Doğu Akdeniz’de Memlûk-Haçlı Mücadelesinde Trablus Şehri

Doğu Akdeniz İslâm’ın buraya gelişinden itibaren tarihinde yeni bir mücadele safhasını yaşadı. Memlûkler Mısır ve Suriye’de hâkim olmalarıyla birlikte bölgelerinde yaşanan pek çok rekabet gibi Doğu Akdeniz mücadelesine de taraf oldular. Bu süreçte Mısır ve Suriye sahilleri ve burada bulunan şehirler Memlûk tarihi boyunca muhtelif saldırı ve mücadeleye şahit oldu. Haçlı Seferlerinin klasik çağı kapandıktan sonra 14. asır Haçlı saldırılarının yeni bir safhasını teşkil eder. Balkanlar, Ege ve Doğu Akdeniz bu asır boyunca Haçlı saldırılarına hedef oldu. Memlûkler işte bu asırda vaki Haçlı saldırılarını göğüsleyerek Suriye ve Mısır sahillerine gelen saldırıları ters yüz ettiler. Buna ilave olarak 13. asır boyunca Memlûklerin Suriye sahillerinde yer alan Trablus, Akka gibi son kaleleri ele geçirdikleri görülmektedir. Yine Ermeni Baronluğu gibi yapıları yıkıp nihayet Kıbrıs Adası’nı fethettikleri anlaşılmaktadır. Böylelikle Doğu Akdeniz’de yaşanan mücadeleyi başarıyla tamamlayarak Haçlıları bölgeden uzaklaştırmışlardır. İşte bu mücadele meyanında Bilâdü’ş-Şâm/Suriye’de yer alan Memlûk şehirlerinin önde gelenlerinden biri Trablus idi. Burada yer alan kontluğun yıkılması sonrasında Haçlıların bölgeye saldırılarında ana hedeflerden birisi olacak olan şehir askeri ve ekonomik değeri ile vazgeçilmez bir konum ve değerde idi. Haçlılar 14. asır saldırılarında yaptıkları mütemadî hücumlarında Trablus şehrini de mahsusen hedefe koydular. İşte bu çalışmada, Trablus’a Haçlıların bu devirdeki saldırıları ve buna Memlûklerin mukabil savunmaları ele alınacaktır. Antakya fethi ile Baybars zamanında başlayan süpürme harekâtının Trablus ve Akka ile tamamlanması sürecinde 14. asırda Trablus’a vaki saldırıları Kıbrıs’ın fethine kadar sürecek olan mücadele tarihinin önemli bir safhası olarak bu ara dönemin ele alınmasıyla Haçlı-Memlûk rekabetine dair müteselsil çalışmalarımızın bir bölümü daha tamamlanmış olmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Memlûkler, Haçlılar, Trablus, Doğu Akdeniz, İslâm

Tripoli City in the East Mediterranean in the Fight of Mamluk-Crusader

The Eastern Mediterranean has experienced a new phase of struggle in its history since the arrival of Islam. With the Mamluks dominating in Egypt-Syria, they became a party to the Eastern Mediterranean Struggle such as many rivalries in their regions. Throughout Mamluk history, the coasts of Egypt and Syria and the cities located here witnessed various attacks and struggles. After the classical era of the Crusades ends, the 14th century constitutes a new phase of the Crusader attacks. Throughout this century, the Balkans, the Aegean, and the Eastern Mediterranean are the targets of Crusader attacks, and in this century, the Mamluks withstand the Crusader attacks and reverse the attacks on the coasts of Syria and Egypt. In the 13th century, the Mamluks captured the last fortresses of Tripoli and Akka, on the Syrian coast, demolished structures such as the Armenian Barony, and successfully completed this struggle in the Eastern Mediterranean with the conquest of the island of Cyprus and removed the Crusaders from the region. In the middle of this struggle, Tripoli was a leading Mamluk city in Bilad al-Damascus, Syria. The city, a main target of the Crusaders’ attacks on the region after the collapse of the county located here, had an indispensable position and value because of its military and economic value. The Crusaders also targeted the city of Tripoli in their continuous attacks during the 14th-century attacks. In this study, the Crusaders’ attacks on Tripoli in this period and the corresponding defenses of the Mamluks are discussed. In the process of completing the sweeping operation that started with the conquest of Antakya with the conquest of Baybars with Tripoli and Acre, the attacks on Tripoli in the 14th century were an important phase in the history of the struggle that continues until the conquest of Cyprus and some of our joint work on the Crusader-Mamluk rivalry has been completed..

Keywords:

Mamluks, Crusaders, Tripoli, East Mediterranean, Islam,

PDF

___

Aşûr, Said Abdulfettâh. Kubrus ve Hurûbu’s-Salibiyye, Kahire: 1957.
___________________. el-Asr el-Memâlîkî fî Misr ve’ş-Şam. Kahire: 1994.
Coueras, Nicholas. “The perception and Evaulation of Foreign Soldiers in the Wars of King Peter I: The Evidence of the Cypriot Chronicles and its Shortcomings.” The Medieval Chronicle II, (Ed. Erik Kooper- Sjoerd levelt), Leiden: 2018.
Demirkent, Işın. “Haçlılar.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) 14, (1996): 525-546.
Ebu’l-Fida. Muhtasar fi Ahbar el-Beşer. VII, (Tah. Edib el-Ârif ez-Zeyn), Beyrut: 1961.
el-Harabişe, Süleyman Abdu’l-Abdullah. Niyabet Trablus fi el-Asr el- Memlûkî. Amman: 1993.
el-Makrizî, Takiyy ed-Dîn Ahmed b. Ali. Kitâb es-Sulûk li Marifet-i Duvel el-Mulûk. (Tah. M. Mustafa Ziyade- Said Abdulfettah Aşûr), I, K.3, Kahire: 1934, 1958.
İbn Hacer. ed-Dürer el-Kâmine fi Ayan Miet Sâmine-III. (Tah. Seyyid Cad el-Hakk), Kahire: 1966-1967.
İbn İyas. Bedai ez-Zuhur fi Vekai ed-Duhûr-I. (Tah. Muhammed Mustafa Ziyade), Kahire: 1960-1973.
İbn Tağribirdî, Cemâl ed-Dîn Ebû el-Mehâsin Yûsuf. en-Nucum ez-Zahire fi Mulûk Misr ve el-Kahire-VII, (Muhammed Hüseyin Şemseddin), Beyrut: 1992.
İbnü’l-Furat. Tarihu Duvel ve’l-Mulûk-VIII. (Tah. Konstantin Zurayk), Beyrut: 1936-1942.
İbnü’l-Verdî. Tetimettü’l-Mutasar fi Ahbar el-Beşer-II. (Tah. Ahmet Rıfat el-Berdavî), Beyrut: 1970.
Küçüksipahioğlu, Birsel. Trablus Haçlı Kontluğu Tarihi. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2007.
Lewis, Kevin Lames. The Counts of Tripoli and Lebanon, in the Twelfth Century. New York: 2017. Salih b. Yahya. Tarihu Beyrut. (Tah. Francis Hours-Kemal Salîbî), Beyrut: 1969.
Setton, Kenneth M. Papacy and Levant. V. 1, USA: 1976.
Tomar, Cengiz. “Trablusşam”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), 41, (2012): 292-294.
Usta, Aydın. Haçlı Seferlerinde Kuşatma. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2015.
Zengin, Murat. “Memlûklü Devlet Adamı Emir Çekem ve İsyanları”, History Studies, XI/5, Ekim 2019.