and the society depend on theunrestricted use of this fundamental right. Moreover there also exist direct linksamong its unrestricted use and democratic transformation and progress of states andalleviation of rule of law.However its use may cause possible conflict and confrontation with some otherprotected rights. One recent example to that could be hate speech that is consideredas a ground for restriction of free speech. Hate speech can be defined as the negativeexpressions target individuals religion, language, gender, ethnical belonging, culturalidentity and values. In this context the blasphemy is one of the most discussedexamples of hate speech. It creates even stronger negative impact when committedthrough the means of information and communication technologies. Not only theindividuals or groups targeted by hate speech suffers but hate speech also poseserious threat to the peace and comfort in the society. In such cases there is thenecessity to make decision whether there should be intervened or not. In this article we theoretically analyze the interrelation between free speech andblasphemy in the light of the decisions of European Court of Human Rights.

PDF

___

ALTIPARMAK, Kerem, Kutsal Değerler Üzerine Tezler v. ifade Özgürlüğü: Top- lu Bir Cevap, bkz. İfade Özgürlüğü İlkeler ve Türkiye, 1.Baskı, İstanbul İletişim Yayınları, Sena Ofset, 2007. ARSLAN, Zühtü, İfade Özgürlüğünün Sınırlarını Yeniden Düşünmek: Açık ve Mevcut Tehlikenin Tehlikeleri, Teorik ve Pratik Boyutlarıyla İfade Özgürlüğü, Liberal Düşünce Topluluğu, (Editör: Bekir Berat Özipek), Ankara, 2003. ARTUK, Mehmet Emin, GÖKÇEN, Ahmet, YENİDÜNYA, Caner, 5237 sayılı Yeni TCKya göre Hazırlanmış Ceza Hukuku Genel Hükümler I , 7.Baskı, Ankara, Adalet Yayınevi, 2013. ARTUK, Mehmet Emin, GÖKÇEN, Ahmet, YENİDÜNYA, Caner,Ceza Hukuku Özel Hükümler , 13.Baskı, Ankara, Adalet Yayınevi, 2013. ASAD, Talal, Reflections on Blasphemy and Secular Criticism, In Religion: Beyond a Concept, Hent de Vries, Fordham University Press, 2008. ASAD, Talal, Free Speech, Blasphemy, and Secular Criticism, in Is Critique Secular?: Blasphemy, Injury and Free Speech, The Townsend Papers in Huma- nities No. 2, University of California Press, Los Angeles, 2009. AYDIN, Öykü Didem, Üç Demokraside Düşünce Özgürlüğü ve Ceza Huku- ku-ABD, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2004. BAKIRCIOĞLU, Önder, Freedom of Expresion and Hate Speech, Tulsa Journal of Comparative-International Law, Vol.16, 2008. BEYDOĞAN, T.Ayhan, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Türk Huku- kunda Siyasî İfade Hürriyeti,Ankara, Liberal Düşünce Topluluğu Avrupa Ko- misyonu, Cantekin Matbaası 2003. BIÇAK, Vahit, AİHM Kararları Işığında İfade Özgürlüğü Teorik ve Pratik Bo- yutlarıyla İfade Özgürlüğü (Editör: Bekir Berat Özipek), Ankara 2003. CAN, Osman, Düşünceyi Açıklama Özgürlüğü: Anayasal Sınırlar Açısından Neler Değişti?, Liberal Düşünce Topluluğu, (Editör Bekir Berat Özipek), 2003. CENTEL, Nur, ZAFER, Hamide, ÇAKMUT, Özlem, Türk Ceza Hukukuna Giriş, İstanbul, 7.Baskı, Beta Yayıncılık, 2011. ÇAĞLAR Bakır, ÇAVUŞOĞLU Naz, Parti Kapatma Davalarında Mermer Mo- zaik İkilemi: Demokratik Toplum Düzeni Hukuku Tartışması Üzerine Notlar, Ankara, Anayasa Yargısı 16, 1999. ÇEÇEN, Anıl, İnsan Hakları, İstanbul, Gündoğan Yayınları, 2000. DEMİR, Hande Seher, AİHS sisteminde Din ve Vicdan Özgürlüğü, Ankara, Adalet Yayınevi, 2011. DEMİRBAŞ, Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 8.Baskı, 2012. DOĞRU, Osman; NALBANT, Atilla, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi: Açıkla- ma ve Önemli Kararlar, .Cilt 2, Ankara: Avrupa Konseyi, 2013. GÖLCÜKLÜ, A. Feyyaz; GÖZÜBÜYÜK A. Şeref, Avrupa İnsan Hakları Sözleşme- si ve Uygulaması, Ankara, Turhan Kitabevi, 2012. GÖKÇEN, Ahmet, Halkı Kin ve Düşmanlığa Açıkça Tahrik Cürmü, (TCK madde 312/2), Ankara, Pano Ofset, 2001. GÜRSEL, Esra Demir, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinin 8-11 maddesinde korunan Haklar ve Demokratik Toplumun Sınırları, Doktora Tezi, İstanbul, 2014. HAFIZOĞULLARI, Zeki, ÖZEN, Muharrem, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara, US-A Yayıncılık, 2014. HAKERİ, Hakan , Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara, Adalet Yayınevi, 2012 İPEKÇİOĞLU, Pervin Aksoy, Türk Ceza Hukukunda Suça Teşebbüs, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2009. KABOĞLU, İbrahim Ö, Özgürlükler Hukuku 1, Ankara, İmge Kitabevi Yayınları, 2013 KAMBER, Suat, İfade Özgürlüğü, Ankara, Başbakanlık Uzmanlık Tezi, 2012. KAPANİ, Münci, Kamu Özgürlükleri, Yedinci Baskı (Tıpkı Basım), Ankara, Yet- kin Yayınları, 1993. KARAGÖZ, Kasım, İfade Özgürlüğü ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Sınırlandırılması, Ankara, 2004 (Yayınlanmamış Doktora Tezi). KARAN, Ulaş, Nefret İçerikli İfadeler, İfade Özgürlüğü ve Uluslararası Hukuk, 1.Baskı, İstanbul, Ayrıntı Yayınları, (Editör;Yasemin İnceoğlu) 2012. KOCA, Mahmut, ÜZÜLMEZ, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 2.bas- kı, Ankara, Seçkin Yayıncılık,2012. KÜÇÜK, Adnan, İfade Hürriyetinin Unsurları, 1.Baskı, Liberal Düşünce Toplu- luğu/Avrupa Komisyonu, Cantekin Matbaası, Eylül 2003. KÜZECİ, Elif, AİHSin 10.maddesi Işığında Nefret İçerikli ve Irkçı Nitelikli Dü- şünce Açıklamaları, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, s.71, 2007. MACOEVİ, Monica, İfade Özgürlüğü, Avrupa Konsey, El Kitapları no.2, Avrupa Konseyi İnsan Hakları Genel Müdürlüğü, Strasburg, 2001. MALKOÇ, İsmail,Açıklamalı-İçtihatlı 5237 sayılı Yeni Türk Ceza Kanunu (Mad- de150-241), Ankara, Sözkesen Matbaacılık. MURDOCH, Jim, Düşünce vicdan ve din özgürlüğü, Avrupa İnsan Hakları Söz- leşmesinin 9.maddesinin uygulanmasına dair klavuz kitap, İnsan hakları el kitapları, Çev.Serkan Cengiz, 1.Baskı, Ankara, Şen Matbaa, 2013 NATHWANİ, N, Human Rights Law Review, 2008/4. OKUMUŞ, Ali, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Türkiye de İfade Hürriyeti, Ankara, Adalet Yayınevi, 2007. ÖKTEM, Akif Emre, Uluslararası Hukukta İnanç Özgürlüğü, Ankara, Liberte Yayınları, Aralık 2002. ÖZGENÇ, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 9. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2013. ÖZBEK, Veli Özer, KANBUR, Mehmet Nihat, AYDIN, Koray,BACAKSIZ, Pınar, TEPE, İlker, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 3.Baskı, 2012. PARLAR, Ali, HATİPOĞLU, Muzaffer, Türk Ceza Kanunu Yorumu, 3.Cilt, 3.Bas- kı, Ankara, 2010. REİSOĞLU, Safa, Uluslararası Boyutlarıyla İnsan Hakları, İstanbul, Beta, 2001. RIJN, Arjen Van, İfade Özgürlüğü (10.madde), 1.Cilt, Ankara, Başkent Klişe Matbaacılık, (Editör;Birsen Erdoğan, Derleyenler;Birsel Erdoğan, Ulaş Karan) . SELÇUK, Sami, Düşün Özgürlüğü, Yeni Türkiye, S. 17, Yıl. 3, Ankara, 1997. SELÇUK, Sami, Bağımsız Yargı Özgür Düşünce, İmge Yayınları, Ankara 2007. SUNAY, Reyhan, Avrupa Sözleşmesinde ve Türk Anayasasında İfade Hürriye- tinin Muhtevası ve Sınırları, 3.Baskı, Ankara, Pano Ofset, 2001. ŞAHBAZ, İbrahim, Karşılaştırmalı Düşünceyi Açıklama Özgürlüğü, Ankara, Yetkin Yayınları, 2007. ŞAHİN, Kemal, İnsan Hakları ve Özgürlük Boyutuyla İfade Özgürlüğü Gerek- çeleri ve Sınırları, İstanbul, XII Levha Yayınevi, 1.Baskı, 2009. ŞAFAK, Ali, Ceza Hukuku (Genel ve Özel Hükümler), Ankara, Selim Kitapevi, 1.Baskı, 2005. TAHZEB-LIE, Bahia, Freedom of Religion or Belıef Is An Asset,Fundemen- tal Rights And Principles, Liber Amicorum, Pieter van Dijk, Marjolein van Roosmalen, Ben Vermeulen, Fried van Hoof, Marten Oostıng, Camdrid- ge-Antwerp-Portland, Intersantia Publishers, 2013. TEZCAN, Durmuş: ERDEM, Mustafa Ruhan; SANCAKDAR, Oğuz, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiyenin İnsan Hakları Sorunu, Ankara, Seçkin Yayıncılık 2004. TEZCAN, Durmuş; ERDEM, Mustafa Ruhan; SANCAKDAR, Oğuz; ÖNOK, Rifat Murat, İnsan Hakları El Kitabı, 5.baskı, Ankara, Seçkin Yayınları,2014. TRAGER, Robert - DICKERSON Dona L.:21. Yüzyıl da İfade Özgürlüğü, Çev.A. Nuri Yurdusev, Ankara: 2003. VURAL, Hasan Saim, Türkiyede Din Özgürlüğüne İlişkin Anayasal Güvence, Ankara, Seçkin Yayıncılık 2013. YAŞAR, Osman; GÖKCAN, Hasan Tahsin, ARTUÇ Mustafa: Türk Ceza Kanunu Cilt V Madde 197-251, Ankara, Adalet Yayınevi 2014. WEBER, Anna, Nefret Söylemi El Kitabı, Çev. Metin Çuhaloğlu Avrupa Konseyi Yayınları, Eylül 2009. ZARPLI, Çağdaş, İnsan Hakları: İçeriği ve Sınırları, Kütahya Yüksek Lisans Tezi, 2008. ZWAAK, Leo, Kasım Karagöz, Kemal Şahin, Murat Tümay; Matra Yargıda İfa- de Özgürlüğüne Yönelik Farkındalığın Arttırılması Projesi İfade Özgürlüğü Ders Kitabı, Ankara Adalet Akademisi Yayınları 2013. İNTERNET KAYNAKLARI Adnan Küçük, Fikir Özgürlügünün Unsurlarıyla Birlikte Arzettigi Ayrılmaz Bü- tünlük, (Erişim) http://www.akader.info/KHUKA_2003_mart/fikir_hurriyeti. htm. 13.12.2014 Aleniyet Nedir, (Erişim)http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bt- s&arama=kelime&g uid =TDK.GTS.547de43d 3cb.588388, 12.08.2014. Fehmi Şener Gülseren, Ceza Hukukunda Aleniyet Kavramı, Haziran 2014, s.33, (Erişim)http://en.lau.edu.tr/euljss/si513.pdf, 12.07.2014. Aşağılamak Nedir, (Erişim)http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gt- s&arama=gts&g uid=TDK.GTS.547dd86935e750.16548548, 20.11.2014. Erdoğan Teziç, Türkiyede Siyasal Düşünce ve Örgütlenme Özgürlüğü, Ana- yasa yargısı, 1990, c.7 (Erişim) http://www.anayasa.gov.tr/eskisite/anyarg7/ tezic.pdf., 15.10.2014. Ahmet Gökcen, Kamu Barışına Karşı Suçlar (m. 213-222), (Erişim) http:// www.ceza-bb.adalet.gov.tr/makale/118.doc,s.1., 18.11.2014. Hate Crimes in the OSCE Region: Incidents and Responses, Annual Report for 2006, OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights, Warsaw, 2007, s.9, (Erişim) http://www.osce.org/odihr/26759, 12.06.2014. Hülya Dinçer, İnsan Hakları Söylem Ve Pratiğinde Dine Hakaret, İfade Öz- gürlüğü Ve Dini Hislere Tanınan Koruma, Marmara Üniversitesi resmi web sitesi, (Erişim) http://marmara.academia.edu/hulyadincer, 16.08.2014. Nefret Söylemi, (Erişim)http://www.nefretsoylemi.org, 14.09.2014. Ş. Özen, İslam Hukukunda Zındıklık Suçu Ve Molla Lürfînin İdamının Fıkhî- liği, İslam Araştırmaları Dergisi, Sayı 6, 2001, s.6. (Erişim) http://www.isam. org.tr/documents%5 Cdosyalar%5Cpdfler %5Cisla marastirmalaridergisi%5C- sayi06%5C017062.pdf., 12.09.2014. Tarlach McGonagle, Protection of Human Dignity, Distrubition of Racist Content (Hate Speech), Institute for Information Law, Faculty of Law, Uni- versity of Amsterdam (Erişim) http://www.ivir.nl/publications/mcgonagle/ humandignity.html. 16.08.2014. Sabahattin Nal, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Düşünce, Vicdan ve Din Özgürlüğü, Mustafa Kemal Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilim- ler Fakültesi,, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi,57-4, (Erişim)http://dergiler. ankara.edu.tr/dergiler/42/469/ 5371.pdf, s.88 ,11 Eylül 2014. AİHM KARARLARI Aydın Tatlav/Türkiye (no. 50692/99), (Erişim) http://www.hudoc.echr.coe. int/site, 16.11.2014 Castells/İspanya (no.11798/85), (Erişim) http://www.hudoc.echr.coe.int/site, 06.10.2014 De Haas ve Gijsel/Belçika (no.19983/92),(Erişim) http://www.hudoc.echr. coe.int/site, 21.11.2014. Dink/Türkiye (no.64915/01), p.69, (Erişim) http://www.hudoc.echr.coe.int/ site, 18.06.2014. Handyside/Birleşik Krallık (no: 5493/7), (Erişim) http://www.hudoc.echr.coe. int/ site, 06.09.2014. Garaudy/Fransa (no.65831/01),(Erişim) http://www.hudoc.echr.coe.int/site, 06.11.2014. Giniewski/Fransa (no. 6401/2006) (Erişim)http://www.hudoc.echr.coe.int/ site, 08.11.2014. Jersild/Danimarka (no. 15890/89), (Erişim) http://www.hudoc.echr.coe.int/ site, 06.10.2014 I.A./Türkiye (no:4571/98), (Erişim)http://www.hudoc.echr.coe.int/site 07.08.2014. Kokkinakis/Yunanistan(no.14307/88),(Erişim)http://www.hudoc.echr.coe. int/site, 06.11.2014. Lingens/Avusturya (no. 9815/82), (Erişim) http://www.hudoc.echr.coe.int/ site, 06.10.2014 Murphy/Irlanda (no.44179),(Erişim) http://www.hudoc.echr.coe.int/ site, 07.09.2014. Müller ve Diğerleri/İsviçre (no.10737/84), (Erişim) http://www.hudoc.echr. coe.int/site, 06.10.2014. Otto Preminger Institut/Avusturya (no.13470/87), (Erişim) http://www.hu- doc.echr.coe.int/site, 06.11.2014 Throgeir Thorgeirson/İzlanda (no.13778/88),(Erişim) http://www.hudoc. echr.coe.int/site, 06.10.2014 Wingrove/İngiltere (no. 17419/90), (Erişim) http://www.hudoc.echr.coe.int/ site, 06.10.2014