RESSAMLARA İLHAM VEREN BİR ÇEŞME: ANADOLUHİSARI KIZIL SERÇE SOKAĞI ÇEŞMESİ
İstanbul'un Anadolu yakasında tarihi boğaz semtlerinden biri olan Beykoz Anadoluhisarı’nda Göksu Deresi boyunca uzanan Kızıl Serçe Sokağı ile Cami Sokağı’nın birleştiği köşede yer alan çeşme, farklı zamanlarda farklı sanatçılara ilham vermiş ve resimlere aktarılmıştır. Anadoluhisarı Kızıl Serçe Sokağı'ndaki çeşme, pitoresk görünümüyle İtalyan ressam Fausto Zonaro ve Türk ressamlardan Osman Asaf, Şevket Dağ, A. Süheyl Ünver ve Ahmet Yakupoğlu gibi birçok sanatçı tarafından farklı zamanlarda resmedilmiştir. İstanbul çeşmeleri ile ilgili kaynaklarda hakkında fazla bilgi bulunmayan ve adı da bulunduğu sokak olan Kızıl Serçe Sokağı adıyla anılan çeşme, 18. yüzyıla tarihlendirilir. Çeşmenin banisi ve mimarı bilinmemektedir. Sivri kemerli klasik üslupta bir Osmanlı çeşmesidir. Çeşme dörtgen planlıdır ve haznesinin üzeri iki yana meyilli beton bir çatı ile örtülüdür. Dikdörtgen ön cephede basık sivri kemerli bir çeşme nişine sahiptir. Çeşme nişi içinde, Besmele ve tarih yazan kitabe ile sağ tarafta tek olarak küçük sivri kemerli niş biçiminde bir tas yuvası vardır. Çeşmenin ayna taşı oldukça sadedir ve bu düz ayna taşına bir kaş kemer motifi işlenmiştir. Çeşmenin önünde, dikdörtgen bir tekne/yalak ve iki yanda da seki taşı/testi seti mevcuttur. Açık havada izlenimci nitelikte doğadan çalışan Fausto Zonaro, Osman Asaf, Şevket Dağ, A. Süheyl Ünver ve Ahmet Yakupoğlu'nun gerçeğe uygun resimleri, Anadoluhisarı Kızıl Serçe Sokağı Çeşmesi ve çevresinin 19. yüzyıl sonu ve 1982'lere kadar 20. yüzyıldaki görünümünü belgelemektedir. Çeşme, günümüzde de resimlerdekine benzer bir görünüm sergiler, ancak, etrafındaki yapılaşma ve sokak dokusunda değişmeler vardır.
FOUNTAIN AT ANADOLUHISARI KIZIL SERÇE STREET: AN INSPIRATION FOR THE PAINTERS
The fountain located at the corner of the Cami Street and Kızıl Serçe Street along the Beykoz, Anadoluhisarı, Göksu River -which is one of the historical districts of the Anatolian side of Istanbul on the Anatolian side of the Bosporus- has inspired many different artists at different times and transferred to their paintings. The fountain at Anadoluhisarı Kızıl Serçe Street is pictured at different times by many artists such as the Italian painter Fausto Zonaro and Turkish painters Osman Asaf, Şevket Dağ, A. Süheyl Ünver and Ahmet Yakupoğlu. Kızıl Serçe Street Fountain, which sources related to the fountains of Istanbul do not provide much information, is dated to the 18th century. Who built the fountain and the architect is unknown. It is an Ottoman fountain in classical style with pointed arches. The fountain has a rectangular plan and the top of the chamber is covered with a concrete roof sloping. On the rectangular façade, there is a fountain niche with a pointed arch. In the niche of the fountain, there is a “Basmala” and date inscribed tablet and a bowl with a small pointed arch in the form of niches. The mirror stone of the fountain is quite plain and an arch stone motif is engraved on it. In front of the fountain, there is a rectangular sink / trough and a slab / pitcher set on both sides. Fausto Zonaro, Osman Asaf, Şevket Dağ, A. Süheyl Ünver and Ahmet Yakupoğlu, who worked out of the impressionistic style in nature, document the 20th century view of the fountain of Anadoluhisarı Kızıl Serçe Street and its surroundings through the end of 19th century till 1982 in their realistic paintings. Fountain has a similar look to that of the paintings in the present day, but there are changes in the surrounding and street texture.
___
- Baraz, M. R. H. (2009). Anadolu Hisarı Yeni Hisar - Yenice Hisar Akça Hisar - Güzelce Hisar Güzel Hisar, İstanbul: Beykoz Belediyesi Kültür Yayınları.
- Egemen, A. (1993). İstanbul’un Çeşme ve Sebilleri (Resimleri ve Kitâbeleri ile 1165 Çeşme ve Sebil), İstanbul: Arıtan Yayınevi.
- Ertuğ, N. (Ed.) (2006). İstanbul Tarihî Çeşmeler Külliyatı, C.3, İstanbul: İSKİ Yayınları.
- Koçu, R. E. (1959). "Anadoluhisarı Mezarlığı", İstanbul Ansiklopedisi, 2, İstanbul, s.821, 823.
- Makzume, E. ve Şerifoğlu, Ö. F. (2012). Batılının Fırçasından Ege'nin Bu Yakası, İzmir: Arkas Sanat Yayınları.
- Mesara, G. (1996). "Benim görüp sevdiğim İstanbul", A. Süheyl Ünver'in İstanbul'u, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, s.IX-XIII.
- Öndeş, O. ve Makzume, E. (2003). Osmanlı Saray Fausto Zonaro, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Pelvanoğlu, B., (2018), Renk, Işık, Titreşim Türk İzlenimcileri, İzmir: Arkas Sanat Yayınları.
- Sarıdikmen, G. (2014). "Ressam Osman Asaf'ın Resimlerinde Üsküdar Divitçiler'de Kazasker Ahmed Efendi Camii, Kethüda Mehmed Ağa Çeşmesi (Divitçiler Çeşmesi) ve Malatyalı İsmail Ağa Camii", VIII. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu 21-23 Kasım 2014 Bildiriler, C.3, İstanbul: Üsküdar Belediyesi Yayınları, s.309-337.
- Şerifoğlu, Ö. F. (2004). Doğumunun 150. Yılında Osmanlı Saray Ressamı Fausto Zonaro, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları-TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı Yayını.
- Tanışık, İ. H. (1943). İstanbul Çeşmeleri I-İstanbul Ciheti, İstanbul: Maarif Vekilliği Antikite ve Müzeler Müdürlüğü Yayınları.
- Trevigne, C. M. ve Makzume, E. (2008), Abdülhamid'in Hükümdarlığında Yirmi Yıl Fausto Zonaro'nun Hatıraları ve Eserleri, Çev. Turan Alptekin, Lotte Romano, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Ünver, A. S. (1985). "Kaybolan Semtler ve Binalar", Antika, 1, s.48-50.
- Yakuboğlu, A. (1996). "Velinimet hocam büyük Süheyl Ünver hakkında", A. Süheyl Ünver'in İstanbul'u, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, s.XIV-XVI.
- Yakupoğlu, A. (2002). Resimde İstanbul ve İstanbul Ressamı Ahmet Yakupoğlu, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü Yayınları.
- Zihnioğlu, Y. (2007). Osmanlı Ressamlar Cemiyeti Gazetesi 1911-1914, İstanbul: Kitap Yayınevi.
- https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/ (Erişim tarihi 12.02.2019)
- https://parselsorgu.tkgm.gov.tr/#ara/idari/148134/83/12/1549968518518 (Erişim tarihi 12.02.2019)