Türkiye’de Coğrafyacıların Sağlık Coğrafyası Çalışmaları Üzerine Bibliyotektik Bir Analiz

Sağlık coğrafyasının sosyal coğrafya ana bilim dalı altında bakir bir alan olarak kalması probleminden hareketle, ‘Türkiye’deki coğrafyacıların çalışmalarının dönemsel olarak başlama zamanı, yıllara göre zaman içindeki dağılışı, araştırma mekânları, araştırma konuları ve veri analiz yöntemlerini bibliyometri metodu ile analiz ederek, bulguları coğrafya metodolojisi çerçevesinde kuramsallaştırmak, gerek akademik jargonda ve gerekse metodolojide tespit edilen sorunların tekrar edilmemesine yönelik önerilerde bulunmak’ amacını taşıyan çalışmamız bu yönüyle sağlık coğrafyası alanında ulusal literatüre kazandırılmış ilk bibliyotektik analiz çalışması özelliğine sahiptir. Araştırmada bibliyometrik analizlerde büyük kolaylıklar sağlayan birden fazla veri tabanı üzerinde taramalar gerçekleştirilmiş ve kapsamlı literatür incelemeleri ve buna paralel olarak retrospektif tarihsel analiz ve prospektif tahminlere yönelik analiz desenleri benimsenmiştir. Araştırma için kullanılan temel yaklaşım ise ‘araştırmaların yayım yıllarına göre dağılımı’, ‘araştırma mekânları’, ‘araştırma konuları’ ve ‘araştırma yaklaşımları’ parametreleri üzerinden yapılan bibliyometrik analizlerdir. Sözkonusu analiz bulgularına göre; Türkiye’de coğrafyacılar sağlık coğrafyası alanındaki çalışmalara 1990’lı yıllarda başlamışlardır. Genellikle ulusal düzeyde olan bu çalışmaların 3/4’ü 2000’li yıllarda gerçekleştirilmiş ve özellikle 2006 yılı ve sonrasında artış göstermiştir. Genellikle ‘hastalıklar ve çevre’ teması üzerine kurgulandığı için kamu sağlığının niteliksel ve yönetsel boyutuna fazla yer verilmeyen bu çalışmalarda mekân olarak daha ziyade büyükşehir statüsündeki iller ön plana çıkmış, yeni ve modern araştırma yaklaşımlarından ziyade gelenekselleşmiş yaklaşımlar tercih edilmiştir.

A Bibliotechnic Analysis of Geographers’ Health Geography Research in Turkey

From the point that health geography remains untouched field under the field of social geography, our study, from this aspect, which aims to institutionalize the findings within the framework of geography methodology and to make proposals for preventing repetitions of determined problems in either academic jargon or in methodology by analyzing starting date of geographers’ studies in Turkey as a period, its distribution in time by years, research locations, research subjects and data analysis methods through bibliometric method, is the first bibliotechnic analysis brought to international literature in the field of health geography. In the research, scannings were made on multiple databases that greatly facilitates bibliometric analysis and comprehensive literature studies and parallely retrospetcive historical and for prospective predictions analysis patterns were adopted. The main approach used in the research is the bibliometric analyses over ‘distribution of the researches by publishing dates’,’ research locations’,’ research subjects’and ‘research approaches’ parameters. According to the analysis findings, geographersin Turkey began their studies on health geography in 1990s. 3/4of those studies which are commonly national were made in 2000s and have increased since 2006. Those studies in which public health’s qualitativeand administrative aspect were ignored as they were generally built upon ‘diseases and environment’ theme, mainly metropolitan cities were used as location and traditional approaches were chosen rather than modern research approaches.

___

  • Aborna, S. & Crum, S. (1996). Medical geography and cholera in Peru.http://www.colorado.edu/geography/gcraft/warmup/cholera/cholera.html, 25.11.2008.
  • Arden, W.B. (2008). Medical geography in public health and tropical medicine: Case studies from Brazil.LSU Doctoral Dissertations. 3007. The Graduate Faculty of The Louisiana State University and Agricultural and Mechanical College, The Department of Geography and Anthropology, [The Degree of Doctor of Philosophy]. https://digitalcommons.lsu.edu /gradschool_dissertations/3007
  • Askari, Md. H. & Gupta, K. (2016). Conceptualising medical geography, Transactions, 38(1),127-135.
  • Balkanlıoğlu, R. (2008). Gaziantep’te kuyu suları kirliliğinin insan sağlığı üzerine etkileri.[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi].Kahramanmaras Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı.
  • Başlı, İ.A. (1991). Ankara'da sağlık hizmetlerine coğrafi bir yaklaşım.[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Beşerî ve İktisadi Coğrafya Ana Bilim Dalı.
  • Beaglehole, R., Bonita R. & Kjellström T. (1998). Temel epidemiyoloji.(Çev.: Nazan Bilgel), Nobel & Güneş Tıp Kitapevi, ISBN 975-95174-3-4.
  • Berkman, A.G. (1991). Location of health facilities and geography of health in Ankara.[Doctoral Thesis]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ), Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü.
  • Chen, C. (2017). Science mapping: a systematic review of the literature. Journal of Data and Information Science, 2(2),1-40.
  • Cutchin, M.P. (2008). The need for the “new health geography” in epidemiologic. National İnstitutes of Health (NIH) Public Access Author Manuscript, s.1-26. Published in final edited form as: Health Place.(2007 September), 13(3),725–742.
  • Çelebi, A.N. (1987). İstanbul' da sağlık hizmetlerine coğrafi bir yaklaşım.[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Beşerî ve İktisadi Coğrafya Ana Bilim Dalı.
  • Çerkez, U. (1993). Uygulamalı coğrafyanın sağlık olgusuna metodolojik yaklaşımı; endemik guatr örneği.[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü, Uygulamalı Beşeri ve İktisadi Coğrafya Bölümü.
  • Dahlgren, G. & Whitehead, M. (1991). Policies and strategies to promote social equity in health. Institute for Future Studies.
  • Den Draak, M. (2005). An ıntroduction to medical and health geography.Population Research Centre Working Paper Series 0.5-1, University of Groningen.
  • Dummer, Trevor J. B. (2008). Health geography -supporting public health policy and planning. Public health.Canadian Medical Association or its licensors (CMAJ), 178(9),1177-1180. doi:10.1503/cmaj.071783
  • Erinç, S. (1984). Ekolojide değişik yaklaşımlar. İstanbul Üniversitesi, (Ayrı Basım),Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü, 1(1),77-90.
  • Forsman, M. (2008). Do we need a qualitative approach in bibliometric studies? http://www.uta.fi/conference/nwb2008/esitykset_pdf/ Forsman,%20M.pdf . 11.12.2014
  • Günay, S. (2010). “Sağlık coğrafyasından yaşa göre farklılık gösteren değişkenler için standartlaştırma: Doğrudan yaş düzeltme yöntemi örneği”. Ankara Üniversitesi, Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi (TÜCAUM), VI. Ulusal Coğrafya Sempozyumu (3-5 Kasım 2010) Bildiriler Kitabı, 103-110.
  • Hapçıoğlu, B. (1987). Ülkelerin sağlık planlamasında tıbbi coğrafyanın yeri.[Yayımlanmamış Doktora Tezi], İstanbul Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı.
  • Hippocrates, (MÖ. 400 civarı). On airs, waters and places.(Translations by Eminent Scholars, 1881). Messrs. Wyman and Sons. http://classics.mit.edu//Hippocrates/airwatpl.html, 15.01.2020
  • Jones, K. & Moon, G. (1987). Health, disease and society: An introduction to medical geography.Routledge and Kegan Paul.
  • Kantürk, G. (2009). Ege bölgesi’nde insan sağlığı ve mekân arasındaki ilişkiler (Guatr örneğinde).[Yayımlanmamış Doktora Tezi], Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı, Coğrafya Öğretmenliği Programı.
  • Kantürk Yiğit, G. (2011). Türkiye’de sağlık coğrafyası çalışmaları üzerine bir değerlendirme. e-Journal of New World Sciences Academy, Nature Sciences,Article Number: 4A0035, 6(1),30-41.
  • Kamışoğlu, S. (2008). Yatağan ve çevresinde morfo-klimatik özelliklerin ortam-insan sağlığı ilişkisi ve çevre eğitimi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı, Coğrafya Öğretmenliği Yüksek Lisans Programı.
  • Karakuzulu, Z. (2004). “Gümüşhane ilinin sağlık coğrafyası”. (Ed.: A. Durmuş), Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Gümüşhane ve Yöresinin Kalkınması Sempozyumu (23-25 Ekim 2002) Bildiriler Kitabı,(2),798-807.
  • Karasar, N. (2004). Bilimsel araştırma yöntemi.Nobel Yayıncılık.
  • Kearns, R. & Moon, G. (2002). From medical to health geography: novelty, place and theory after a decade of change. Progress in Human Geography, 26(5),605-625,doi: 10.1191/0309132502ph389oa
  • Kistemann, T., Dangendorf, F. & Schweikart, J. (2002). New perspecties on the use of geograhpical information systems (GIS) in environmental health sciences, International Journal of Hygiene and Environmental Health, (205),169-181.
  • Koehler, W. (2001). Information science as “little science”: The implications of a bibliometric analysis of the journal of the American society for ınformation science.Scientometrics, 51(1),117-132.
  • Kolbüken, M. (2018). Şanlıurfa ilinde biyoklimatik iklim koşulları ile doğal ölüm olayları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi (2013-2015).[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı.
  • Korkut, C. (1998). Tıbbi coğrafyaya giriş.Tepekule Kitaplığı, İzmir Hürefe Matbaası.
  • Learmonth, A.T.A. (1970). Medical geography a geographer’s viewpoint. Pathol Microbiol (Basel), 35(1),7-16.
  • May, J.M. (1974). Medical geography. A Theory of Medicine.J. Biosoc. SCI, (6),187-192.
  • Mayer, J.D. (1990). The centrality of medical geography to human geography: The tradition of geographical and medical geographical thought. Norsk Geografisk Tidskrift,(44),174-187.
  • Mayer, J.D. (2000). Geography, ecology and emerging infectious diseases. Soc.SCI Med.,(50),937-952.
  • McGlashan, N.D. (1972). Medical geography: techniques and field studies.(1st Edition), Published 2017 by Routledge Library Editions: Human Geography, Taylor & Francis Group, ISBN: 9781138100107.
  • Meade, M.S. & Earickson, R.J. (2000). Medical geography.(2ndEdition), He Guilford Press.
  • Merey, K. (2008). Türkiye’de sağlık coğrafyası bakımından kadınlarda görülen beş kanser türünün ilçe bazında dağılımı ve coğrafi ortam ile ilişkisinin belirlenmesi.[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya (Türkiye Coğrafyası) Anabilim Dalı.
  • Miller, G. (1962). “Airs, watersand places" in history. Journal of the History of Medicine and Allied Sciences, 17(1),129-140.https://doi.org/10.1093/jhmas/XVII.1.129
  • Okumuş, S. (2017). Bozüyük ilçesindeki atmosferik polenlerin insan sağlığı üzerine etkileri.[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Şeyh Edebali Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı.
  • Osareh, F. (1996). Bibliometrics, citation analysis and co-citation analysis: A review of literatüre. Libri,46(1),149-158.
  • Ölgen, M.K. (2010). “Tıbbi coğrafya tanımı, içeriği ve coğrafi teknolojilerle ilişkisi”. (Ed.: G. Gökçay), Dr. Eren Akçiçek’e Armağan, Egetan Basın Yayım Tanıtım Ltd. Şti., 143-164.
  • Özçağlar, A. (2000). Coğrafyaya giriş: Sistematik, kavramlar, yöntemler.Hilmi Usta Matbaacılık.
  • Özdoğan, İ. (2020). Türkiye sağlık coğrafyası literatürünün değerlendirilmesi. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AİCUSBED), 6(1),161-192.
  • Özey, R. (2015). Sağlık coğrafyası.Aktif Yayınevi.
  • Parr,H. (2002). Medical geography: Diagnosing the body in medical and health geography 1999-2002. Progress In Human Geography, 26(2),240-251.
  • Parr, H. (2003). Medical geography: care and caring. Progress in Human Geography, 27(2),212-221.
  • Pringle, D.G. (1996). What is medical geography? Geographical Wiewpoint,(24),20-28.
  • Pritchard, A. (1969). Statistical bibliography or bibliometrics?Journal of Documentation, (25),348-349.
  • Saraç,İ. (2007). Samsun sağlık ocakları planlamasına mekânsal yaklaşım.[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ondokuzmayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı.
  • Sengupta, I.N. (1992). Bibliometrics, informetrics, scientometrics and librametrics: An overview.Libri,42(2),75-98.
  • Shapiro, F.R. (1992). Origins of bibliometrics, citation indexing, and citation analysis: The neglected legal literature.Journal of the American Society for Information Science,43(5),337-339.
  • Snow, S.J. (2002). Commentary: Sutherland, snow and water: The transmission of cholera in the nineteenth century. International Journal of Epidemiology,(31),908-911.
  • TDK, (2020). “Sağlık” maddesi. Türk Dil Kurumu,Güncel Türkçe Sözlük.https://sozluk.gov.tr/, 02.03.2020
  • Timor, A.N. (1996). Tıbbi coğrafya: kapsamı ve amacı. Coğrafya Dergisi,(4),303-319.
  • Tsatsaris, A.E. (2007). Study of geographical characteristics that affect the diseases diffusion mechanisms in space: Utilizing of geoinformatics in medical geography.The paradigm of leishmaniasis in Attica.[Doctoral Thesis in Geography], Aristotle University of Thessaloniki School of Rural and Surveying Engineering.
  • Tuncalı, İ. (1953). Lâdik ilçesi sağlık coğrafyası. Örnek Matbaası.
  • Yeksan, Ö. & Akbaba, A. (2019). Sürdürülebilir turizm makalelerinin bibliyometrik analizi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(2),220-231.
  • Zan, U. B. (2012). Türkiye'de bilim dallarında karşılaştırmalı bibliyometrik analiz çalışması.[Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bilgi ve Belge Yönetimi Anabilim Dalı.