SSCB DÖNEMİNDEN GÜNÜMÜZE KIRGIZ TİYATROSUNUN OLUŞUMUNA TARİHLER, YAPITLAR VE ÖNEMLİ ŞAHSİYETLER ÜZERİNDEN GENEL BİR BAKIŞ

Sovyet yönetim sisteminin çöküşünden sonra gelen süreçte bağımsızlığını elde etmiş ülkelerin sahne sanatlarına getirdikleri yenilikler ciddi ve önemli araştırma konusudur. Türkiye’de dünya tiyatro tarihi çalışmalarına genel olarak baktığımızda, alan uzmanlarının daha çok Avrupa ve Kuzey Amerika tiyatro tarihi üzerine yoğunlaştıkları dikkat çekmektedir. Çoğunluğu Batı menşeli olan bu çalışmaların yanı sıra Rus tiyatrosu üzerine de bazı araştırmalara rastlamak mümkün. Ancak Sovyet yönetimindeki ülkelerin tiyatroları ile ilgili araştırma ve incelemelere neredeyse hiç yer verilmemiştir. Bu açığı gidermek amacıyla Kırgızistan’da tiyatronun gelişimi üzerine eldeki çalışma hazırlanmıştır. Türkiye’de konu üzerine bir araştırma olmadığı için bu çalışmada, Kırgız Tiyatrosu’nun belli bir dönemi derinlemesine ele alınmamıştır. Bunun yerine, SSCB yönetimi altında Kırgızistan’da tiyatro kültüründen başlayarak, SSCB sonrası ve bağımsızlığına kavuştuğu 25 yıllık sürece yer verilmiştir. Kırgız Tiyatrosu’nun bu süreçte geçirdiği aşamalar ve günümüze kadar olan gelişmeler, eğilimler tarihsel olarak oyun yazarları, oyuncular, yönetmenler, tiyatro toplulukları ve tiyatro yapıtları üzerinden ele alınmıştır. Araştırmada Kırgızistan Tiyatro tarihi hakkında genel bir bilgi vermek hedeflenmiştir. Bu sayede, okuyucunun Kırgızistan’da tiyatronun gelişimini, totaliter rejimin, komünizmin etkisi altındaki faaliyetlerini, kapitalizmin etkilerini, milli-öz tiyatro arayışlarını ve kendine dünya tiyatrosunda yer bulma çabalarını, sadece tarihler, oyunlar, tiyatro toplulukları ve önemli şahsiyetler üzerinden genel ve bütüncül bir perspektif ile algılaması amaçlanmıştır. Makalede isimlerinden bahsedilen sanatçıların izledikleri yol, eğilim ve metotlar, daha sonraki çalışmalara konu edinilmesi ve kaynak oluşturabilmesi bakımından bu çalışmanın yeni araştırmalara zemin oluşturacağı düşünülmektedir.

A GENERAL OVERVIEW OF THE DEVELOPMENT OF KYRGYZ THEATRE FROM USSR UNTIL TODAY IN THE LIGHT OF HISTORY, WORK OF ARTS AND IMPORTANT FIGURES

After the collapse of the Soviet Union, the innovations brought to the performing arts by the countries that have gained their independence are serious and important research subjects. When we look at general theater history studies in Turkey, it is noteworthy that researchers focus more on European and North American theater history. It is possible to come across some studies on the Russian theater, but most of western origin. Yet, research and investigations in the theaters of the countries under the Soviet administration are almost non-existent. To overcome this deficit, the present study on the development of theater in Kyrgyzstan is prepared. Because there is no research on the topic in Turkey, this study does not deal with in-depth a certain period of the Kyrgyz Theater. Instead, 25 years of theater culture in Kyrgyzstan, from under the leadership of the USSR, to the post-USSR and independence was given. The stages of the Kyrgyz Theater in this process and the developments and trends have been handled through playwrights, actors, directors, theater groups and theater works. The aim of the study is to give a piece of general information about Kyrgyzstan Theater history. In this way, readers can gain perspective about the development of the theater in Kyrgyzstan, the activities of the totalitarian regime, communism, the effects of capitalism, the search for national-self theater and the efforts to find a place in the world theater itself, through the history, plays, theater groups and important personalities in a general and holistic perspective. This study will be the basis for new research in terms of the ways, tendencies, and methods followed by the artists mentioned in the article, to be the subject of later studies and to create a source.

___

  • Artıkbaev, K. (2004) XX kılımdagı kırgız adabiyatının tarıhı, Bişkek
  • Asanbekov, S. (1980) Azırkı Kırgız Draması, Frunze, Kırgızistan
  • Baygajiev, S. (2002) XX kılımdagı kırgız dramaturgisinin tarıhı.,1-bölük,Bişkek.
  • Bekmenov, K., T.Bayjiev (1993) Kırgız adabiyatı, “Mektep” Bişkek,
  • Djumabayev, B., (1968) Jizn na tsene, Frunze,Kırgızistan
  • Kaydalova, O. (1977) Traditsii i sovremennost. Teatralnoe iskustvo Sredney Azii “Kazakistan, İskusstvo”, Moskova
  • Kulmambetov, J. (1987) Tiyatr Düynösünde, Frunze, Kırgızistan
  • Kulmambetov, J.,(2015) Rejisör Bobek İbraev.(Çıgarmaçılık portret) “Print-Ekspres” Bişkek
  • Kulmambetov, J.,(2017) Kırgız Tiyatrı, Turar, Bişkek
  • Lıvov, N., (1953) Kırgızskiy Tiyatr, “İskusstvo”, Moskova
  • Mendebairov, N.K. (2018) Kırgız Dram Tiyatrosu Yönetmeni’nin görüşleri(22.11.2018)
  • Sadıkov, J., (1995) Ayköl Manas, “Ala-Too” dergisi, Bişkek
  • Sırımbetov, A., (2002) Kırgız Drams Teatrı, “Kontsern Uçkun”, Bişkek
  • Sırımbetov, A., (2009) Kırgız Rejisorasının Kayhar Jıldızı, Bişkek
  • Tajıbaeva, A., (2009) Borborduk Aliyanın Epikalık Teatrı:kalmıptanışı jana önütüşü, ”Biyiktik”, Bişkek