Ortaokul Öğrencilerinin Saldırganlık Eğilimleri ile Okul İklimi Algılarının Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmes

Saldırganlık davranışı yıllardır araştırmalara konu olmaktadır. Özellikle okullarda gerçekleşen saldırganlık davranışları birçok sorunu beraberinde getirebilmektedir. Öğrencilerin okul iklimini olumsuz algılamaları, okullarda sergilenen saldırganlık davranışlarının en büyük nedenlerinden biridir. Bu iki konuya dair yöntemleri barındıran, sosyal hizmet mesleğinin okullarda özelleşmiş alanı “okul sosyal hizmetinin” yöntemlerine bu araştırmada yer verilmiştir. Bu araştırmanın amacı, öğrencilerin saldırganlık eğilimleri ile okul iklimi algılarının çeşitli değişkenlerden nasıl etkilendiğini anlamaktır. Araştırma kapsamında Küçükçekmece ilçesinde öğrenim gören ve orantısız tabakalı örneklem metodu kullanılarak belirlenen 1.334 öğrenci incelenmiştir. Verilerin toplanmasında Buss-Perry (1992) tarafından geliştirilen ve Demirtaş-Madran (2013) tarafından Türkçe diline uyarlanan “Saldırganlık Ölçeği”, Çalık ve Kurt (2010) tarafından geliştirilen “Okul İklimi Ölçeği” ve yazar tarafından oluşturulan “Kişisel Bilgi Formu” kullanılmıştır. Araştırma sonucunda; öğrencilerin saldırganlık eğilimlerinin okulun bulunduğu bölgenin sosyo-ekonomik durumuna, sınıf düzeyine, ebeveyn medeni durumuna, ebeveyn eğitim düzeyine, gelir durumuna, hanede kronik hasta bulunma durumuna, göç durumuna, televizyon izleme sürelerine, izlenilen dizi türüne, sosyal medya kullanım süresine, bilgisayar oyunu oynama durumuna ve oyun türüne göre farklılaştığı saptanmıştır. Öğrencilerin okul iklimi algılarının ise; okulun bulunduğu bölgenin sosyo-ekonomik durumuna, ebeveynlerin medeni durumuna, hanede çalışan birey bulunma duruma, ebeveyn eğitim düzeyine, gelir durumuna, hanede kronik hastalık bulunma durumuna, göç durumuna, sosyal medya kullanım süresine, bilgisayar oyunu oynama durumuna ve oyun türüne göre farklılaştığı tespit edilmiştir.

Examination of Aggression Tendencies and School Climate Perceptions of Middle School Students According to Various Variables: Example of Kucukcekmece

Aggressive behaviour has been the subject of scientific researches for years. Aggression behaviours, especially in schools, may cause many problems. Students' negative perceptions of the school climate are one of the main reasons for aggressive behaviours displayed in schools. In this research, the methods of the "school social work", the specialized field of the social work profession, which includes methods on these two topics, are included. The aim of the study is to understand how students’ tendencies of aggression and perceptions of school climate are affected by various variables. Within the scope of the research, 1.334 students who studied in Kucukcekmece district and determined using a disproportionate stratified sampling method were examined. Result of the study revealed that students’ aggression tendencies differ according to socio-economic circumstance of the region where the school is located, class level, parental marital status, parental education level, income status, the presence of chronic diseases in the household, migration status, television watching time, type of tv series watched, social media usage time, computer game playing and engaging in other game types. Result of the study revealed that school climate perceptions of students differ according to socioeconomic circumstance of the region where the school is located, parental marital status, the presence of working individuals in the household, parental education level, income status, the presence of chronic diseases in the household, migration status, social media usage time, computer game playing and engaging in other game types.

___

  • Abay, A. R. ve Keleşoğlu, F. (2016). Okul sosyal hizmeti perspektifinden lise öğrencilerinin akademik başarı düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11): 9-25. https://doi.org/10.17828/yalovasosbil.286917
  • Ağlamaz, T. (2006). Lise öğrencilerinin saldırganlık puanlarının kendini açma davranışı, okul türü, cinsiyet, sınıf düzeyi, anne-baba öğrenim düzeyi ve ailenin aylık gelir düzeyi açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). 19 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
  • Akçay, D. ve Özcebe, H. (2012). Televizyonun okul öncesi dönemdeki çocukların saldırganlık davranışına etkisi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 55(2): 82-87.
  • Akdağ, M., vd. (2014). Üniversite öğrencilerinin internet bağımlılıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (İnönü Üniversitesi örneği). İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1): 73-96. https://doi.org/10.17679/iuefd.98972
  • Akman, Y. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin şiddet ve okul iklimi algıları arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. https://doi.org/10.1501/egifak_0000000344
  • Aksaçlıoğlu, A. G. (2005). Öğrencilerin televizyon izleme ve bilgisayar kullanmalarının okuma alışkanlıkları üzerine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Altuğ, M., vd. (2011). Ortaöğretim öğrencilerinin hayatında bilgisayarı yeri. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 4(1): 19-27.
  • Andreas, J. B. ve Watson, M. W. (2009). Moderating effects of family environment on the association between children’s aggressive beliefs and their aggression trajectories from childhood to adolescence. Development and Psychopathology, 21(2009): 189-205. https://doi.org/10.1017/s0954579409000121
  • Arıman, F. (2007). İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin zorbalık eğilimleri ile okul iklimi algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Aytekin, E. (2015). Ortaokul öğrencilerinin saldırganlık düzeyinin ebeveyn kabul red algısı ve demografik değişkenlere göre incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Bandura, A., Ross, D. Ve Ross, S. A. (1961). Transmission of aggression through ımitation of aggressive models. Journal of Abnormal and Social Psychology, 63(3): 575-582. https://doi.org/10.1037/h0045925
  • Bandura, A. (1977). Social learning theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
  • Başaran, C. (2008). Çeşitli tür liselerde öğrenim gören öğrencilerin saldırganlık düzeylerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
  • Bayrak, B. (2011). 10-12 yaşlarındaki öğrencilerin saldırganlık eğilimleri ve bunu etkileyen faktörlerin belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Bilgi, A. (2005). Bilgisayar oyunu oynayan ve oynamayan ilköğretim öğrencilerinin saldırganlık, depresyon ve yalnızlık düzeylerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
  • Björkqvist, K. (2018). Gender differences in aggression. Current Opinion in Psychology, 19(1): 39- 42. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2017.03.030
  • Brookmeyer, K. A., Fanti, K. A. ve Henrich, C. C. (2006). Schools, parents and youth violence: A multilevel ecological analysis. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 35(4): 504-514. https://doi.org/10.1207/s15374424jccp3504_2
  • Burak, Y. ve Ahmetoğlu, E. (2015). Bilgisayar oyunlarının çocukların saldırganlık düzeylerine etkisinin incelenmesi. International Periodical fort he Languages, Literature and History of Turkish of Turkic, 10(2015): 363-382. https://doi.org/10.7827/turkishstudies.8430
  • Buss, D. M. ve Shackelford, T. K. (1997). Human aggression in evolutionary psychological perspective. Clinical Psychology Review, 17(6): 605-619. https://doi.org/10.1016/s0272- 7358(97)00037-8
  • Çakır, H. (2013). Bilgisayar oyunlarına ilişkin ailelerin görüşleri ve öğrenci üzerindeki etkilerin belirlenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2): 138-150.
  • Çalık, T. ve Kurt, T. (2010). Okul iklimi ölçeğinin (oiö) geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 35(157): 167- 180.
  • Çankaya, G. ve Ergin, H. (Mayıs, 2015). Çocukların oynadıkları oyunlara göre empati ve saldırganlık düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Katılımlı III. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi “Erken Müdahale”. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/download/article-file/88865
  • Çelik, H. (2006). Üniversite birinci sınıf öğrencilerinin saldırganlık tepkileri, bağlanma tarzları ve kişilerarası şemalarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
  • Çetin, B. (2015). Kentte ve kırsalda yetişmiş ortaokul öğrencilerinin benlik saygısı ile saldırganlık düzeylerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Nişantaşı Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Dailey, A. L., vd. (2015). Relational aggression in school settings: definition, development, strategies, and ımplications. Children & Schools, 37(2): 79-88. https://doi.org/10.1093/cs/cdv003
  • Demirtaş-Madran, H. A. (2013). Buss-Perry saldırganlık ölçeğinin türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 24(2): 124-129.
  • Dewitt, P. ve Slade, S. (2014). School climate change: how do ı build a positive environment for learning? USA: ASCD Printing.
  • Dindar, M. M. (2008). Farklı türdeki ortaöğretim kurumlarında öğrenim gören öğrencilerin okul iklimi algılarının karşılaştırılması (Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Dizman, H. (2003). Anne-babası ile yaşayan ve anne yoksunu olan çocukların saldırganlık eğilimlerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Doğan, S. (2011). Genel lise öğrencilerinin algılarına göre okul tahripçiliği ile okul iklimi arasındaki ilişki (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Dollard, J., vd. (1939). Frustration and aggression, (7th ed.). New Haven: Yale University Press.
  • Dönmez, Ş. (2006). Ortaokul öğrencilerinde okul iklimi, okula bağlılık ve okul yaşam kalitesi algısının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
  • Dönmez, Ş. ve Taylı, A. (2018). Ortaokul öğrencilerinde okul iklimi, okula bağlılık ve okul yaşam kalitesi algısının incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2): 1-17.
  • Duman, G. K. (2008). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin durumluk sürekli kaygı düzeyleri ile sınav kaygısı düzeyleri ve ana-baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
  • Durak, Ö. G., vd. (2018). Lise öğrencilerinde problemli internet kullanımı ile saldırgan davranışların ilişkisi: özel ahmet şimşek anadolu lisesi örneği. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 53(1): 217- 228. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.18.03.875
  • Durban, E. F. M. ve Bowlby, J. (1939). Personal aggressiveness and war. New York: Columbia University Press.
  • Elmas, O., vd. (2015). Teknolojik cihaz kullanım alışkanlıklarının okul başarısı üzerine etkisi. SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(2): 49-54.
  • Ergür, G. (2015). Şiddet içerikli bilgisayar oyunu oynayan ikinci kademe öğrencilerinin saldırganlık eğilimlerinin ve benlik saygı düzeylerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Eroğlu, S. E. (2009). Saldırganlık davranışının boyutları ve ilişkili olduğu faktörler: Lise ve üniversite öğrencileri üzerine karşılaştırmalı bir çalışma (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
  • Evcin, S. (2010). Bilgisayar oyunlarının ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin saldırganlık eğilimine etkisinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Fan, W., vd. (2011). A multilevel analysis of student perceptions of school climate: The effect of social and academic risk factors. Psychology in the Schools, 48(6): 632-647. https://doi.org/10.1002/pits.20579
  • Freud, S. (1966). Beyond the pleasure principle. In C. Hubback (Trans.); E., Jones (Ed.). International Psychoanalytical Library, 4, London: International Psycho-Analytical Press, 1-83. https://doi.org/10.1037/11189-001
  • Fromm, E. (1973). The Anatomy of Human Destructiveness, (3rd ed.). New York: Holt, Rinehart ve Winston Limited.
  • Fujihara, T., vd. (1999). Justification of ınterpersonal aggression in Japanese, American, and Spanish students. Aggressive Behavior, 25(3): 185-195. https://doi.org/10.1002/(sici)1098- 2337(1999)25:3<185::aid-ab3>3.0.co;2-k
  • Gönültaş, O. (2013). Ortaokul son sınıf öğrencilerinin öfke ve saldırganlık düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
  • Güçkıran, R. Y. (2008). İlköğretim okulu öğrencilerinin okul iklimi algıları ile saldırganlık düzeyleri arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Günalan, N. (2018). Ortaokul öğrencilerinin okul yaşam kalitesini, okula aidiyet duygusunu ve okul iklimini neler etkilemektedir? (Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
  • Günay, G. (2011). Şiddet içerikli online bilgisayar oyunlarının ilköğretim öğrencilerinin saldırganlık tepkileri üzerindeki etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
  • Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (5. Baskı). İstanbul: Seçkin Yayıncılık. Hartmann, D. P ve Gelfand, D. M. (1969, June). Motivational variables affecting performance of vicariously learned responses. Western Psychological Association, Vancouver.
  • Hoy, W. K. ve Miskel, C. G. (1987). Educational administration: Theory, research, and practice. New York: Random House.
  • Hoy, W. K., vd. (1996). The organizational climate of middle schools the development and test of the ocdq-rm. Journal of Educational Administration, 34(1): 41-50. https://doi.org/10.1108/09578239610107156
  • Hoy, W. K., vd. (1998). Organizational climate and student achievement: A parsimonious and longitudinal view. Journal of School Leadership, 8(4): 336-359. https://doi.org/10.1177/105268469800800401
  • İli, K. (2013). Sosyal medya ortam ve araçlarının öğrenci davranışlarına etkisi (Gaziçiftliği Anadolu Lisesi örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • İzmir Karaduman, D. (2012). İlköğretim I. kademe 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin saldırganlık düzeyleri ile anne baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Jia. Y., vd. (2009). The ınfluence of student perceptions of school climate on socioemotional and academic adjustment: A comparison of Chinese and American adolescents. Child Development, 80(5): 1514-1530. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2009.01348.x
  • Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınevi.
  • Kongur, D. (2015). İlköğretim 6. 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin saldırganlık düzeylerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Beyken Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Kurt, M. (2010). Yedinci sınıf seviye belirleme sınavı matematik ve fen bilimleri alt testlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Lopez, E. E., vd. (2008). Adolescent aggression: Effects of gender and family and school environments. Journal of Adolescence, 31(4): 433-450.
  • Lorenz, K. (1966). On aggression. London: Methuen.
  • Lovass, O. I. (1961). Effect of exposure to symbolic aggression on aggressive behavior. Child Development, 32(1): 37-44.
  • Matuszka, B., vd. (2017). Physical aggression and concurrent alcohol and tobacco use among adolescents. International Journal of Mental Health and Addiction, 15(1): 90-99. https://doi.org/10.1007/s11469-015-9630-6
  • Milan, S. ve Pinderhughes, E. E. (2006). Family ınstability and child maladjustment trajectories during elementary school. Journal of Abnormal Child Psychology, 34(1): 40-53. https://doi.org/10.1007/s10802-005-9007-6
  • Mutluoğlu, S. ve Bulut Serin, N. (2010, Kasım). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin saldırganlık düzeylerinin bazı sosyo-demografik özellikler açısından incelenmesi (Kuzey Kıbrıs örneklemi). International Conference on New Trends in Education and Their Implications, Antalya-Turkey
  • Nair, B. (2014). Ergenlerin saldırganlık davranışlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas. National School Climate Center. (2014). School climate. Erişim adresi: https://schoolclimate.org/climate.
  • O’Brien, K. H. M., vd. (2011). School social work practice with students with mental health problems. Children & Schools, 33(2): 97-105.
  • Omay, H. (2008). İlköğretim okulları öğrencilerinin okul iklimi algıları ile saldırganlık ölçeği puanları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Özdemir, Ç. (2016). Sivas ilinde öğrenim gören yabancı uyruklu öğrencilerin okul iklimine etkisine ilişkin görüşlerin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Öztürk, H. B. (2014). Aile içi şiddet ve çizgi film izlemenin akademik başarı ve saldırganlıkla ilişkisi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Powell, A. ve Jenson, J. M. (2010). Predictors of peer victimization among hispanic adolescent girls: implications for school social work. Children & Schools, 32(4): 211-222. https://doi.org/10.1093/cs/32.4.211
  • Santisteban, C., Alvarado, J. M. ve Recio, P. (2007). Evaluation of a spanish version of the Buss and Perry aggression questionnaire: Some personal and situational factors related to the aggression scores of young subjects. Personality and Individual Differences, 42(2007): 1453-1465. https://doi.org/10.1016/j.paid.2006.10.019
  • Saraç, K. (2015). Okul ikliminin ortaokul öğrencilerinin algılarına göre değerlendirmesi (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir. School Social Work Association of America. (2012). The role of a school social worker. Erişim adresi: https://docs.wixstatic.com/ugd/426a18_003ab15a5e9246248dff98506e46654b.pdf
  • Sencer, M. ve Sencer, Y. (1978). Toplumsal araştırmalarda yöntembilim. Ankara: TODAİE.
  • Sili, A. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinde saldırganlık eğiliminin sosyolojik analizi: Erzurum örneği (Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
  • Şelimen, M. ve Ceylan, H. (2018). Şiddet içeren bilgisayar oyunlarının çocukların saldırganlık davranışı üzerindeki etkileri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(60): 668-674. https://doi.org/10.17719/jisr.2018.2820
  • Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th Ed.). Boston: Pearson Education.
  • Taşçı Eser, D., vd. (2012). Kronik hastalığı olan ergenlerin öfke ifade biçimleri. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 3(3): 116-120.
  • Taylan, H. H. (2011). Televizyon programlarındaki şiddetin yetiştirme etkisi: Konya lise öğrencileri üzerine bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
  • Torun, F., vd. (2015). Analyzing of computer games effects on social life and academic behaviour of the secondary school students. Karaelmas Journal of Educational Sciences, 3(2015): 25- 35.
  • Torun, Z. B. (2016). Ortaokul öğrencilerinde saldırganlık ve narsisizm düzeyleri arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
  • Walters, R. H. Ve Willows, D. C. (1968). Imitative behavior of disturbed and nondisturbed children following exposure to aggressive and nonaggressive models. Child Development, 39(1): 79- 89. https://doi.org/10.2307/1127360
  • Way, N., vd. (2007). Students’ perceptions of school climate during the middle school years: associations with trajectories of psychological and behavioral adjustment. American Journal of Community Psychology, 2007(40): 194-213. https://doi.org/10.1007/s10464-007-9143-y
  • Yalçın, F. (2015). Çeşitli parametrelerde orta öğretim öğrencilerinin saldırganlık ve şiddet eğilim düzeylerinin belirlenmesi (Aydın ili İncirliova ilçesi örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Yasankul, N. (2007). İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin saldırganlık eğilimleri ile eğitim algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
  • Yelci, H. (2018). Ortaokul öğrencilerinde siber zorbalık ile saldırganlık ilişkisinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
  • Yeşilkayalı, E. (2014). Ebeveynlerin çocuk haklarına yönelik tutumları ile ilköğretim öğrencilerinin ahlaki olgunluk ve hoşgörü eğilimleri arasındaki ilişki (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
  • Yıldırım, A., vd. (2011). Lise öğrencilerinin problem çözme becerileri ve etkileyen faktörler. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1): 905-921. https://doi.org/10.17681/hsp.380847