206119

SEYAHATNAME VE GRAVÜRLERDE EGE BÖLGESİ KALE MİMARİSİ

Erken dönemlerden itibaren Osmanlı İmparatorluğu, Avrupalı gezgin ve sanatçıların ilgi odağı halindedir. Bu ilgi 18. yüzyılın sonu ve 19. yüzyılda seyahat koşullarında görülen düzelme, Helenizm tutkusu ve arkeolojik araştırmaların hız kazanması gibi nedenlerle daha da artmıştır. Erken dönemlerde daha çok İstanbul üzerine yoğunlaşan geziler 18. yüzyıldan itibaren yavaş yavaş Ege, Akdeniz ve Güneydoğu gibi bölgelere doğru da yayılmaya başlamış, 19. yüzyılda ise iyice artmıştır. Gezginlerin İstanbul’dan sonra özellikle üzerinde durdukları yer Ege Bölgesi’dir. Bölge kentleri ve mimarisi gezginler tarafından seyahatnamelerde uzun uzadıya anlatılmaktadır. Bu yazılı anlatımlara, gravürlerde görsel olarak eşlik etmektedir. Gezginler seyahatnamelerinde kentleri anlatırken üzerinde belki de en fazla durdukları yapı grupları savunma yapıları olan kalelerdir. İzmir başta olmak üzere hemen tüm Ege kentlerinde şehre hâkim konumdaki kalelerin görkeminden bahsedilmektedir. Anlatımlar kadar gravürlerde yankı bulmayan bu yapılar çoğunlukla genel kent görünümlerinde ve ayrıntıya girilmeden ele alınmışlardır. Bodrum Kalesi gibi bazı örneklerde ise bu durum değişmiş ve daha ayrıntıcı bir tasvire gidilmiştir. Kaybolan kültürel değerlerimizi göstermesi açısından gravürler belge niteliği taşımaktadır. İzmir’in Kadifekalesi, Sancakkalesi ve bir zamanlar limanın temel taşlarından biri olan ancak günümüze ulaşamayan Liman Kalesi, ilgi gören yapılar arasındadır. İzmir’in simgesi durumunda olan bu yapının varlığını gravürlerde görmekteyiz. Bu bakımdan birer belge niteliğindedirler. Yine aynı şekilde bir zamanlar Muğla-Bodrum Kalesi ayrıntılı tasvirleri ile dikkat çeken diğer bir örnektir. Yapıyı işleyen gravürler, kale içindeki yurt dışına izinsiz olarak çıkarılan armaları yansıtması ve dolayısıyla da onların bu topraklara ait olduğunu göstermesi açısından birer kanıt değeri de taşımaktadırlar.

AEGEAN REGION CASTLE ARCHITECTURE IN THE ITINERARIESAND ENGRAVINGS

The Ottoman Empire was at the center of interest for European explorers and artists since the early periods. This interest grew even further due to reasons including improvement of traveling conditions at the end of the 18th century and in the 19th century, Hellenism passion and increased archeologic research. Travels focused on Istanbul substantially during the early periods and they started to spread towards the Aegean, Mediterranean, and Southeast regions gradually by the 18th century and increased even further during the 19th century. Explorers focused on the Aegean Region especially following Istanbul. The region’s cities and architecture were described in length in their itineraries. Engravings accompanied visually these written narrations. Explorers described the cities in their itineraries and focused most on the castle structure groups which are the defense structure. The magnificence of castles, which are located at a position dominating the city in primarily Izmir and almost in all Aegean cities, was mentioned. These structures did not find reflections in engravings as much as in descriptions and they were handled in the general city appearances generally and without giving details. In some examples such as Bodrum Castle, this situation changed and more detailed description was given. Engravings have document characteristics in terms of showing our lost cultural values. Izmir’s Kadife Castle, Sancak Castle and Liman Castle, which was used to be one of the fundamental stones of the port yet did not reach today, are among the structures drawing interest. We see the existence of this structure, which is the symbol of Izmir, in the engravings. Each of these is a document in this aspect. Similarly, Muğla-Bodrum Castle is another example drawing interest once upon a time with its detailed descriptions. The engravings describing the structure are proofs because they reflect their logos that were smuggled out of the country without permit and hence illustrate that they belong to these lands.

PDF

___

Aksoy, Y. (2002), Smyrna İzmir Efsaneden Gerçeğe, İzmir.
Akurgal, E. (1997), Eski İzmir I Yerleşme Katları ve Athena Tapınağı, Ankara,
Arıkan, Z. (2000), “XVIII-XIX. Yüzyıllarda İzmir”, 21. Yüzyıl Eşiğinde İzmir Uluslararası Sempozyum, İzmir, 50-60.
Arslan, N. (1992), Gravür ve Seyahatnamelerde İstanbul (18. Yüzyıl Sonu ve 19. Yüzyıl), İstanbul.
Arslan, N. (Sevin), (2006), Gravürlerde Yaşayan Osmanlı, Ankara. Aslanapa, O. (1993), Türk Sanatı, İstanbul.
Bauden, F. (2003), İzmir Gezisi AntoineGalland’ın Bir Elyazması (1678), (Çev. Erol Üyepazarcı), İzmir.
Baykara, T. (2001), İzmir Şehri ve Tarihi, İzmir.
Bayrak, M. O. (1982), Türkiye Tarihi Yerler Kılavuzu, İstanbul.
Boran, A. (2001), Anadolu’daki İç Kale Cami ve Mescidleri, Ankara.
Bruyn, C. (1698), Reisen van Cornelis de Bruyn, Delft.
Choiseul-Gouffier, C. (1782-1822), Voyagepittoresgue de la Gréce, C. I. ,Paris.
Davis, E. J., (2006), Anadolu; 19. Yüzyılda Karya, Frigya, Likya ve Psidya Antik Kentlerine Yapılan Bir Gezinin Öyküsü, (Çev. Funda Yılmaz), İstanbul.
Davison, R. H. (1993), “Türkiye’nin Batı’daki Tarihsel İmajı” (Çev.Bilge Criss), Tarih ve Toplum, S. 109, İstanbul, (Ocak 1993),34-38.
Doğer, E. (2006), İzmir’in Smyrnası, Paleolitik Çağ’dan Türk Fethine Kadar, İstanbul.
Elbe, H. (1966), Bodrum Müzesi Rehberi, Ankara.
Flandin, E. (1853), l΄Orient, Paris.
Flandin, E. (2010), İstanbul (L’Orient), (Çev.Orhon Koloğlu), İstanbul.
Frankland, C. C. (1830),Travels to and From Constantinople in 1827–1828, C. I, London.
Germaner, S.(1992), “19. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı-Fransız Kültür İlişkileri ve Osman Hamdi Bey” 1. Osman Hamdi Bey Kongresi (2–5 Ekim 1990), İstanbul,105-112.
Germaner, S.- İnankur, Z. (1989), Oryantalizm ve Türkiye, İstanbul.
Güzel, E. (2010), Ege Bölgesi Kent Mimarisinin Seyahatname ve Gravürlere Yansıması, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Van.
Güzel, E. (2011) “19. Yüzyıla Ait Oryantalist Gravürlerde Ege Bölgesi Antik Kentleri”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 21, Kış, 2011, 199-221.
Güzel, E. (2012), “ Gravürlerde İzmir (18-19. Yüzyıllar)”, Uluslararası Katılımlı XV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, (Anadolu ÜniversitesiEskişehir 19-21 Ekim 2011) Eskişehir, 2012, C.I. : 439-450.
Güzel, E.(2017), “Seyahatname ve Gravürlerde Manisa” Turkish Studies, Volume 12/29, p. 287- 308.
Hammer –Purgstall, J. V. (1811), Topographische Ansichten gesammelt auf einer Reise in die Levante, Wien.
Kabbani, R. (1993), Avrupa’nın Doğu İmajı, (Çev. Serpil Tuncer), İstanbul.
Kıray, M. B. (1998), Örgütleşemeyen Kent: İzmir, İstanbul.
Kuyulu, İ. (2001), “İzmir, (Mimari)”, DİA, C. XXIII., İstanbul, 526-528.
Laborde, L. (1838), Voyage de l΄Asie Mineure, Paris.
Mayer, L. (1804), Wiews in Egypt, Paletsine and other parts of the Otoman Empire, London, ks.3.
Mercangöz, Z. (2000), “Tarih Öncesi Hıristiyan İzmir”, 21. Yüzyıl Eşiğinde İzmir Uluslararası Sempozyum, İzmir, 28-35.
Michaud J.F. – Poujoulat J.J.F. (2007), İzmir’den İstanbul’a Batı Anadolu 1830, (Çev. Nedim Demirtaş), İstanbul.
Motraye, A. (2007), La Motraye Seyahatnamesi, (Çev. Nedim Demirtaş), İstanbul.
Oikonomos, K. - Slaars B. F., (2001), Destanlar Çağından 19. Yüzyıla İzmir, (Çev. Bilge Umar), İstanbul.
Özdeğer, M. (2001), 15-16. Yüzyıl Arşiv Kaynaklarına Göre Uşak Kazasının Sosyal ve Ekonomik Tarihi, İstanbul.
Parla, J. (2005), Efendilik, Şarkiyatçılık, Kölelik, İstanbul.
Pınar, İ. (1996), Gezginlerin Gözüyle İzmir XVIII. Yüzyıl, İzmir.
Pococke, R. A. (1745), Description of the East, C. II., 2. ks. Londra.
Polonyalı Simeon (2007), Polonyalı Bir Seyyahın Gözünden 16. Asır Türkiyesi, ( Çev. Hırant D. Andreasyan), İstanbul.
Renda, G. (1977), Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı 1700–1850, Ankara.
Sevim, M. (Haz), (2002), Gravürlerle Türkiye, Anadolu, C. I. II., Ankara.
Şenocak, B., (2003), Levantın Yıldızı İzmir, İzmir.
Tavernier, J. B. (2006), Tavernier Seyahatnamesi, (Çev. Teoman Tunçdoğan), İstanbul.
Texier, C. (1882), Asie Mineure, Paris.
Texier, C. (2002), Küçük Asya Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, C. I-II-III., (Çev. Ali Suat), Ankara.
Tournefort, J. P. (2008), Tournefort Seyahatnamesi, (Çev. Teoman Tunçdoğan), İstanbul.
Üçel – Aybet, G. (2003), Avrupalı Seyyahların Gözünden Osmanlı Dünyası ve İnsanları (1530-1699), İstanbul, 2003.
Ülker, N. (1983), “İzmir Sancakkalesi ve Şehitliği”, Birinci Askeri Tarih Semineri Bildiriler, C. II, Ankara, 1983, 263-284.
Ülker, N. (1994), XVII ve XVIII. Yüzyıllarda İzmir Şehri Tarihi I., İzmir, 1994.
Yenişehirlioğlu, F. (1993), “Sanatta Osmanlı İmparatorluğu Fransa Etkileşimi” Osman Hamdi Bey ve Dönemi Sempozyumu, (17-18 Aralık 1992), İstanbul, 57–60.
Walsh, R. (1839), Constantinople and the scenery of the seven churches of Asia Minor, C. I. - II., London.

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ