MAHDUMKULU ŞİİRİNİN ÇOK SEVİLİP YAYILMASININ SEBEPLERİ ÜZERİNE

Mahdumkulu, on sekizinci yüzyılda yaşamış meşhur Türkmen şairidir. Bu şair, Türkmenlerin arasında olduğu gibi Türkmen olmayan Türk zümreleri arasında da tanınıp sevilen bir şahsiyettir. Hatta Türk olmayan bazı kavimler arasında da tanındığı bilinmektedir. Mahdumkulu’dan önce yaşayan Türkmen şairlerinin şiirlerinde Türkmen Türkçesi özellikleri kendini belli ediyorsa da Çağatay Türkçesi özellikleri daha çok görülür. Mahdumkulu ise halk arasında konuşulan Türkmen Türkçesini daha çok öne çıkarmış, Çağatay Türkçesine ait kelimeleri ise özellikle hece ile yazdığı şiirlerde bir hayli azaltmıştır. Bu tip şiirlerinde sade bir dilin kullandığı da görülür. Bunun yanında üslup olarak da kendine has tarzlar denemiş, halkın daha kolay anlayacağı bir anlatım tarzını tecih etmiştir. Mahdumkulu’nun bir özelliği de çok çeşitli konularda şiir yazmış olmasıdır. Savaş ve yağmaların yaşandığı bir zamanda ve coğrafyada yaşayan şair, acı hadiseler yaşamıştır. İyi bir tahsil gören ve tasavvuf terbiyesi de aldığı anlaşılan Mahdumkulu, yaşadığı acıların da tesiriyle dokunaklı şiirler yazmıştır. Bütün bunların şairin halk arasında sevilip şiirlerinin çok yagınlaşmasında etkili olduğu düşünülebilir.

Anahtar Kelimeler:

Mahdumkulu, Türkmen Edebiyatı, Çağatay Türkçesi

A SHORT WORKUP AND STUDY ABOUT THE PEOPLE’S AFFECTION TO MAHDUMKULU POEMS AND ITS POPULARITY

Mahdumkulu is a famous Turkmen poet who lives in 18.th century. He is a poet that not only loved in the Turkmen society also in other turkic groups. Moreover, he is known by other nations too. Before Mahdumkulu, Turkmen Turkish spesifications were feeling on Turkmen Poetry but Chagatai Turkish was preponderate on that. But Mahdumkulu put forward Turkmen Turkish which speaks among Turkmen people and withdraw some Chagatai Turkish words especially in his syllabic metered poems. We can see a plain language in that kind of poems of Mahdumkulu. Besides, he tries specific wording styles and prefers comprehensible and can understandable turn of phrase by people. As an another specification of Mahdumkulu, he writes poems about so many different topics. Poet lives in a war geography, and in that plundering times he faces with lots of tragic events. Mahdumkulu is a well educated poet and he has knowledge of tasawwuf too. He writes emotional poems with that tragic events’ impact. All these things can be effective about the popularity of his poems and people’s affection to Mahdumkulu.

Keywords:

Mahdumkulu, Turkmen Literature, Chagatai Turkish,

PDF

___

AKGÜN, Atıf, “XVIII. Yüzyıl Anadolu ve Türkmen Sahası Klasik Şiirinde Sevgili “Kânî-Mahtumkulu Örneği”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/6 Spring 2014.
AZAMÎRÂD, Durdı, Mukaddime’î ber- Şi’r-i Mahdumkuli, Günbed, 1377.
BATİSLAM, H. Dilek, “Divan Şiiriyle Halk Şiirinde Ortak Bir Söyleyiş Biçimi (Mürâca’a-Dedim-Dedi)”, Folklor/Edebiyat, C.VI, S. 22, Ankara, 2000.
CHODZKO, Alexander, Specimens of the Popular Poetry of Persia, London 1842.
CÜRCÂNÎ, Musa, “Mahtumkulı be-rivâyet-i Kara Îşân”, Yâd-nâme-i Mahtumkulı Ferâgî-2, Gürgan 1377.
ERCİLASUN, Ahmet Bican, “Sözün Kanatlarında Uçan Şair”, Makalaleler, (Haz.: Ekrem Arıkoğlu), Ankara, Akçağ, 2007.
Erzurumlu İbrahim Hakkı, Marifetnâme, (Sadeleştirn: Faruk Meyan), Veli Yayınları, İstanbul, 1981.
FEDÂKÂR, Nurkılıç, Nakd u Tahlîl-i Âsâr u Ahvâl-i Mahdumkulı Ferâgî, Neşr-i İhsân, Günbed, h. 1379.
Fuzuli, Fuzuli Divanı, (Hazırlayanlar: Kenan Akyüz, Süheyl Beklen, Sedit Yüksel, Müjgan Cunbur), Akçağ, Ankara 1990.
HASANOV, F., “Ma’naviyat Yulduzları”, O’zbekiston Milli Ensiklopediyasi, Davlat İlmiy Nashriyoti, Toshkent 2011.
İmâm Ahmed Rabbânî, (1373 / 1972) Mektûbât-ı İmâm-ı Rabbânî, c. 1, Matba-ı İycu Keshnal, Karaçi (Ofset baskı: İstanbul 1977).
KÜRENOV, Sapar, Kafkasya Oğuzları veya Türlmenleri, Ötüken, İstanbul 1997.
MAGTIMGULI, Saylanan Eserler, c. 2, Hazırlayanlar, G. Nazarov, A. Mülkamanov, M. Övezgeldiyev, M. Çariyev, A. Nuryağdıyev, Aşkabat, 1983.
MAHDUM, Abid Nazar, “Mahdumkulu Divanına Sonradan İlave Edilmiş Şiirler Hakkında Görüşler ve Konuyla İlgili Bir Tercüme”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 150, Haziran 2004.
--------, “Mahdumkulu FerâgÎ ve Tasavvuf”, Türk Dünyası Araştırmları, Sayı: 147, Aralık 2003.
MAHDUMKULI Ferâgî, Dîvân-ı Hazret-i Mahdumkulı Ferâgî, (Haz. Ahmed-i Şeyh Tılâyî), İntişârât-i Tılâyî, Tahran.
MAHDUMKULU, Mahtumkulu, (Hazırlayan: Prof. Dr. Annagurban Aşırov), Türkmenistan Bilimler Akademisi Milli Elyazmaları Enstitüssü, Ankara 2014.
SARLI, Araz Muhammed, Pujûhiş-hâyî der-Edebiyât-i Turkmen, Gunbed-i Kâvus, 1377.
ŞERİFZADE, Muhsin, “Şâir-i Pâk-bâhte-i Müslümân ve İftihâr-i İran”, Yâd-nâme-i Mahtumkulı Ferâgî-2, Gürgan 1377.
Hafîzî Cuzcânî, “Türkmen, Özbek Edebî Sîmâlarıdın Mahdumkulı”, Fasl-nâme-i Hukûmet ve Şehr-vend, Sayı 2, Yıl 2, Cevzcan, Afganistan, Cevzâ 1390 (Haziran 2011).
Yunus Emre, Yunus Emre Divanı, (Hazırlayan: Faruk Kadri Timurtaş), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1986.