Fatma Nur ÖZDEMİR, Işıl ARPACI, Canan KATILMIŞ

ABDve Türkiye’nin Başkanlık Sistemlerinin Karşılaştırmalı Bir Analizi

Başkanlıksistemi kuvvetlerin sert ayrımına dayanan demokratik bir hükümet rejimidir.Uygulamaları açısından temel özelliği yürütme gücünün monist bir yapıda devlet başkanının elinde olması ve halkın güvenine dayanmasıdır. Başkanlık sisteminin en bilinen örneği Amerika Birleşik Devletleri’nde uygulanan sistemolmakla birlikte, sistemin uygulama farklılıkları ile birlikte incelenmesi daha iyi anlaşılması açısından önem arzetmektedir. Dolayısıyla, ABD’de ve Türkiye’de başkanlık sisteminin mukayeseli ele alındığı bu çalışmada, başkanlık sistemi uygulama farklılıkları üzerinden değerlendirilmiştir. ABD Anayasasının öngördüğü bir sistem olan başkanlık sistemi doktrin haline getirilerek uygulamaya koyulmuş, daha sonra ise dünyanın birçok farklı bölge ve ülkesinde uygulamaşansı bulmuştur. Türkiye’de 2017 yılında yapılan değişiklikle Türk tipi parlamenter sistemin ortaya çıkardığı siyasi krizleri aşmak için Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçilmiştir. Türkiye’de benimsenen yeni sistem ABD başkanlık sisteminden bazı noktalarda farklılık göstermektedir. Bu farklılıklar Türkiye’ye özgü sosyal, siyasal ve kültürel özelliklerden kaynaklanmaktadır. Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi rasyonelleşmiş bir hükümet sistemi arayışından ortaya çıkmış olup anayasal organların seçimleri, yürütme organının görevleri ve yargılanma usulleri, bütçe kanunun onaylanması ve Cumhurbaşkanının kararnamelerigibi konularda yeni bir anayasa tasarımı ortaya koyarak kendine has bir sistem öngörmüştür. Tarihsel ve betimsel bir metodolojinin kullanıldığı bu çalışmanın temel amacı; ABD ve Türkiye’de uygulanan başkanlık sistemlerinin karşılaştırılmasını yaparak benzeyen ve farklılık arz eden yönleriniortaya koymaya çalışmaktır.

A Comparative Analysis Of US And Turkey's Presidential System

The presidential system is a democratic government regime based on the principle of strict separation of powers. The main feature of the system is incumbent on president of executive power on monist structure and is based on public trust. Although the best-known example of the presidential system is the USA, it is important to understand the system together with its implementation differences. Thus, in this study, which compares the presidential systems inthe United States and Turkey, the presidential system has been discussed in terms of implementation differences for each country. The presidential system, a system set forth by the US Constitution has been implemented which was converted into a doctrine, and then has been applied in many different regions and countries of the world. As a result of the change in 2017, the Presidential government system was introduced to overcome the political crises of the Turkish parliamentary system. The new political system in Turkey differs from the US in certain aspects. These differences are due to social, political and cultural characteristics that are unique to Turkey. The presidential government system emerged from the search for a rational government system, and it proposed a unique system by introducing a new constitutional design issue such as elections of executive, legislative and judicial powers, tasksand trial procedure of executive power, approval of the bill andbudget allocations as well asa presidential decree. The main purpose of this study,which uses ahistorical and descriptive methodology,is to put forward the similarities and differences between the presidential systems in Turkey and the US by comparing them.

PDF

___

01 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, (2018). Cumhurbaşkanlığı teşkilatı hakkında Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, Erişim Tarihi: 29.05.2020, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/19.5.1.pdf.
ABD Ankara Büyükelçiliği, “Amerikan Tarihinin Ana Hatları”, Erişim Tarihi: 21.05.2020, http://www.usemb-ankara.org.tr/ABDAnaHatlar/Tarih.htm#b14.
Adams, J. T. (1943). Amerika tarihi.Çev: Ziya Yamaç. Kanaat Kitapevi.
Ağır, O. (2017). Türkiye’de başkanlık sistemi tartışmaları, Türkiye’de Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Alanında Güncel Tartışmalar. Ed: Osman Ağır.Seçkin Yayıncılık.
Akartürk, E. (2013). Türk parti sistemi başkanlık rejimine elverişlimi?, Yeni Türkiye Dergisi.9(51), 692-697.
Akçalı, N. (1988). Siyaset bilimine giriş. Bilgehan Basımevi.
Akıncı, A. (2013). Türk siyasal hayatında 1980 sonrası darbeler ve e-muhtıra, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 39-58.
Akıncı, A. (2014). Türkiye’nin darbe geleneği: 1960 ve 1971 müdahaleleri, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 9(1), 55-72.
Alkan, H. (2013). Karşılaştırmalı siyaset başkanlık ve parlamenter sistemler ışığında yarı-başkanlık modelleri, 1.Baskı, Açılım Kitapevi.
Almond, G.A. & Verba, S. (1972). The civic culture., New Jersey University Press Fourth Printing.
Altınok, H. (2012). Amerika Birleşik Devletleri, çağdaş siyasal sistemler. Der: Burhan Aykaç ve Şenol Durgun, 1.baskı, Binyıl Yayınları, 71-100.
Armaoğlu, F. (2006). 19.Yüzyıl siyasi tarihi 1789-1914. Alkım Yayınevi.
Arnold, P. A. (2004). About America hoe the United States is governed, braddock communications, Inc. P.O. Box 710720, Herndon: Virginia.
Arslan, R. (2015). Demokratik yönetim sistemleri. 2.baskı, Dora Yayınları.
Aslan, S. (2009). Siyasal iktidarı etkileme yöntemlerinden biri olarak lobicilik, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.(23), 113-122.
Aydın, R. (2016). Türk siyasal kültürü açısından hükümet sistemleri: Parlamenter sistem ve başkanlık sisteminin değerlendirilmesi, Akademik Hassasiyetler.3(6), 13-41.
Bezci, B. (2005). Demokrasi ve başkanlık sistemi, Yönetim Bilimleri Dergisi. 3(2), 77-90.
Bulmer, E. (2017). Presidential legislative powers, ınternational ınstitute for democracy and electoral assistance (International IDEA), Second Edition, 1-41.
Bulmer, E. (2017a). Federalism, International IDEA constitution building primer.Erişim Tarihi: 28.05.2020, https://www.idea.int/sites/default/files/publications/federalism-primer.pdf.
Calabresi, S. G. (2001). The virtues of presidential government: why professor ackerman ıs wrong to prefer the German to the U.S. constıtutıon, Constitutional Commentary.18(51), 51-104.
Carry, J. M. (2005). Presidential versus parliamentary government.Handbook of New Institiutional Economics.Ed: C.Menard and M.M. Shirley, 91-122.
Cavalli, C. D. (2013). Congrees.The basic of American Government, Ed: Carl D. Cavalli, University Press of North Georgia University of North Georgia Dahlonega, 145-174.
Cheibub, J. A. (2007). Presidentialism, parliamentarism, and democracy.Cambridge University Press.
CIA, (Central Intelligence Agency), (2020). Erişim Tarihi: 23.05.2020, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/us.html.
Çağdaş, T. (2009). 1921-1924-1961-1982 Anayasalarının özellikleri.Beta Yayınları.
Çam, E. (2000). Çağdaş devlet sistemleri.Der Yayınları.
Demir, F. (2015). Yarı-başkanlık hükümet sistemi ve Türkiye, Journal of Yaşar Universty, Cilt:8, Sayı özel.
Durgun, G. (2013). Hükümet sistemi tartışmaları ve Türkiye.Yeni Türkiye Dergisi, 9(51), 246-256.
Duverger, M. (1994). Siyasal Rejimler. İletişim Yayınları.
Efe, H. & Kotan, M. L. (2015). Türkiye’de hükümet sistemi tartışmaları çevresinde başkanlık sistemi ve Türkiye’de uygulanabilirliği, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi.6(9), 65-94.
Elections USA, Erişim Tarihi: 23.05.2020, https://staticshare.america.gov/uploads/2016/04/Elections-USA_In-Brief-Series_English_Lo-Res.pdf.
Erdoğan, M. (2007). Anayasa hukuku. Orion Yayınevi.
Eroğul,C. (2008). Çağdaş devlet düzenleri. 6.baskı. İmaj Yayınevi.
Federal Reserve Board (FED), (2020). About FED, Erişim Tarihi: 24.05.2020, https://www.federalreserve.gov/aboutthefed.htm.
Fendoğlu, T. H. (2012). Başkanlık sistemi, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi.2(2), 39-63.
Foley, M. & Owens, J. E. (1996). Congress and the presidency: Politics in a seperated system. Manchester University Press.
Gidersoy, B. (2017). Başkanlık hükümeti sistemi ve Türkiye için geçerliliği,Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.9(19), 500-519. http://dx.doi.org//10.20875/makusobed.311295
Gönenç, L. (2013). Türkiye’deki hükümet sistemi tartışmalarına ilişkin değerlendirmeler, Yeni Türkiye Dergisi.9(51), 269-279.
Göze, A. (2011). Siyasal düşünceler ve yönetimler. Beta Yayınevi.
Gözler, K. (2010). Anayasa hukukunun genel teorisi(2 Cilt). Ekin Yayınevi.
Gözler, K. (2010a). Türk anayasa hukuku dersleri. Ekin Yayınevi.
Gözler, K. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin uygulamadaki değeri bir buçuk yıllık bir bilanço, Erişim Tarihi: 28.05.2020, http://www.anayasa.gen.tr/cbhs-bilanco.htm.
Gözübüyük, Ş. (2004). Anayasa hukuku, 13.baskı. Turhan Kitapevi.
Gül,H.,Kamalak,İ. & Gül,S. (2017). Amerikan başkanlık ve Fransız yarı-başkanlık sistemleri ışığında Türkiye’nin yeni cumhurbaşkanlık hükümet sistemi, Strategic Public Management Journal. Volume:3, Special Issue, 101-120.http://dx.doi.org//10.25069/spmj.343035
Gülener, S. (2016). Başkanlık sistemlerinde denge ve denetleme, Turkuaz Yayıncılık SETA Rapor.
Gülener, S. &Miş, M. (2017). Cumhurbaşkanlığı sistemi, SETA Analiz, Sayı: 190, Erişim Tarihi:30.05.2020, https://setav.org/assets/uploads/2017/02/AnalizCumhurbaskanligiSistemi.pdf.
Heywood, A. (2019). Siyaset.20.baskı, Felix Kitap.
Horrowitz, A. D. (1995).Demokratik sistemleri karşılaştırmak. Demokrasinin Küresel Yükselişi.Der: L. Daimond ve M. F. Platter, Yetkin Yayınları.
Kalaycıoğlu, E. (2013). Türkiye’nin yeni siyasal rejim arayışı. Yeni Türkiye.9(51), 214-22.
Karatepe, Ş. (2013). Hükümet sistemleri ve Türkiye, Yeni Türkiye.9(51), 223-235.
Karatepe, Ş. (2013a). Anayasa hukuku, Savaş Yayınevi.
Ker, M. (1998). Lobi teknikleri, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi.(7), 267-282.
Koçak, K. A. (2015). ABD başkanlıksistemi: Ayrı ama birlikte çalışan organlar.Karşılaştırmalı Hükümet Sistemi Başkanlık Sistemi.Ed: Havvana Yapıcı Kaya, Türkiye Büyük Millet Meclisi Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, Yayın No:7. TBMM Basımevi, 23-78.
Kuzu, B. (1996). Türkiye için başkanlık sistemi-I.Liberal Düşünce.(2), 13-43.
Kuzu, B. (2011). Her yönüyle başkanlık sistemi, Babıali Kültür Yayıncılık.
Küçük, A. (2017). Yeni anayasa değişikliği ile getirilmek istenen Türkiye’ye özgü başkanlık sistemi: korkular, algılar, beklentiler.Liberal Düşünce Dergisi.22(85), 157-189.
Lijphard, A. (2012). Patterns of democracy: government forms and performance in thirty-six countries. Yale University Press.
Linz, J. J. (1926). The perils of presidentialism, Journal of Democracy. 1(1), 51-69. http://dx.doi.org//10.1353/jod.1990.0011
Mainwaring, S. (1993). Presidentalism, multipartism and democracy: The difficult combination.Comparative Political Studies.26(2), 198-228.
National ConstitutionCenter, Erişim tarihi: 23.05.2020, https://constitutioncenter.org/media/files/constitution.pdf.
Newton, K. V. &Van Deth, W. J. (2014). Karşılaştırmalı siyasetin temelleri.Çev: Esin Saraçoğlu. Phoenix Yayınevi.
Özbudun, E. (2005). Başkanlık sistemi tartışmaları.Başkanlık Sistemi.Der: Teoman Ergül, Türkiye Barolar Birliği Yayınları. 105-111.
Özbudun, E. (2008). Türk anayasa hukuku. Yetkin Yayınları.
Riggs, F. W. (1997). Presidentialism versus parliamentarism: Implications for representativeness and legitimacy. International Political Science Review. 18(3), 253-278.
Sartori, G. (1994). Presidentialism.Comparative Constitutional Engineering, 83-100. Palgrave Macmillan.
Sevinç, M. (1996). Amerikan yüce mahkemesi.Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi.51(1), 391-407.
State of Connecticut Judicial Services, (2017). “roger sherman and the connecticut compromise”, Erişim Tarihi: 23.05.2020, https://jud.ct.gov/lawlib/history/sherman.htm.
Statista, (2020). “number of registered active lobbyists in the united states from 2000 to 2019”, Erişim Tarihi: 27.05.2020, https://www.statista.com/statistics/257340/number-of-lobbyists-in-the-us/.
Supreme Court ofthe United States, (2020). Erişim Tarihi: 25.05.2020, https://www.supremecourt.gov/about/institution.aspx. T.C. 1982 Anayasası, Erişim Tarihi: 29.05.2020, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf.
Teziç, E. (2013). Başkanlık sistemi.Yeni Türkiye Dergisi.9(51), 366-371.
Tocquewille, A. (1962). Amerikan demokrasisi, Çev: Taner Timur, Türk Siyasi İlimler Derneği Yayınları, Siyasi İlimler Serisi: 4.
Tunç, A. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ve yeniden yapılanan Türk kamu yönetimi.Dora Yayınları.
Tunçkaşık, H. (2015). Başkanlık sistemi: teori, pratik ve tartışmalar.Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri, Başkanlık Sistemi, Ed: Havvana Yapıcı Kaya, Türkiye Büyük Millet Meclisi Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, Yayın No:7. TBMM Basımevi.
Turan, İ. (2013). Başkanlık sistemi sevdası: zayıf temelli bir özlem.Türkiye Barolar Birliği Yayınları, (77), 113-124.
U.S. Department of State, (2009). “Continental Congress, 1774-1781”, Erişim Tarihi: 22.05.2020, https://2001-2009.state.gov/r/pa/ho/time/ar/91721.htm.
U.S. Department of State, Office of International Imformation Programs (IIP), (2004). “About America: The Constitution of the United States of America”, Erişim Tarihi: 20.05.2020, https://www.loc.gov/item/lcwaN0011122/.
U.S. Government, (2019). “Branches of theU.S. Government”, Erişim Tarihi: 27.05.2020, https://www.usa.gov/branches-of-government.
Uluşahin, N. (1999). Anayasal bir tercih olarak başkanlık sistemi. Yetkin Yayınları.
United States House of Representatives, (2020). Erişim Tarihi: 26.05.2020, https://www.house.gov/legislative-activity.
Yaman, A. (2014). Başkanlık sistemi, uygulamaları ve Türkiye’de uygulanabilirliği.Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.24(1), 83-98.
Yayla, A. (2017). Siyaset bilimi, 5.baskı. Adres Yayınları.
Yazıcı, S. (2005). Başkanlık sistemleri: Türkiye için bir değerlendirme.Der: Teoman Ergül, Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği Yayınları. 125-142.
Yılmaz, S. (2013). Başkanlık sistemi ABD Türkiye’ye örnek olabilir mi.Yeni Türkiye Dergisi. 9(51), 617-635.

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ