Habsburg Askerî Serhâd’dinde Ulah Kimliği: Ulah Kanunnamesi (5 Ekim 1630)

15. yüzyılın sonlarından itibaren Hırvat-Slavon topraklarını tehdit eden ve Güneydoğu Avrupa’da yayılan Osmanlılar, İslam ile Hristiyanlığın çatışma alanında sınır savunma sistemlerinin kurulmasına ve sağlamlaştırılmasına neden olmuştur. Kaleler ve kaptanlık sistemleri, Hırvatistan ve Slavonya başta olmak üzere Habsburg Monarşisi’nin diğer topraklarında kademeli olarak geliştirilmiştir. Başlangıçta Osmanlı ilerlemesine karşı savunmaya hizmet etmek için askerî bir kurum olarak düşünülse de bu serhâddin militarizasyon sürecinin tamamlanması, bölgeye ücretli ve ücretsiz asker olarak yerleştirilen Ulah ahâlîsi ile sağlanmıştır. Askerî Serhâd’de zamanla artan Ulah göçmenler bir yandan bölgeyi kolonize ederken diğer yandan da bölge soyluları ile feodal yükümlülük konusunda sorunlar yaşamaya başlamışlardır. Bu sorun karşısında Kutsal Roma Germen İmparatoru II. Ferdinand 5 Ekim 1630 tarihinde Ulah Kânûnnâmesi (Statuta Valachorum/Vlaški Statuti) çıkarmıştır. Bu çalışmada; Habsburgların Osmanlılara karşı Drava ve Sava nehirleri arasında oluşturduğu Yukarı Slavon Askerî Serhâd’dine yerleşen Ulahların hukuki statülerinin temelini oluşturan Ulah Kânûnnâmesi incelenmiştir. Bu belge bağlamında Ulahların sosyal, askerî ve siyasi ayrıcalıkları değerlendirilerek, söz konusu Balkan halkının asker-yerleşimci topluluklara nasıl dönüştükleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırmada Avusturya arşiv belgeleri ve alan yazını ile ilgili eserlerin yanı sıra Hırvatça, Almanca, İngilizce yayımlanmış eserlere başvurulmuş; nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Habsburg, Ulah, Yukarı Slavon Askerî Serhâdi, Varaždin Generalliği, Statuta Valachorum

The Wallachian Identity in Habsburg Military Frontier: The Wallachian Law (5 October 1630)

From the late15th century, the Ottomans, threatening the Crotian-Slavonian territories and expanding through the southeastern Europe, caused the foundation and consolidation of the border defense systems in the conflict zone of Islam and Christianity. Castles and captainship systems were fractionally developed in the other territories of the Habsburg Monarchy, and in Croatia and Slavonia in particular. Initially, even though they were considered as a military institution to serve as defense against the Ottoman advance (progress), the completion of the militarization process of this border region was mediated through the Wallachians posted as mercenaries and enlistees. The Wallachian immigrants, increasing in number over time in the Military Frontier, on the one hand, colonized the region, and, on the other hand, started to have problems with the nobles of the region in terms of feudal liability. With this issue, the holy Roman Emperor, Ferdinand II, enacted the Wallachian Law (Statuta Valachorum / Vlaški Statuti) on October 5, 1630. In this study, the Wallachian Law underlying the legal status of the Wallachian who settled in the Upper Slavonian Military Frontier, which was established by the Habsburgs against the Ottomans between the Drava and Sava rivers has been researched (analysed). Within the context of this document, by evaluating the social, military and political privileges of the Wallachian people, we have tried to reveal how this Balkan community transformed into military-settler communities. In this research, as well as the Austrian archival documents and the related works with the body of literature, the works published in Croatian, German and English were referred to. The content analysis from the qualitative research methods has been applied.

Keywords:

Habsburg, Wallachian, Upper Slavonian Military Frontier, Varaždin Generalat, Law of the Wallachians,

PDF

___

Kaynaklar A. Arşiv Belgeleri 1. Yayımlanmamış Arşiv Belgeleri Avusturya Devlet Arşivleri (OeStA: Österreichisches Staatsarchiv), Viyana Harp Arşivi (KA: Kriegsarchiv) İç Avusturya Harb Şûrası (IÖ.HKR: Inner Österreichischer Hofkriegsrat, Akten) İÖ.HKR, Akten, Karton (Faszikel) 6: Croatica, 1599-VII-I. İÖ.HKR, Akten, Karton (Faszikel) 6: Croatica, 1599-VII-I. İÖ.HKR, Akten, Karton (Faszikel) 8: Croatica, 1602-IV-I. 2. Yayımlanmış Arşiv Belgeleri Jura Regni Croatiae, Dalmatiae & Slavoniae. Urednici Joannes Kukuljević-Aliter Bassani de Sacchi. Zagreb: Velocibus Typis Dris Ludovici Gaj,1862. Monumenta Spectantia Historiam Slavorum Meridionalium: Acta Comitialia Regni Croatiae, Dalmatiae et Slavoniae = Hrvatski Saborski Spisi. 5 cilt. Urednici Ferdo Šišić. Zagreb: Academia Scientiarum et Artium Slavorum Meridionalium, 1918. Monumenta Spectantia Historiam Slavorum Meridionalium: Spomenici Hrvatske Krajine. 3 cilt. Urednici Radoslav Lopašić. Zagreb: Academia Scientiarum et Artium Slavorum Meridionalium, 1884. Statuta Valachorum: Prilozi za Kritičko İzdanje. Urednici Drago Roksandić, İredomir Višnjić. Zagreb: SKD Prosvjeta, 1999. B. İkincil El Kaynaklar Adamček, Josip. Agrarni Odnosi u Hrvatskoj od Sredine XV do Kraja XVII Stoljeća. Zagreb: Sveučilišna Naklada Liber, 1980. Cofek, Danijela. “Vojnokrajiške Institucije u Praksi: Slavonska Krajina 1578. Godine”, Podravina X /19 (2011): 5-44. Holjevac, Željko ve Nenad Moačanin. Hrvatsko-Slavonska Vojna Krajina i Hrvati pod Vlašću Osmanskog Carstva. Zagreb: Leykam international, 2007. Kaser, Karl. Slobodan Seljak I Vojnik: Rana Krajiška Društva (1545-1754). Zagreb: Naprijed, 1997. Klaić, Nada. Društvena Previranja i Bune u Hrvatskoj u XVI i XVII Stoljeću. Beograd: Izdavačko Poduzeće Nolit, 1976. Kršev, Boris N. “Statuta Valachorum-Pravna Osnova Nastanka Vojne Granice-Krajine”, Civitas 2 (2011): 129-148. Moačanin, Fedor. “Organizacijske Strukture Vojne Krajine do Sredine 18. Stoljeća”, Arhivski Vjesnik 34-35 (1992):157-163. Moačanin, Fedor. Radovi iz Povijesti Vojne Krajine. Priredila Nataša Štefanec. Zagreb: Srpsko Kulturno Društvo, 2016. Regele, Oskar. Der Österreichische Hofkriegsrat, 1556-1848. Wien: Druck und Verlag Österreichischen Staatsdruckerei, 1949. Rothenberg, Gunther Erich. The Austrian Military Border in Croatia, 1522-1747. Urbana: The Üniversity of İllinois Press,1960. Rothenberg, Gunther Erich. The Military Border in Croatia 1740-1881: A Study of an Imperial Institution. Chicago: The University of Chicago Press, 1966. Schulze, Winfried. Landesdefension und Staatsbildung: Studien zum Kriegswesen des İnnerösterreichischen Territorialstaates (1564–1619). Wien-Köln-Graz: Böhlau, 1973. Štefanec, Nataša. The Diet in Bruck an der Mur (1578) and the Estates on the Croatian, Slavonian and Kanisian Military Border. Doktorska Disertacija, Central European University, 2004. Yeşil, Fatih. Aydınlanma Çağında Bir Osmanlı Kâtibi: Ebubekir Râtib Efendi (1750-1799). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 2011.