HAT SANATININ MİMAR SİNAN ESTETİĞİNE KATKILARI

Mimar Sinan, eserlerinde nispet, âhenk ve sadeliğe çok önem vermiş olan büyük bir sanatkârdır. Bani talebinden kaynaklanan bazı istisnalar dışında tezyinatta mübalağadan kaçınmıştır. Eserlerinde, bilhassa camilerde, yazıyı da genellikle dengeli ve yerli yerinde kullanmıştır. Hat sanatının hem manevî hem estetik gücünden en iyi şekilde yararlanmasını bilmiştir. Böylelikle mimarinin gücüne ve azametine yeni boyut daha ilave edilmiştir. Mimar Sinan eseri olan camilerdeki yazıların bir kısmı orijinal olup bazıları ise sonradan eklenmiştir. Orijinal yazılar genellikle taşa/mermere mahkûk kitabelerle çini üzerindeki yazılardır. Bunlardan bazılarının ketebesi mevcut olup hattatı biliniyorken bazılarının hattatı bilinmemektedir. Sinan eserlerindeki yazıların büyük bir kısmı devrin en meşhur, en iyi hattatlarına aittir. Zamana direnci en zayıf yazılar sıva üzerine kalemişi olarak tatbik edilenler olduğu için bunlar sonradan yenilenmiştir. Bu tamirat esnasında bir kısım orijinal yazılar ehil olmayan ellerde ziyan olmuştur. İbareler yerine göre seçilmiş olup mekân-anlam ilişkisi gözetilmiştir. Mimar Sinan eserlerinin pek çoğunda, meşhur hattatların veya bazı padişahların imzalarını taşıyan levhalar da mevcut olmakla birlikte, bunlar ayrı bir araştırma konusu olacak hacimdedir. Bu çalışmada, Mimar Sinan’ın önemli camilerinden hareketle yazıya verdiği ehemmiyet, kitabelerin mimarî ile uyumu, yazıların hat estetiği bakımından değeri ve camilere kazandırdığı manevi atmosfer gibi hususlar üzerinde durulacaktır. Ayrıca, farklı yapılarda bunlarla ilişki kurulabilecek kitabeler varsa onlara da temas edilecektir. Bazı kitabelerle ilgili ihtilaflı görüşler tartışılacaktır.

CONTRIBUTIONS OF CALLIGRAPHY TO AESTHETICS IN ARCHITECT SINAN’S ARCHITECTURE

Architect Sinan was a great artist, who substantially underscored proportion, harmony and simplicity. Unless requested by the funders, he avoided exaggerated ornaments in his works. He used inscriptions coherently and properly in his works, especially in mosques. He made most out of the spiritual and aesthetic power of calligraphy, thereby adding a new dimension to magnificence and power of architecture. Some calligraphy in mosques by Architect Sinan are original while some others have been added afterwards. Original calligraphy is usually seen as epigraphs engraved on stone/marble and inscriptions on tiles. Calligrapher of some scripts are known whereas some others are anonymous. The calligraphy in Architect Sinan’s works mostly belongs to the best-known calligraphers of the era. Since hand-drawn calligraphy on plasters are the most vulnerable one, they were renovated later. Some original calligraphy was damaged and dissipated because of incompetent handling during renovations. Inscriptions were selected according to the relation between space and meaning. There are plates bearing signatures of well-known calligraphers and some Ottoman sultans in most works by Architect Sinan, which are out of the scope of this study. This study focuses on the importance attached to calligraphy based on some important mosques built by Architect Sinan, the harmony between epigraphs and architecture, the value of inscriptions in terms of calligraphy aesthetics and the spiritual atmosphere they create in mosques. Besides, any other epigraphs on different structures that can be related with these will be also touched upon. Moreover, some controversial arguments about some epigraphs will be discussed.

PDF

___

Alparslan, Ali (1988); “XVI. Yüzyıl İslam Dünyasında Türk Hattatlığının Yeri”, Mimar Sinan Dönemi Türk Mimarlığı ve Sanatı, T. İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. Alparslan, Ali (1999); Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Barkan, Ö. Lütfi (1972); Süleymaniye Camii ve İmareti İnşaatı (1550-1557), C. 1-2, Ankara.
Cansever, Turgut (2005); Mimar Sinan, Albaraka Türk Yayınları, İstanbul.
Çetintaş, Sedat (2011); “Piyale Paşa Camii Üstad Sinan’ın Değildir”, İstanbul ve Mimarî Yazıları, TTK Basımevi, Ankara, s. 47-49.
Çulpan, Cevdet (1970); “İstanbul Süleymaniye Camii Kitabesi”, Kanuni Armağanı, TTK Yayınları, Ankara, s. 291-299
Derman, M. Uğur (1982); Türk Hat Sanatının Şaheserleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Derman, M. Uğur (1989); “Mimar Sinan’ın Eserlerinde Hat San’atı”, VI. Vakıf Haftası, İstanbul, s. 287-300.
Derman, M. Uğur (1996); “Süleymaniye Camii’nde Hat Sanatı”, Mimarî Mirasın Bugünü, Ircica Yayınları, İstanbul.
Derman, M. Uğur (2006); “Osmanlı Celî Hattında Klasik Kavramı”, Sanat ve Klasik, Klasik Yayınları, İstanbul.
Evliya Çelebi (2003); Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, C. 1, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Günüç, Fevzi (2002a); “Bir İstif Mukayesesi ile XV. - XX. Yüzyıllar Arasında Osmanlı Mimarîsinde Celî Sülüs Yazının Gelişimi” Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu, Prof. Dr. Gönül Öney’e Armağan (10-13 Ekim 2001), Bildiriler, İzmir, s. 335-343.
Günüç, Fevzi (2002b); “Klasik Dönem Osmanlı Mimarîsinde Celî Yazılar”, Türkler, C. XII, Ankara, s. 274-281.
Kuban, Doğan (1997); Sinan’ın Sanatı ve Selimiye, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
Kuran, Aptullah (1986); Mimar Sinan, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul.
Mülayim, Selçuk (2001); Ters Lâle, Osmanlı Mimarisinde Sinan Çağı ve Süleymaniye, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2001
Mülayim, Selçuk (2010); Sinan bin Abdülmennan, İsam Yayınları, İstanbul.
Mülayim, Selçuk (2007); Bir Şaheser, Süleymaniye Külliyesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Müstakîmzâde, S. Sa’düddin (1928); Tuhfe-i Hattatîn, Devlet Matbaası, İstanbul.
Müstakîmzâde, S. Sa’düddin (2001); Tuhfe-i Hattatîn, (Haz.: Mustafa Koç), Klasik Yayınları, İstanbul.
Nefeszâde İbrahim (1938); Gülzâr-ı Savâb, Güzel Sanatlar Akademisi Neşriyatı, İstanbul.
Öz, Tahsin (1987); İstanbul Camileri, C. 1, TTK Yayınları, İstanbul. Özcan, A. Rıza (2007); “Yazılar ve İmzalar”, Bir Şaheser, Süleymaniye Külliyesi, (Ed. Selçuk Mülayim), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Özkafa, Fatih (2009); “Üsküdar’daki Selâtin Camilerinin Kuşak Yazıları”, VI. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, C. 1, İstanbul, s. 203-250.
Özkafa, Fatih (2011); “Türk Hat Estetiğindeki Farklılaşmalar Bakımından Kadırga Sokullu Camii”, 7. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi (Türk ve Dünya Kültüründe İstanbul)06-10 Ekim 2009, Ankara, s. 2751-2772.
Rado, Şevket (ts.); Türk Hattatları, İstanbul.
Saî Mustafa Çelebi (2002); Yapılar Kitabı-Tezkiretü’l-Bünyân ve Tezkiretü’l-Ebniye (Sadeleştirme: Hayati Develi-Samih Rifat), Koçbank Yayınları, İstanbul.
Subaşı, M. Hüsrev (2001); “Süleymaniye Camii Hatları 2010 Restorasyonu”, Vakıf Restorasyon Yıllığı, Sayı 3, s. 134-151.
Suyolcuzâde, M. Necib (1942); Devhatü’l-Küttâb, Güzel Sanatlar Akademisi Neşriyatı, İstanbul.
Tuncay, Rasim (1969); “Edirne’de Selimiye Camii” Belgelerle Türk Tarihi, 23, s. 4-6.
Ülker, Muammer (1978); “Süleymaniye Camii’ndeki Karahisarî Yazıları”, Turing, S. 63, İstanbul, s. 12-21.

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ