BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİNİN İKTİSADİ ANLAYIŞI VE GÖK MEYDAN VE SPOR TEKKESİ KURUMLARININ EĞİTİM YÖNETİMİ YAPILARI VE EKONOMİYE ETKİLERİ

Meydanların kullanılışı hakkındaki ilk bilgilere Göktürk Devleti zamanında ulaşılmış Büyük Selçuklu devleti ile devam etmiştir. Gök Meydan’lar Büyük Selçuklu Devleti dönemi kozmolojisinde, ana hatlarıyla dört temel unsurun gerçekleşmesini sağlıyordu. Bunlar; ekonomi, askeri beden eğitimi, sosyalleşme ve spordur. Diğer yandan kurmuş oldukları Nizamiye Medreseleri ile 1070’li yıllardan itibaren; Masrafları devlet tarafından karşılaşan çeşitli alanlarda uzmanlaşmış, kredili ders sistemine uygun, yaygın ve örgün eğitim hizmeti vermişlerdir. Selçuklular şehirleşirken spora ilişkin üzerinde durulması gereken en önemli unsurlardan birisi eğitim kurumu özelliği taşıyan Gök Meydan ve Spor Medresesi kurumlarını kurup, işletmiş olmalarıdır. Hatta Sultan Melikşah’ın veziri Nizam-ül-mülk’ün de bu konuda yoğun bir şekilde çalıştığı bilinmektedir (İşcan, 1988:56). Bu şekilde sporun devlet eliyle teşkilatlandırılmaya çalışıldığını, ayrıca sporcu yetiştirmenin, korumanın, beslemenin de ön plana çıktığını görmekteyiz. Sporda değişen şehirleşme kültüründen etkilenmiştir. Özellikle kırsal kesimlerde güvenlik ve şehirleşmenin başlangıcının sağlanmasında aktif rol oynamıştır. Bunun en çarpıcı örneği ise; şehirleşmenin mümkün görüldüğü kırsal arazide önce sadece çeşitli branşlara yönelik spor tekkeleri kurulmuştur. Zaman ilerleyip şehir oluşmaya başladıkça bu spor tekkeleri ve tekkeye ait binalar, şehrin birer mahallesi olmuştur. Çalışmada “betimsel saha taraması”, belgesel ya da dokümanter çalışma dediğimiz nitel bir yöntem izlenmiştir (Neuman,2006:42; Creswell,2012:212). Büyük Selçuklu devletinin spor kurumlarının eğitim ve organizasyon yapısını belirleyebilmek için; destanlar, dönemin seyyahlarının gözlemleri, Selçuklu toplumunun arkaik döneme özgü kozmolojisi ve o dönem üzerine çalışan çeşitli alanlardaki düşünürlerin tespitleri ile analiz edilmiştir. Elde edilen verilerin ışığı altında Büyük Selçuklu devletinin sosyal kurumları olan Gök Meydan ve Spor tekkelerinin vermiş oldukları eğitim yapısı ve organizasyonu ile buna bağlı olarak ekonomiye olan katkıları belirlenmeye çalışılmıştır. “En iyi savaşan toplum olmak” için bütün imkanlarını kullanan Büyük Selçuklu Devleti Gök Meydanlar ve Spor Tekkeleri sayesinde bu amacına ulaşmıştır. Askeri beden eğitimi (dönemin şartlarında hem insan hem de at) dışında, haftanın belirli günlerinde şehirde yaşayan halkın kullanımına açılan Gök Meydanlar ve Spor Tekkeleri hem halkın çeşitli spor branşlarında faaliyet göstermesine hem de ilgilendikleri spor branşının aletlerinin üretimini yapan işletmelerin kurulmasına ve Selçuklu ekonomisine katkı sağlamasına sebep olmuştur.

ECONOMIC CONCEPT OF SELJUK EMPIRE, MANAGEMENT STRUCTURE OF SKY SQUARE AND SPORTS LODGES AND THEIR EFFECTS ON THE ECONOMY

The first information about the use of the squares was reached at the time of the Gokturks and continued with the Seljuk Empire. In the cosmology of the Seljuk Empire period, the sky squares provided the four basic elements which were; economy, military physical education, socialization, and sport. On the other hand, they established the schools called Nezamiyeh Madrasas with a large and formal education service which specialized in various fields. One of the most important elements to be considered about the sport was the establishment and operation of Sky square institutions while Seljuks were urbanizing. Even, it is known that Nizam_al-Mulk, vizier of Sultan Malik-Shah I, was working on this issue intensively (İşcan, 1988:56). In this way, the sport was organized by the state to organize the sports, as well as sportsman training, protection, and nutrition. The sport was also influenced by the changing urbanization culture. In particular, It played an active role in ensuring security and urbanization in rural areas. The most striking example of this was the establishment of sports lodges for various branches in rural areas where urbanization was possible. As urbanization began, these sports lodges and buildings belonged to those lodges became a district of the city. In the study, a qualitative method called well descriptive field survey or documentary study was followed (Neuman, 2006:42; Creswell, 2012:212). In order to determine the educational and organizational structure of the sports institutions of the Seljuk Empire, the epics were analyzed by observations of the travelers of the period, the cosmology of the Seljuk community in the archaic period and the determinations of the philosopher in various fields working on that period. In the light of the data obtained, it was tried to determine the educational structure and organization of the Sky Squares and Sports lodges, which were the social institutions of the Seljuk Empire and their contributions to the economy. To become the best fighting society, the Seljuk Empire reached its goal using its all facilities through Sky squares and Sports lodges. In addition to military physical education (both man and horse in terms of the period), Sky squares and Sport lodges, which were opened to the people living in the city on certain days of the week, caused the public to operate in various sports branches as well as the establishment of enterprises that produce sports instruments of their interest and contribute to Seljuk economy.

PDF

___

Akdoğan, G. (1962). İstanbul Peyzajının Tanziminde Peyzaj Mimarisi ile İlgili Problemler ve Ana Prensipleri. A.Ü.Z.F.Yayınları, AÜ. Basımevi, Ankara.
Artuk, İ., Artuk, C. (2003). “Bazı İslam Şehirlerinde Hangi Devletler Sikke Kesmiş ve Bu Şehirlere Ne Gibi İsimler Verilmiş”, TTK Belleteni,(LXIV:249), 421-446
Atabeyoğlu, C. (1984). Olimpiyatlar, Dışbank Yayını.
Aybay, R. (2005). Sosyalizmin Öncülerinden Robert Owen Yaşamı, Eylemi, Öğretisi. Şefik Matbaası, İstanbul
Baykara, T. (1998). Türkiye Selçukluları Devrinde Konya, 2. Baskı, Konya
Creswell, J.W. (2012). Educational Research: Planning, Conducting and Evaluating Quantitative and Qualittative Research, 4th Edition, Pearson Education İnc., Publishing as Pearson, USA
Divitcioğlu, S. (2015). Oğuzdan, Selçukluya. Alfa Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti., İstanbul
Foucault, M. (2006). Hapishanenin Doğuşu, İmge Kitabevi, İstanbul.
Gumilev L. N. (2001). Kavimlerin Türeyişi ve Yeryüzü Üzerindeki Yaşam Bölgeleri, Ötüken Yayınları, İstanbul
Güven, Ö. (1992). “Spor Anlayışımız ve Sporun Sosyo-Psikolojik İşlevi”, G.E.F.Dergisi, 8(1): 40-48, Ankara
İşcan, F. (1988). Türklerde Spor, Milli Eğitim Basımevi, Ankara.
Kepoğlu, A. (2018). Göktürk Devletinde Spor Yönetimi ve Organizasyonu, Lambert Academic Publishing.
Kinzler, İ. (1947). Die Leibesübungen Der Zentralasia Tischen Völker Inauguraldissertation Zur Eirangung, Des Doktorgrades, Grazim.
Köymen M.A.(1992). “Türkiye Selçuklu Devletinde Ekonomik Hayat”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, 65: 16-27
Köymen, M.,A. (1992). Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, C. III, Ankara
Kuban, D. (2001). Selçuklu Sanat Dünyası, Alaaddin’in Lambası: Anadolu’dan Önce Türklerin Sanat Ortaklıkları, Cem Yayınları, İstanbul
Küçükerbaş. E.B.(1994). Bir Meydan Tasarım Sürecinin Germencik Örneğinde Ortaya Konulması. E.Ü. Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Bilim Ofset, Bornova. İzmir.
Metin, T. (2013). “Türkiye Selçuklu Şehirlerinde “Meydan” Kültürü”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXVIII/1: 209-222
Özcan K. (2006). “Anadolu’da Selçuklu Kentler Sistemi ve Mekansal Kademelenme (1)”, METU JFA 23(2): 21-61
Öztürk, M. (1996). İbn Bîbî, El-Evâmirü’l-Alâiyye Fî’l-Umûri’l-Alâiyye, Ankara.
Ritter, H. (2010). “Ata Binmek, Ok Atmak”, Türkiyat Mecmuası, 4: 45-48.
Şeşen R.(2001). İslâm Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, TTK, Ankara.
Taylor, F.W. (2016). Bilimsel Yönetimin İlkeleri, The Principles of Scientific Management, Adres Yayınları,Ankara
Neuman, W.,L. (2006). Social Research Methods, Qualitative and Quantitative Approaches, 6.Edition of Pearson Education-Allyn Bacon, USA
Uğurlu, M. (1987). Mûnyetû’l-Gûzât, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Yıldıran, İ. (1999). “Kavramsal Ve Fonksiyonel Açıdan Türklerde Yorga/Rahvan Biniciliğin Tarihsel Gelişimi Ve Türkiye’de Geliştirme Perspektifleri”, Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, IV(2): 43-58
Yıldız, S.M. (2009). “Katılıma Dayalı Spor Hizmetlerinde Hizmet Kalitesi Modelleri”. Ege Akademik Bakış, 9(4): 1213-1224.
Yıldız, S.M. (2010). Spor ve Fiziksel Etkinlik Hizmetleri Pazarlaması, Detay Yayınevi, Ankara:
Zucker, P. (1959). Town and Square From Agora to the Village Green, Colombia University Press, New York

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ