Asaf Hâlet Çelebi’nin Şiirlerinde Bilinçaltı Arayışları ve Mistisizm

Klasik sanat geleneğiyle ayrışma edebiyatın medeniyet dairesindeki dönüşümü ile birlikte düşünülebilir. Tanzimat ile başlayan modernleşme süreci, Türk şiirinin retorik geleneğinden kopuşun ve çağdaş verilerle yeni bir kültür hayatına bağlanışın adımlarıdır. Metinlerde doğrudan ifadesini gördüğümüz batılı düşünüş ve kavramların baskın şekilde edebiyatı belirlemesi, maddeci ve pozitivist düzlemde seküler söylem üretmeye imkân verir. Fakat Batı merkezli kanona bağlanış yaşayan cumhuriyet aydınlarının dışa dönük sanat kaygısı, dönemin bazı aydınlarını tersi bir istikamete yöneltir. Bu ayrışma dışa dönük seküler bir sanat kaidesinin karşısına içe dönük, mistik bir duyuş sağlama gayreti ile alakalıdır. Aynı şekilde sezgici bir kavrayışa sahip olan bu şairlerin de bilinçaltı münasebetiyle dış dünyaya yaklaşması soyut şiirin önemli yapı taşını oluşturur. Bu bağlamda eserlerinin içeriği söz konusu olduğunda döneminin çağdaş verileriyle ayrışan bir diğer şairi Asaf Hâlet Çelebi’dir. Şairin bu yönlü bir yapı kurma eğilimi, dönemiyle bağlam ve uzlaşım noktasında yaşadığı sorunlarla ilişkilendirilebilir. Sözgelimi Asaf Hâlet Çelebi’nin bilinçaltı münasebetiyle bulunduğu noktadan farklı zaman ve evrelerle temas içinde bulunması, modern düşünce noktasında geometrik zaman algısını tersyüz eder. Uzam ve zamanın yadsınması ile başlayan bu ilk hareket, poetik açıdan şairin kendine dönük bir zaman kurma ve ontolojik sorgulamalarına alan açmaktadır. Şairin bu kendine dönük bilinci maddeci şiir formundan sıyrılarak mistik hareket noktalarını da açık hale getirmektedir.

Submarine Searches and Mysticism in Asaf Hâlet Çelebi's Poems

Decomposition with the classical art tradition can be considered with the transformation of literature in the civilization circle. The modernization process that started with Tanzimat is the steps of breaking with the rhetorical tradition of Turkish poetry and connecting to a new cultural life with contemporary data. Western thoughts and concepts, which we see directly in the texts, determine the dominant literature in literature, and allow for secular discourse on the materialistic and positivist plane. However, the extroverted art anxiety of the republican intellectuals living in the Western-centered canon diverts some intellectuals of the period in the opposite direction. This separation is related to the effort to provide an introverted, mystical sense across an outwardly secular art base. Similarly, these poets, who have an intuitive understanding, approaching the outside world on the subconscious basis, constitute the important building block of abstract poetry. In this context, Asaf Hâlet Çelebi is another poet who distinguishes with the contemporary data of his period when it comes to the content of his works.

___

  • Baydar, M. (1960). Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar?. Ahmet Halit Yaşaroğlu Kitap.
  • Çelebi, A.H. (2016). Bütün Şiirleri. (Haz.) Selahattin Özpalabıyıklar. Everest Yayınları.
  • Çelebi, A.H. (1954). Sanatta Eskimeyen Şey. İstanbul Dergisi, 8(6), 22-23.
  • Çelebi, A.H. (1938). Türk Ruhunda Mücerret. Ses, 4(12), 5.
  • Çelebi, A.H. (1954). “Mücerret Şiir”, Benim Gözümde Şiir Davası. İstanbul Dergisi, 12(10), 19-20.
  • Dara, R. (1985). İç Sızıları. Dayanışma Yayınları.
  • Foucault, M. (2002. Foucault ve Bilginin Arkeolojisi. (Çev.) Veli Urhan. Birey Yayıncılık.
  • Goethe, J.W. (2009). Doğu Batı Divanı, (Çev.) Senail Özkan. Ötüken Yayınları.
  • Kaplan, M. (1955). Yunus Emre ve Nebatlar, C. 12, Türkiyat Mecmuası.
  • Kaplan, M. (2014). Edebiyatımızın İçinden. Dergâh Yayınları.
  • Kemal, M. (1985). Acılı Kuşak. De Yayınları.
  • Kırımlı, B. (1995). .Asaf Hâlet Çelebi Hayatı, Eserleri, Sanatı ve Fikirleri [Doktora Tezi]. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Polat, A. (2017). Necip Fazıl Şiirinde Batılılaşmanın Getirdiği Kökensel Korku ve ‘Özne’ Direnişi, Turkish Studies, 12(29), 427-434.
  • Sazyek, H. (2004). Asaf Hâlet Çelebi Bütün Yazıları, Yapı Kredi Yayınları.
  • Şamlıoğlu, K. (2020). Felsefî Bir Sıtmanın Güdümünde Âsaf Hâlet Çelebi, Gazi Türkiyat, 26/Bahar, 99-104.
  • Topçu, N. (2011). Bergson, Dergâh Yayınları.
  • Valéry, P. (2020). Şiir Sanatı, (Çev.) Ahmet Ölmez. KTB Yayınları.
  • Yavuz, H.(2013). Edebiyat ve Sanat Üzerine Yazılar, Yapı Kredi Yayınları.