Yaşar KAYA, İbrahim KAYGUSUZ, Metin Özkul

Religious Community as a Social Solidarity Group

The word society symbolizes a large reality as a conceptualization tool. This reality which is not lived fully and homogenously by most of its members in daily life was depicted as if it is lived in classical sociology. For example, from a Durkheim point of view, the typical structural features of the society and sociological facts compose of elements which are formed without the influence of individual but affect them similarly. Modern sociology emphasizes that the analysis field of sociology must be reduced from the macrolevel to the micro-level since daily life becomes concrete within social groups. However, structural features of modern society, for instance, formal institutional entities, both diversify the social groups as they could reach the individuals who have similar needs by being organized socially and with this diversification, commitments to the groups become superficial based on pragmatic relationships. However, it is another fact that in terms of these entities, societies are in a state of inequality. Individuals who live in a society that couldn’t organize its formal institutional entities in the context of prevalence/inclusion basis at the macro level accept continuously being in these entities to eliminate their feelings of ontological insecurity. This study sees the religion, accordingly beliefs, as a field which could rehabilitate feeling of ontological insecurity both individually and as a group. Religions, with reference to being a phenomenon that has individual and social functions, on one hand, responses the psychological and spiritual needs of individuals, on the other hand, it causes several groupings at the social level. Moreover, this grouping phenomenon caused by religion and known as a religious group or religious community could be discussed as entities that individuals choose for the social needs which they cannot eliminate through formal institutions. Especially, in societies that couldn’t complete its modernization and couldn’t institutionalized sufficiently individuals, in order to meet their social needs, tends to join various alternative entities. The reason behind these tendencies is analyzed by considering the sources that exist in the literature.

Toplumsal Dayanışma Grubu Olarak Dini Cemaat

Toplum sözcüğü, bir kavramsallaştırma aracı olarak oldukça geniş bir gerçekliği sembolize etmektedir. Gündelik yaşamda üyelerinin birçoğu açısından tüm yönleriyle ve homojen bir şekilde yaşanmayan bu gerçeklik, özellikle klasik sosyolojide “yaşanıyormuş gibi” ele alınmıştır. Zira örneğin Durkheim’ci bakış açısıyla toplumun kendine özgü yapısal özellikleri ve toplumsal olgular bireyin etkileri dışında oluşan ancak birey üzerinde benzer etkiler gösteren unsurlardan oluşmaktadır. Modern sosyoloji ise gerçek gündelik yaşamın toplumsal gruplar içinde somutlaştığından hareketle sosyolojinin, analiz alanını makro düzeyden mikro bir düzeye indirgemesi gerektiği üzerinde durmuştur. Ancak modern toplumun yapısal özellikleri, örneğin formel kurumsal oluşumlar tüm toplum düzeyinde örgütlenip işlevsel olarak benzer türden ihtiyaçları olan bireylere ulaşabildiği ölçüde, hem bireylerin ihtiyaç duyduğu toplumsal grupları çeşitlendirmekte hem de çeşitlendiği ölçüde de gruplara olan bağlılık ilişkileri pragmatik ilişkiler temelinde yüzeyselleşebilmektedir. Ancak bu oluşumlar açısından toplumların görece eşitsizlikler içerisinde olduğu da bir başka gerçeklik olarak karşımıza çıkmaktadır. Makro düzeyde formel kurumsal yapılanmalarını yaygınlık/kapsayıcılık bağlamında örgütleyemeyen toplumlarda bireyler, sürekli bir şekilde grup oluşumları içerisinde bulunmayı ontolojik güven endişelerini gidermek açısından daha uygun oluşumlar olarak kabul edebilmektedirler. Bu çalışmada; din ve dolayısıyla inanç alanı, sosyolojik anlamda ontolojik güvensizlik duygusunun hem birey olarak hem de grup olarak rehabilite edilebildiği bir alan olarak görülmektedir. Dinin, bireysel ve toplumsal işlevleri olan bir olgu olduğundan hareketle, bir yandan bireylerin psikolojik ve uhrevi ihtiyaçlarına cevap verirken diğer yandan da toplumsal düzeyde çeşitli gruplaşmalara kaynaklık ettiği kabul edilmektedir. Ayrıca dinin kaynaklık ettiği ‘dini grup” ya da ‘dini cemaat” olarak isimlendirilen bu gruplaşma olgusu, günümüzde bireylerin formel kurumlar yoluyla gideremediği toplumsal ihtiyaçlar bağlamında tercih ettiği oluşumlar olarak ele alınmaktadır. Özellikle, modernleşmesini tamamlayamayan ve yeterli düzeyde kurumsallaşamayan toplumlarda, bireylerin toplumsal ihtiyaçlarına cevap vermek için çeşitli alternatif oluşumlar içinde dini gruplara (cemaatlere) yönelik tercih ve eğilimlerinin nedensellikleri, literatüre yansıyan kaynaklar dikkate alınarak analiz edilmeye çalışılmaktadır.

PDF

___

Akar, V. (2010). Birey ve toplum. Sosyolojiye Giriş (3. Baskı), Editör: Sezal, İ., Gökçe, B. vd., Beta Yayıncılık.

Akın, M. H. (2017). Türkiye modernleşmesi karşısında dini gruplar. İnsan ve Toplum, 7(1), 1.

Amman, T. (2017). Türkiye’de dini grupların anatomisi ve Fetö hareketi. Dini İstismar Boyutuyla 15 Temmuz Darbe Girişiminin Arkaplanı. Orient Basım, 224-235.

Arslan, H. (2016). Türkiye’de dini oluşumların varlık sebepleri ve bu oluşumların iç güvenlik açısından değerlendirilmesi. İkinci Uluslararası Saraybosna Sosyal Bilimler Konferansı.

Aslantürk, Z. & Amman, M. T. (2013). Sosyoloji, (9. Baskı), Çamlıca Yayınları.

Aydın, M. (2013). Kurumlar Sosyolojisi Kurumlara Başlangıç Çerçevesinde Bir Çalışma. Açılım Kitap.

Bal, H. (2013). Din Sosyolojisi Din Olgusu Dini Gruplar Yöntem. Sentez Yayıncılık.

Bauman, Z. (2016). Cemaatler. çev. Soysal, N. & Say Yayınları.

Baynal, F. & Yaman, E. (2015). Kadınların dinî gruplara yönelme, katılma ve bağlanma nedenleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 13(30), 141-179.

Berger, P.L. (2015). Kutsal Şemsiye Dinin Sosyolojik Teorisinin Ana Unsurları (5. Baskı). çev. Ali Coşkun, Rağbet Yayınları.

Berger, P., Berger, B. & Kellner, H. (1985). Modernleşme ve Bilinç. çev. Cerit, C., Pınar Yayınları. Bilgin, N. (1988). Sosyal Psikolojiye Giriş. İzmir Kitaplığı.

Bozkurt, V. (2015). Değişen Dünyada Sosyoloji. (10. Baskı). Ekin Yayınevi.

Cebecı̇, S., Çakmaktaş, B., Doğruyol, F. & Cevherlı̇, K. (2019). İlahiyat fakültesi öğrencilerinin dini grup algıları. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (15), 88-113. DOI: 10.32950/ rteuifd.552152

Çelik, C. (2003). Kurumsallaşma ve cemaatleşme arasında göçmen kimliği. Marife, 3(2).

Çı̇çek, D. (2011). Postmodern dönemlerde muhafazakar dindarlar ve yeni islamcılar bağlamında din ve dindarlık. Eskiyeni, (22), 70-75.

Duverger, M. (1982). Siyaset Sosyolojisi (2.Baskı). Çev. Tekeli, Ş., Varlık Yayınları.

Erkal, M. (1999). Sosyoloji (Toplumbilimi) (10. Basım). Der Yayınları.

Fichter, J. (1999). Sosyoloji Nedir. Çev. Çelebi, N., Selçuk Üniversitesi Yayınları.

Freyer, H. (2013). Din Sosyolojisi. Çev. Kalpsüz, T., haz. M. Rami Ayas, Doğu Batı Yayınları.

Giddens, A. (1999). Toplumun Kuruluşu Yapılaşma Kuramının Ana Hatları. Çev. Özel, H. Bilim ve Sanat Yayınları.

Giddens, A. (2014). Modernliğin Sonuçları (6. Basım). Çev. Kuşdil, E. Ayrıntı Yayınları.

Günay, Ü. (2000). Din Sosyolojisi. İnsan Yayınları.

Güngör, E. (1987). İslâm Tasavvufunun Meseleleri. Ötüken Neşriyat.

Harvey, D. (1998). Postmodernliğin Durumu. Çev. Savran, S., Metis Yayınları.

Hortaçsu, N. (1998). Grup İçi ve Gruplar Arası Süreçler. İmge Kitabevi.

Kağıtçıbaşı, Ç. (1988). İnsan ve İnsanlar. (7. Basım). Evrim Basım Yayım Dağıtım.

Kalkınma Bakanlığı (2017). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023) Özel İhtisas Komisyonları ve Çalışma Grupları El Kitabı. Kalkınma Bakanlığı Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü Bilgi ve Belge Yönetimi Dairesi Başkanlığı, http://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2020/04/IsgucuPiyasasi_ve_Genc IstihdamiOzelIhtisasKomisyonuRaporu.pdf, E.T. 18.08.2020

Kandiyoti, D. (1977). Sex roles and Social change: A comparative appraisal of Turkey's women. Women and National Development: The Complexities of Change, 3(1).

Kesgin, B. (2012). Kentsel yoksulluğa yönelik yerinden ve yerel müdahale: Sosyal belediyecilik. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 169-180.

Kaya, K. (2008). Küçük Gruplar Sosyolojisi. (2. Baskı). Fakülte Kitabevi.

Kaya, A. (2017). Göç bağlamında kadının dinsel dönüşümü (Diyarbakır örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi].

Kıray, M. (1998). Kentleşme Yazıları. Bağlam Yayınları.

Kirman, M. A. (2010). Yeni Dinî Hareketler Sosyolojisi. Birleşik Yayınevi.

Kumar, K. (1999). Sanayi Sonrası Toplumdan Post-Modern Topluma: Çağdaş Dünyanın Yeni Kuramları. Çev. Küçük, M. Dost Kitabevi.

Kur’an Yolu Meâli (2015). 4. Baskı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.

Krech, D., Crutchfield, R.S. & Ballachey, E.L. (1971). Cemiyet İçinde Fert II. Çev. Turhan, M. Milli Eğitim Basımevi.

Luckmann, T. (2016). Görünmeyen Din: Modern toplumda din sorunu. Çev. A. Coşkun ve F. Aydın, Rağbet Yayınları.

Macit, M. (2010). Geleneksel hayır anlayışının modern görünümleri: Kermesler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 17(42), 175-190.

Malcver, R. M. & Page, C.H. (1969). Cemiyet. Çev. Kurtkan Â. Milli Eğitim Basımevi.

Marshall, G. (2003). Sosyoloji Sözlüğü. Çev. Akınhay, O. & Kömürcü, D. Bilim ve Sanat Yayınları.

Mensching, G. (2012). Din Sosyolojisi Din Kültür ve Toplum İlişkileri. Çev. Aydın M. Litera Türk Yayıncılık.

Mead, G.H. (2017). Zihin, Benlik ve Toplum. Çev. Erdem, Y. Heretik Yayınları.

Momin, A. (2003). Din ve gelişme: Bütüncül bir çerçeve. Din Toplum ve Kültür. Coşkun, A. (Eds.). İz Yayıncılık.

Münch, R. (2013). Günümüzde Parsonscı teori: Yeni bir sentez arayışı. Ed. Giddens A. & Turner, J., Günümüzde Sosyal Teori. Çev. Ümit Tatlıcan. Say Yayınları.

Özkul, M. (2016). Kurumlar Sosyolojisi. Fakülte Kitabevi.

Özkul, M. (2018). Endüstri Sosyolojisi. (2. Baskı). Fakülte Kitabevi.

Ritzer, G. & Stepnisky, J. (2014). Sosyoloji Kuramları. Çev. Hülür, H. de ki yayınları.

Sarıkçıoğlu, E. (2011). Din Fenomenolojisi Dinlerin Mahiyeti ve Tezahür Şekilleri. (2. Baskı). Fakülte Kitabevi.

Soylu, S. (1999). İşletmelerde sosyal kategorizasyon ve sosyal kimlik. Gruplar Arası İlişkiler ve Sosyal Kimlik Teorisi. Ed. Arkonaç, S.A. Alfa Yayınları.

Sezgin, F. (2013). Türkiye’de Toplumsal Değişme Sürecinde Dini Gruplar ve Meşruiyet Kazanma Yolları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi SBE.

Subaşı, N. (2014). Din Sosyolojisine Giriş. Dem Yayınları.

Şen, M. (2007). Kökene dayalı dayanışma-Yardımlaşma: “Zor İş...”. Erdoğan, Z. N. (der.). Yoksulluk Hâlleri, Türkiye’de Kent Yoksulluğunun Toplumsal Görünümleri. İletişim Yayınları, 249-292.

Taplamacıoğlu, M. (1963). Din Sosyolojisi. Ankara Üniversitesi Basımevi.

Tarhan, A. B. (2012). Türkiye’de postmodernizm ve siyasal değişim. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(2), 11-20.

Taş, K. (2013). Sosyolojik din tanımları. Din Sosyolojisi El Kitabı. Akyüz, N. & Çapcıoğlu, İ. (Eds.) Grafiker Yayınları.

Tatar, H. C. (1999). Nuh'un Gemisindekiler: Şehirleşme ve Dini Cemaatleşme. Turan Yayncılık.

Tekin, Ü. (2004). Dünden Bugüne Sosyolojik Açıdan Cemaat ve Cemiyet Kavramları. Muhafazakâr Düşünce.

Touraine, A. (2008). Başka Türlü Düşünmek. Kırmızı Yayınları.

Turhan, M. (1972). Kültür Değişmeleri (II. Baskı). Devlet Kitapları. Milli Eğitim Basımevi.

Turhan, M. (1974). Garplılaşmanın Neresindeyiz (6.Baskı). Yağmur Yayınları.

Türkdoğan, O. (2012). Türk Kültüründe Cemaatleşme ve Toplumsal Boyutları. Türk Dünyasi Arastırmaları.

Ülken, H.Z. (1969). Sosyoloji Sözlüğü. Milli Eğitim Basımevi.

Vanbeselaere, N. (1999). Gruplar arası davranışın sosyal psikolojik analizi: Bireyci bir yaklaşımdan sosyal kimlik yaklaşımına. Gruplar Arası İlişkiler ve Sosyal Kimlik Teorisi. Arkonaç, S.A. (Eds.). Alfa Yayınları.

Wach, J. (1987). Din Sosyolojisine Giriş. Çev. Battal İnandı, İlahiyat Fakültesi Yayınları.

Waters, M. (2008). Modern Sosyoloji Kuramları. Çev. Cirhinlioğlu, Z., Gündoğan Yayınları.

Weber, M. (2016). Din Sosyolojisi. Çev. Boyacı, L., Yarın Yayınları.

Yapıcı, A. (2015). Biz ve onlar: İç ve dış dini grupların oluşumunu besleyen faktörler ve aidiyet psikolojisi. Kur’an ve Toplumsal Bütünleşme. Hökelekli, H., & Bilgin (eds.).

Zuckerman, P. (2009). Din Sosyolojisine Giriş. Çev.Çapçıoğlu, İ. & Aydınalp, H. Birleşik Yayınevi.

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ