Kemalizmi Teorileştirme Sürecinde Kadro Dergisi’nin Rolü

Kadro Dergisi, Atatürk döneminde Türk düşünce hayatına yön veren dergilerden bir tanesidir. Dönemin önde gelen entelekütelleri bu derginin kurucu kadrosunu oluşturmaktadır. 1930’lu yıllarda Kemalizmin pratikten teoriye doğru dönüştürülmesi sürecinde Kadro Dergisi’nin kritik bir rolü bulunmaktadır. İki dünya savaşı arası süreçte dergi, Kemalizmin başta dış politika olmak üzere ekonomi ve toplumsal politikalarda bağımsız ve özgün bir teori olabilmesinin yollarını aramıştır. Bu süreç dergiyi, kapitalizmi temsil eden Batılı devletler ve sosyalizmi temsil eden SSCB’den bağımsız bir arayışa doğru sürüklemiştir. 1930’lu yıllarda “Üçüncü Yol” olarak tarif edilen ve dönemin acil ihtiyaçlarına çözüm olmaya çalışan yeni yönelim Kemalizmin 1930’lu yıllarda “devletçi”, “otoriter” ancak ekonomide yüzü sosyalizme dönük bir modelin içine yerleşmesini sağlamıştır. Kadro’nun dönemin iktidarının gölgesi altında ortaya koyduğu bu ilkelerin devletçi ve otoriter yönü Kemalizmin ilgili dönemde Kıta Avrupası’nda yükselen faşizmle benzerlik kurulmasını sağlamıştır. Derginin politik yönelimdeki devletçi yöne karşılık olarak ekonomide 1930’lu yılların ruhunu yansıtan ve üstü örtülü bir sosyalist ekonomi öneren Kadro, iktidar içinde Celal Bayar ile İsmet İnönü arasında yaşanan mücadelenin tarafı haline gelecek ve Atatürk’ün kısa vadeli tercihlerinde mağlup olacaktır. Kadro’nun bizzat Atatürk tarafından kapatılması dergi ile Atatürk arasındaki görüş farklılığı olarak yorumlanmıştır. Bu çalışma Atatürk ile Kadro arasındaki ilişkilerin yapılan genel yorumlara uygun olup olmadığını mevcut bulgular ışığında tartışmaya açmayı amaçlamaktadır.

Kadro Journal’s Role in During the Theorisation of Kemalism

pratikten teoriye doğru dönüştürülmesi sürecinde Kadro Dergisi’nin kritik bir rolü bulunmaktadır. İki dünya savaşı arası süreçte dergi, Kemalizmin başta dış politika olmak üzere ekonomi ve toplumsal politikalarda bağımsız ve özgün bir teori olabilmesinin yollarını aramıştır. Bu süreç dergiyi, kapitalizmi temsil eden Batılı devletler ve sosyalizmi temsil eden SSCB’den bağımsız bir arayışa doğru sürüklemiştir. 1930’lu yıllarda “Üçüncü Yol” olarak tarif edilen ve dönemin acil ihtiyaçlarına çözüm olmaya çalışan yeni yönelim Kemalizmin 1930’lu yıllarda “devletçi”, “otoriter” ancak ekonomide yüzü sosyalizme dönük bir modelin içine yerleşmesini sağlamıştır. Kadro’nun dönemin iktidarının gölgesi altında ortaya koyduğu bu ilkelerin devletçi ve otoriter yönü Kemalizmin ilgili dönemde Kıta Avrupası’nda yükselen faşizmle benzerlik kurulmasını sağlamıştır. Derginin politik yönelimdeki devletçi yöne karşılık olarak ekonomide 1930’lu yılların ruhunu yansıtan ve üstü örtülü bir sosyalist ekonomi öneren Kadro, iktidar içinde Celal Bayar ile İsmet İnönü arasında yaşanan mücadelenin tarafı haline gelecek ve Atatürk’ün kısa vadeli tercihlerinde mağlup olacaktır. Kadro’nun bizzat Atatürk tarafından kapatılması dergi ile Atatürk arasındaki görüş farklılığı olarak yorumlanmıştır. Bu çalışma Atatürk ile Kadro arasındaki ilişkilerin yapılan genel yorumlara uygun olup olmadığını mevcut bulgular ışığında tartışmaya açmayı amaçlamaktadır.

PDF

___

A. Cevat (Emre). “Kemalizm ve Demokrasi.” Muhit, S. 30, Nisan 1931, 1-3’ten aktaran Halıcı, Ş.,
M. Burgaç (2016). Altı Ok (1919-1938). İstanbul: Kaynak Yayınları. 262-265.
Adanır, F. (2001). Kemalist Authoritarianism and Fascist Trends in Turkey During Inter-War Period. (ed.) S. U. Larsen. Fascism Outside Europe: The European Impulse Against Domestic Conditions in the Diffusion of Global Fascism. (ed.). S. U. Larsen. New York: Columbia University Press. 313-361. https://doi.org/10.1111/1469-8219.00107
Akçura, Y. (2013). Türkçülüğün Tarihi. (ed.) S. Perinçek. İstanbul: Kaynak Yayınları.
Akçura, Y. (2015). Üç Tarz-ı Siyaset. (ed.) E. Kılınç. İstanbul: Ötüken Neşriyat. Akşin, S. (2002). “Atatürkçülük İdeolojisinin Billurlaşma Süreci.” Cumhuriyet Döneminde Siyasal Düşünce ve Modernleşme. (der.) A. A. Dikmen. Ankara: İmaj Yayıncılık. 495-507.
Atay, F. R. (1935). “Davamız.” Ulus, 19 Mayıs 1935’ten aktaran Halıcı, Ş., M. Burgaç (2016). Altı
Ok (1919-1938). İstanbul: Kaynak Yayınları. 278-279.
Aydemir. Ş. S. (1933). “Beynelmilel Fikir Hareketleri Arasında Türk Nasyonalizmi II. FAŞİZM.” Kadro, 2(18): 8-12.
Aydemir. Ş. S. (1933). “Beynelmilel Fikir Hareketleri Arasında Türk Nasyonalizmi III. Türk Nasyonalizmi.” Kadro, 2(21): 9.
Aydemir, Ş. S. (1968). İnkılap ve Kadro. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Aykut, Ş. (2008). Kamâlizm (CHP Programının İzahı). 2. Baskı. İstanbul: Kaynak Yayınları.
B. Asaf (Belge) (1930). “Fırka İdeolojisi.” İnkılap, 28 Eylül 1930’dan aktaran Halıcı, Ş., M. Burgaç
(2016). Altı Ok (1919-1938). İstanbul: Kaynak Yayınları. 255-256.
Başar, A. H. (1937). “Atatürk’ün İdeolojisi.” Cumhuriyet, 7 Kasım 1937’den aktaran Halıcı, Ş., M.
Burgaç (2016). Altı Ok (1919-1938). İstanbul: Kaynak Yayınları. 300-303.
Başkaya, F. (2009). Devletçilikten 24 Ocak Kararlarına: Türkiye Ekonomisinde İki Bunalım Dönemi. Ankara: Özgür Üniversite Kitaplığı.
Belge, B. A. (1934). “1933-1934 Bir Yılbaşı Bilançosu.” Kadro, 3(25): 24-30.
Berkes, N. (2013). Türkiye İktisat Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Boratav, K. (2006). Türkiye’de Devletçilik. Ankara: İmge Yayınları.
Bozdağ, İ. (2000). Devlet Kavgası. İstanbul: Tekin Yayınevi.
Bozkurt, M. E. (1935). “Kamâlizmin İdeolojisi.” Tan, 27-28 Mayıs 1935’ten aktaran Halıcı, Ş., M.
Burgaç (2016). Altı Ok (1919-1938). İstanbul: Kaynak Yayınları. 280-281.
Bulut, M. (2003). “1929 Dünya Ekonomik Buhranı ve Türkiye’de Devletçiliğe Geçiş.” Bilig, 4: 77- 101.
Çavdar, T. (2003). Türkiye Ekonomisinin Tarihi 1900-1960. Ankara: İmge Yayınları.
Demirci, F. (2006). “Kadro Hareketi ve Kadrocular.” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15: 35-53.
Doğanay, Ş. (1938). “Türkiye’de İdeoloji Kavgalarına Yer Yoktur.” Varlık, 15 Şubat 1938’den aktaran Halıcı, Ş., M. Burgaç (2016). Altı Ok (1919-1938). İstanbul: Kaynak Yayınları. 304- 306.
“Dördüncü Büyük Millet Meclisi Kemalizmin Büyük Bir Şaheseridir.” Muhit, S. 31, Mayıs 1931, 5’ten aktaran Halıcı, Ş., M. Burgaç (2016). Altı Ok (1919-1938). İstanbul: Kaynak Yayınları. 266-267.
Duru, K. Nami. (1935). “Bizim Halkçılığımız Kamâlismanın Evrenselliği.” Cumhuriyet, 9 Mayıs 1935’ten aktaran Halıcı, Ş., M. Burgaç (2016). Altı Ok (1919-1938). İstanbul: Kaynak Yayınları. 273-275.
Ertuğrul, İ. (2017). Devletçiliğin Ayak İzleri. Ankara: Telgrafhane Yayınları.
Evren, N. (1935). “Altı Ok Kamumuzun Ülküsüdür!.” Babalık, 31 Mart 1935’ten aktaran Halıcı, Ş.,
M. Burgaç (2016). Altı Ok (1919-1938). İstanbul: Kaynak Yayınları. 276-277.
İlyas, A. (2016). “Kemalizmin Propaganda Araçları veya Araçsızlığı”, The Journal of Social Sciences Studies, 51: 113-125. https://doi.org/10.9761/jasss3541
Kasaba, R. (1993). Osmanlı İmparatorluğu ve Dünya Ekonomisi: Ondokuzuncu Yüzyıl. (çev.) K. Emiroğlu. İstanbul: Belge Yayınları.
Kayalı, K. (2010). Türk Düşünce Dünyasının Bunalımı. İstanbul: İletişim Yayınları.
Kaymakçı, Ö. B. (2015). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye Ekonomisi: Tarihi-Düşünsel Bir Deneme. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Keser, İ. (2000). Türkiye’de Siyaset ve Devletçilik. Ankara: Gündoğan Yayınları.
Kışlalı, A.T. (2000). Siyasal Sistemler: Siyasal Çatışma ve Uzlaşma. Ankara: İmge Yayınları.
Köker, L. (2002). “Kemalizm/Atatürkçülük: Modernleşme, Devlet ve Demokrasi.” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Kemalizm. (ed.) Ahmet İnsel. İstanbul: İletişim Yayınları. 97- 111.
M. Esat (Bozkurt) (1932). “Kemalizm.” Anadolu, S. 5452-5453, Kasım 1932, 3-4’ten aktaran Halıcı,
Ş., M. Burgaç (2016). Altı Ok (1919-1938). İstanbul: Kaynak Yayınları. 268-271.
Mardin, Ş. (2013). Türkiye’de Toplum ve Siyaset. (der.) Mümtazer Türköne, Tuncay Önder. İstanbul: İletişim Yayınları.
Nedim, V. (1932). “Sınıflaşmak ve İktisat Vaziyeti.” Kadro, 1(11): 17-21.
Ökçün, A. G. (1997). Türkiye İktisat Kongresi 1923-İzmir: Haberler-Belgeler-Yorumlar. Ankara: Sermaye Piyasası Kurulu Yayınları.
Parla, T. (1999). Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm. (der.) F. Üstel, S. Yücesoy. İstanbul: İletişim Yayınları.
Safa, P. (1938). “Kemalizm, Hayat ve İdeal.” Cumhuriyet, 13 Eylül 1938’den aktaran Halıcı, Ş., M.
Burgaç (2016). Altı Ok (1919-1938). İstanbul: Kaynak Yayınları. 307-310.
Soysal, İ. (2000). Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları 1. Cilt (1920-1945). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Sönmez, E. (2012). Ahmed Rıza: Bir Jön Türk Liderinin Siyasi-Entelektüel Portresi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Süreyya, Ş. (1932). “Genç Nesil Meselesi.” Kadro, 1(4): 5. Tekeli, İ., S. İlkin. (2003). Kadrocuları ve Kadro’yu Anlamak. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Tekinalp (1998). Kemalizm. (çev.) Ç. Yetkin. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
Toprak, Z. (2013). Türkiye’de Popülizm 1908-1923. İstanbul: Doğan Kitap.
Tökin, İ. H. (1934). “Millet İçinde Sınıf Meselesi II.” Kadro, 3(26): 20-26..
Tökin, İ. H. (1933). “Milli Kurtuluş Devletçiliği.” Kadro, 2(19): 23-31.
Tör, V. N. (1933). “Sanayileşme Davası.” Kadro, 2(24): 17-21.
Türkeş, M. (1998). “The Ideology of the Kadro (cadre) movement: a patriotic leftist movement in Turkey.” Middle Eastern Studies. 34(4): 92- 119.https://doi.org/10.1080/00263209808701245
Türkeş, M. (1999). Ulusçu Sol Bir Akım: Kadro Hareketi (1932-1934). Ankara: İmge Yayınları.
Y. Kadri (1933). “Ankara-Moskova-Roma.” Kadro, 2(13): 29.
Y. Kadri (Karaosmanoğlu) (1927). “Kemalizm.” Hakimiyet-i Milliye, 20 Ağustos 1927’den aktaran
Halıcı, Ş., M. Burgaç (2016). Altı Ok (1919-1938). İstanbul: Kaynak Yayınları. 249-251.
Yalman, M. E. (1937). “Altı Esasın Kapsamı.” Tan, 9 Şubat 1937’den aktaran Halıcı, Ş., M. Burgaç
(2016). Altı Ok (1919-1938). İstanbul: Kaynak Yayınları. 290-292.
Yanardağ, M. (2012). Kadro Hareketi: Dünya’da ve Türkiye’de Ulusçu Sol ve Üçüncü Yol Arayışının İdeolojik Kaynakları. İstanbul: Destek Yayınları.
Yetkin, Ç. (2013). Siyasal Düşünceler Tarihi V. İstanbul: Gürer Yayınları.
Zürcher, E.J. (2014). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ