Yusuf BENLİ

ALEVİ KÜLTÜREL KİMLİĞİNDE BAĞLAMANIN YERİ VE ÖNEMİ

Dünya tarih sahnesinde pek çok kültür zamana yenik düşerken Alevi kültürünün varlığını bugün sürdürebilmesinde, bağlama öncü ve taşıyıcı bir rol üstlenmiştir. Alevi müziği saz ve söz birlikteliği üzerine kurulmuştur. Öğretinin kültürel kimliğinin korunması, yaşatılması, geleceğe aktarılması ve yeniden inşasında bağlama, bir çalgı olmanın ötesine geçerek çok önemli bir tarihi görevi yerine getirmiştir. AleviBektaşi öğretisi, hoşgörü temelinde yaşamda değişime açık bir düşünce ve inanç anlayışı içinde "benim kâbem insandır" ilke ve felsefesiyle insanın düşünce dünyasına ışık tutmuştur. Bu doğrultuda bağlamanın yüzyıllar boyunca, Alevi öğretisinin hedeflediği İnsan-ı Kâmil olma amacına sanat ile nasıl araçlık yaptığını ortaya koymak çalışmanın temel hedefini oluşturmaktadır. Çalışma kapsamındaki bilgilerin elde edilmesinde kaynak taraması, katılımlı ve yönlendirilmiş gözlem yöntemleri kullanılmıştır. Alevi kültürü içerisinde bağlamanın yerinin oldukça kutsal ve önemli olduğu, “Telli Kur’an” benzetmesi, “aşığın sözü Kur’anın özü” ve “ayn-i cem bülbülü” gibi betimlemeler ile belirgin bir şekilde ifade edilmiştir. Sözlü kültür üzerinden oluşturulan kültürel belleğin temel taşıyıcısı olan bağlama, aynı zamanda insanın kendini ifade etmesi, toplumsallaşması, iletişim kurması, düşünmesi ve düşünceyi aktarmasına da bir biçimde araçlık yapmıştır. Asırlar boyunca Alevi toplumunun kendini ifade etmesinde, kültürünü canlı tutmasında, bağlamanın çok önemli bir rol üstlenmiş olduğu ve bu toplumun fertlerinin düşünen beyni, çarpan yüreği haykıran dili olduğu görülmüştür. Sonuç olarak elde edilen veriler ışığında bağlamanın Anadolu Alevi kültürel kimliğinin oluşmasına, tekrarlayan öğretiler yoluyla aktarılmasına, yaygınlaşmasına ve yeniden inşasına önemli derecede etkisi ve katkısı olduğu tespit edilmiştir.

THE STATUS AND SIGNIFICANCE OF BAGLAMA IN THE CULTURAL IDENTITY OF ALEVI COMMUNITY

While numerous civilizations could not survive in time throughout the history, Alevi culture maintains its existence and in this regard, the instrument bağlama played a primary role in its transfer to other generations. Alevi-music is founded on the unity of bağlama and lyrics. Having passed beyond its instrumental character, baglama played a very important historical role in the preservation, reproduction, transferring and reconstitution of the cultural identity of Alevi communities. Alevi-Bektashi teachings has illuminated the world of thought of the mankind with the principle and philosophy of “My Kaaba is the human”, based on tolerance, and in an understanding of idea and faith open to evolution in life In this context, the primary goal of this work is to demonstrate how baglama became an intermediary instrument between forms of art and the purpose to be İnsan-ı Kâmil [Perfect Human] as Alevi doctrines taught for centuries. The information and data in this study were gathered by different methodologies such as literature reviewing, participant and controlled observations. The sacred and venerable status of this instrument in Alevi culture clearly shows itself in phrases like “Telli Kur’an” [Stringed Quran], "aşığın sözü Kur’anın özü” [minstrel’s word is Quran’s essence], “ayn-i cem bülbülü” [nightingale of cem rituals] that linking baglama with holy book of Islam and rituals in Alevi religion. Baglama has been the primary tool to transfer cultural memory through oral culture and at the same time allowed people to express themselves, to socialize, to communicate, to think and to share their thoughts with others. For centuries baglama was a crucial element in the self-expression of Alevi community and reproduction of this culture. In fact, this instrument became the thinking mind and crying heart of its community. In the light of collected data, it is clearly seen that baglama has a significant role in the generation of Anatolian Alevi culture, in transfer of its teachings and their reconstruction.

PDF

___

Alp, S. (2011). Hitit Güneşi, Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Ankara.
Ataman, A. M. (1946). Musiki Tarihi, M.E.B. yayınları, Ankara.
Birdoğan, N. (1988). Notalarıyla Türkülerimiz., İstanbul: Özgür Yayın Dağıtım.
Birdoğan, N. (2006). Anadolu’nun Gizli Kültürü Alevilik, Kaynak Yayınları, İstanbul.
Birdoğan, N. (1995). Anadolu Aleviliği Yol Ayrımında, Mozaik Yaynları, İstanbul.
Carlson, M. (2013). Performans, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.
Dönmez B.M. (2015). Alevi Müzik Uyanışı, Gece Kitaplığı Yayınları, Ankara.
Duygulu, M. (1997). Alevi-Bektaşi Müziğinde Deyişler, İstanbul: Pan Yayıncılık
Eyüboğlu İ. Z. (1991). Alevi Bektaşi Edebiyatı, Der Yayınları, İstanbul.
Eyüboğlu S. (1993). Pir Sultan Abdal, Cem Yayınları, İstanbul.
Fubini, E. (2006). Müzikte Estetik, çev: Fırat Genç. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları
Gazimihal, M.R. (1975). Ülkelerde Kopuz ve Tezeneli Sazlarımız, Ankara Üniversitesi Basımevi.
Güvenç, B. (1972). İnsan ve Kültür, Atropolojiye Giriş, Sosyal Bilimler Derneği Yayınları, Ankara.
Gölpınarlı, A. (1992). Alevi-Bektaşi Nefesleri, İnkılap Kitapevi, İstanbul.
Korkmaz, E. (1993). Ansiklopedik Alevilik Bektaşilik Terimleri Sözlüğü, Ant Yayınları, İstanbul.
Korkmaz, E. (2005). Alevilik ve Bektaşilik Terimleri Sözlüğü, Anahtar Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
Köknel, Ö. (1983). Kişilik, Altın Kitaplar Serisi, İstanbul.
Köprülü, M. F. (2005). Türk Tarih-i Dinîsi. Akçağ Yayınları, Ankara.
Köprülü, M. Fuad (2005). Edebiyat Araştırmaları C.I. Akçağ Yayınları, Ankara.
Ong, walter j. (2010) sözlü ve yazılı kültür, Metis Yayınları, İstanbul.
Özdemir, A. (2007). Bütün Yönleriyle Türk Halk Edebiyatı Bilgileri. Bordo Yayınları, İstanbul.
Öztürk, Ü. (2005). Alevilerin Büyük Sırrı, Yurt Kitap-Yayın, Ankara.
Yardımcı, M. (2014). “Başlangıcından Günümüze Türk Halk Şiiri”, Kanyılmaz Matbaacılık, İzmir.
Clarke, G. L. (2001). “Alevi Kültürel Kimliğinde Müziğin Rolü”, Toplumbilim Müzik ve Kültürel Kimlik Özel Sayısı 12, İstanbul.
Esgin, a. (2012). “Bir Müzik Sosyolojisi Var Mıdır?”, Doğu Batı Dergisi, Yıl:15, Sayı:62, Ankara.
Feyzioğlu, N. (2006). Türk Dünyasında ve Anadolu’da Kopuz, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 31, Ankara.
Kınacı, M. (2012). "Eski Yunan Dünyasında Müzik ve Müzisyenler", Doğu Batı dergisi, yıl:15, Sayı: 62, Ankara.

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: 6
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ