HARF DEVRİMİ’NİN ARDINDAN İSTANBUL KİTAPÇILARININ YAŞADIKLARI ZORLUKLAR NEDENİYLE HÜKÜMETTEN YARDIM TALEPLERİ

Türkiye’de Kasım 1928’de gerçekleştirilen yazı değişikliğinin ortaya çıkardığı birçok sonuçtan birinin de basımevlerine getirdiği ekonomik güçlükler olduğu bilinmektedir. Okuma alışkanlığının gelişip aydın bir nesil yetiştirmek için okunacak malzeme temininde temel dinamiklerden biri olan basımevlerinin, bu mali güçlükleri aşmak için neler yaptıkları incelenmeye değer bir konudur. Karşılaşılan darboğaz, Devrim’in sonucu olduğundan kitapçıların o dönemdeki hükümetle olan diyalogları dikkatlice ele alınmalıdır. Çeşitli kaynaklarda iddia edildiği gibi kitapçılar gerçekten hiçbir şekilde hükümetten yardım talebinde bulunmadılar mı? Yoksa, bulundular ama bir sonuç mu alamadılar gibi sorular, bu makalede cevaplanmaya çalışılmıştır. Konunun incelenebilmesi için mevcut literatür ışığında belgesel analiz yapılmıştır. İstanbul kitapçılarını kapsayan bu konu irdelenirken, o dönemin günlük gazetelerinde yapılan haberler çokça kullanılmıştır. Makale, 1928 ile tek kitap kanununun çıktığı 1933 yılları arasındaki dönemle sınırlandırılmıştır. Eski yazıdan yeni yazıya geçiş sırasında bir takım güçlüklerin yoğun şekilde yaşandığı süreç olan bu yıllarda, kitapçıların karşılaştıkları zorlukların üstesinden gelmek için nasıl mücadele verdikleri araştırılmıştır. Kitapçılar, gerek yazı değişikliği uygulamasını yürüten maarif vekillerine, gerekse Talim Terbiye Kurulu Başkanı ve maarif müdürlerine problemlerini anlatmaya çalışmışlardır. İstanbul kitapçılarının temsilcileri, Maarif Vekili Mustafa Necati Bey başta olmak üzere, tek kitap kanunun çıktığı döneme kadar tüm maarif vekilleriyle görüşmüşlerdir. Sıkıntılarını doğru anlatamamaları, birlikte hareket edememeleri, farklı gruplara bölünmeleri ve bazılarının kendi çıkarına davranmasından dolayı Devletten yeterli maddi desteği alamamışlardır.  

AFTER THE LETTER REVOLUTION, REQUESTS FOR HELP FROM THE GOVERNMENT DUE TO THE CHALLENGES OF ISTANBUL BOOKSTORES

It is known that one of the many consequences of the alphabet revoluation in Turkey in November 1928 was the economic difficulty brought to the İstanbul bookstores. It is worth examining the financial incoveniences of bookstores whose main responsibility is building a bright young generation by supplying necessary materials. Since the diffuculties encountered is the result of the revolution, the dialogues with the Government of that period should be carefully investigated. Have the bookstores really never asked the government for help, as claimed in various sources? Or, they could not gey any feedback. This is the main question that this article is trying to find an answer. While this subject was being examined analysis was made in the up to date literature. When researching the subject that covers bookstores, the news in daily newspapers of that period were mostly used. The article was limited to the period between 1928 and 1933, when the one book law came out. In this period, where the transition from the old alphabet to the new alphabet was experienced intensively, was studied for see how the bookstores struggled to overcome their difficulties. They have tried to explain their problems to the officers who have carried out the letter change application, like Education Ministry and the Board of Education and Discipline if necessary. Until the one book law, they had met to Education Minister Mustafa Necati firstly and all the ministries. They could not get sufficient financial support from the State due to their inability to explain their problems correctly, their inability to act together, their division into different groups, some of them were treated personally.

___

  • ARIK, Şahmurat, “1938-1951 Tarihleri Arasında Bazı Yayınevi ve Yazarların CHP’den Yardım Talepleri”, İlmi Araştırmalar, 17/1, 2004, s. 49-69. ARIKAN, Zeki, “Mütarekede Mustafa Necati’nin İzmir’deki Çalışmaları”, Basım ve Basımcılığımızın 250. Yılı Bilimsel Toplantısı: Bildiriler (1-11 Aralık), Ankara, 1979, s. 27-35. BAYSAL, Jale, “Harf Devrimi’nden Önce ve Sonra Türk Yayın Hayatı”, Harf Devrimi’nin 50. Yılı Sempozyumu, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1981, s. 61-72. “1928 Sene-i Mâliyesi Rüsûmât Bütçesine Tahsîsât-ı Fevkalâde İʻtâsına Dâir Kânûn”, Sayı: 1355, RG, S. 1039, t. 13.11.1928. [ÇINAR], Hüseyin Vasıf, “Önceki Bakanlarımız”, Milli Eğitim Bakanlığı, http://www.meb.gov.tr/meb/ (20.05.2018). ÇİÇEK, Niyazi, Nurhan KABAKULAK, “Harf Devrimi’nin İstanbul Kitapçılarına Ekonomik Etkileri”, Türkiyat Mecmuası, 27/1, 2017, s. 121-137. ÇİÇEK, Niyazi, Harf Devrimi’nin Kamu Yönetimine ve Yazışma Geleneğine Etkileri, ATAM, Ankara, 2017. D.M.N, “Harf İnkılabı ve İstanbul Kitapçılarının Perişan Hali”, Resimli Şark Dergisi, 8, Ağustos 1931, s. 13-17. DOĞANER, Yasemin, “Yeni Türk Harflerinin Türk Basınındaki Yankıları”, 80. Yılında Türk Harf İnkılabı Uluslararası Sempozyumu (10-11 Kasım), Ed. Tülay ALİM BARAN, Yeditepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul, 2009, s. 387-395. “Harf İnkılabından Sonra Bizde Kitapçılığın Bugünkü Hali ve İstikbali”, Resimli Şark Dergisi, 25, Kasım 1933, s. 17-23. KAHRAMAN, Âlim, “Matbuat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 28, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2003, s. 121-125. KANBOLAT, Erhan, Harf Devrimi’nden Köy Enstitülerine Türkiye’de İlköğretim (1928-1940), İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2015. KAYAM, H. Cevdet, “Harf Devriminde Devlet Harcamaları”, 80. Yılında Türk Harf İnkılabı Uluslararası Sempozyumu (10-11 Kasım), Ed. Tülay ALİM BARAN, Yeditepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul, 2009, s. 245- 256. “Maarif Vekilliğine Bağlı Mekteplerde Okutulacak Ders Kitaplarının Basılması ve Dağıtılmasile Bu Maksat İçin Kurulacak Mektep Kitapları Sandığı Hakkında Kanun”, Kanun Sayısı: 2259, RG, S. 2426, t. 13.07.1933. “Mektep kitapları için açılacak hesabı cari hakkında 1/498 numaralı kanun lâyihası ve Maarif ve Bütçe encümenleri mazbataları”, T.B.M.M.Z.C., İ: 35, 4.4.1933, c. 14, s. 6. OVA, Nalan, Harf İnkılabı ve Türk Basını (1928-1929):Vakit, İkdam, Hâkimiyet-i Milliye Örnekleri, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gazetecilik Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2005. [SAGAY], Esat, “Önceki Bakanlarımız”, Milli Eğitim Bakanlığı, http://www. meb. gov.tr/ meb/, 28.05.2018). [SERTEL], Zekeriya, “Halk Niçin Okumuyor”, Resimli Ay, Ağustos 1929, s. 14-17. [TARAY], Cemal Hüsnü, “Önceki Bakanlarımız”, Milli Eğitim Bakanlığı, http:// www. meb. gov.tr/ meb/, 24.02.2018. “Takrir-i Sükûn Kanunu”, Kanun Sayısı: 578, RG, S. 87, t. 04.03.1925. TÜFEKÇİ, Hayati. “Cumhuriyet İdeolojisi ve Türk Basını (Hâkimiyet-i Milliye 1.12.1928-31.12.1929)”, Sosyoloji Dergisi, 3/3, 1992, s. 46-96.