Orta Çağ İslâm Coğrafyacılarına Göre Rey Şehrinin Sosyo-Ekonomik Durumu ve Mimari Yapısı

İran’ın başşehri Tahran’ın 8 km. güney-güneydoğusunda bulunan Rey, İpek Yolu gibi önemli bir ticaret yolu üzerinde yer alması nedeniyle Eski Çağ’dan itibaren hem jeopolitik hem de ticarî açıdan önemli bir şehirdi. Bununla birlikte Zerdüştîliğe mensup kişilerin en önemli inanç merkezlerinden biri olmasından dolayı dinî bakımdan ayrıca bir öneme sahipti. Eski Çağ’daki ehemmiyetini sonraki asırlarda da devam ettiren şehir, VII. yüzyılda Arap-İslâm hâkimiyetine geçmesi ile birlikte büyük bir değişim ve dönüşüm yaşadı. Diğer taraftan coğrafya ilminin VIII. ve IX. yüzyıllardan itibaren Müslümanlar tarafından tanınmasından sonra bu alanda birçok eser yazılmaya başladı ve bu eserlerde İran coğrafyası ve Rey hakkında önemli bilgiler verildi. Bu çalışmada; Orta Çağ İslâm coğrafyacılarının kaleme aldığı eserlerde Rey hakkında verilen bilgiler incelenmiştir. Bu bağlamda, şehrin ekonomik, toplumsal, dini durumu ve mimari yapısı hakkında verilen bilgiler farklı başlıklar altında değerlendirilmiştir. Araştırmada İslâm coğrafyasına dair birinci elden Farsça ve Arapça eserlerin yanında diğer birincil ve ikincil kaynaklara da müracaat edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Orta Çağ, Rey, İslâm Coğrafyacıları, Sosyo-ekonomik, Mimari

PDF

___

Abdülcelil Kazvînî Râzî, Nasîreddîn Ebû’l-Reşîd. Nakz. Tashih Celaleddîn Muhaddis. Tahran: Silsile-i İntişârât-i Encümen-i Âsâr-i Millî, 1358.
Aylar, Mustafa. “Abbâsîler’in Kuruluşundan IX. Yüzyılın Sonuna Kadar Rey Şehrinde Siyasi Durum”. Tarih ve Gelecek Dergisi. C. 6. Sayı 3. s. 1025-1037.
Aylar, Mustafa. “X. Yüzyılda Rey Şehrinde Siyasi Durum”. Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi. Sayı 13. s. 1-26.
Aylar, Mustafa ve Hassani, Ataollah. “Orta Çağ İslâm Coğrafyacılarına Göre Rey Şehrine Dair Bazı Tespitler”. Turkish Studies. 15(8). s. 3373-3388.
Bâstânî Râd, Hasan. Şehr der İran-i Zemîn. Tahran: Neşr-i İlm, 1393.
Bedreddîn, Kuvâmî Râzî. Divân-i Kuvâmî Râzî. Tashih Mîr Celaleddîn Hüseynî Urmevî. Tahran, 1334.
Belâzûrî, Ahmed b. Yahyâ. Fütûhu’l-Büldân. Beyrut: Dâr ve Mektebü’l-Hilâl, 1988; Türkçe trc., Fütûhu’l-Büldân (Ülkelerin Fetihleri). Çeviren Mustafa Fayda. İstanbul: Siyer Yayınları, 2013.
Bosworth, C. E., ed. Historic Cities of the Islamic World. Leiden-Boston: Brill, 2007.
Christensen, Arthur. İran der Zaman-i Sâsâniyân. Çeviren Reşîd Yâsemi. Tahran: Donyâ-yı Kitâb, 1368.