TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE MAHİYET, NİTELİK, DURUM BİLDİREN YARDIMCI FİİLLER VE ADLANDIRMA SORUNU

Türkçedei-, ol- fiilleri ve dur-fiilinin geniş zaman eki almış biçiminden zamanla kaynaşıp ekleşmiş +DIr(lAr) / +DUr(lAr) (tur-ur > dur-ur > +DIr(lAr) / +DUr(lAr)) biçimbirimi varlık, mahiyet, nitelik ve bir hâlde, bir yerde bulunma bildirmektedir. Bu fiiller, çeşitli dil bilgisi çalışmalarında ek eylem / ek fiil, cevher eylemi / cevher fiili / cevherî fiil / cevheri ek fiil, salt fiil / boş fiil, ad eylemi / isim fiili, ana yardımcı fiil, koşaç, haber / edat-ı haber gibi terimlerle karşılanmıştır. Böylece söz konusu fiillerin oluşturduğu dil bilgisi kategorisi günümüzde birçok terimle adlandırılır olmuştur. Dolayısıyla Türkçe dil bilgisinin pek çok alanında olduğu gibi bu alanda da çok terimli bir durum ortaya çıkmıştır.Çalışmada,bu çok terimli durumdan hareketle söz konusu üç fiilin çeşitli araştırmalarda nasıl değerlendirildiği ve hangi terimle veya terimlerle karşılandığı ve bu farklı adlandırmaların sebeplerinin neler olabileceği incelendi. Bir dilbilgisi kategorisi için türetilen bu terimlerin konuyu öğrenen ve öğretenleriçin ne derecede kapsayıcı olduğu ele alındı. Bunun için öncelikle, söz konusu dil bilgisi kategorisinin ses, şekil ve anlam özelliklerinden hareketle önceki çalışmalar da göz önünde bulundurularak bir değerlendirmesi yapıldı ve şimdiye kadar türetilen terimler bu değerlendirme çerçevesinde gözden geçirildi. Çalışmanın neticesinde yeni bir terim önermeden çok var olan terimlerin değerlendirme raporu paylaşıldı. Böylece, söz konusu dil bilgisi kategorisinin bu çok terimli yapı içerisinde öğrenme ve öğretilmesinde bir kolaylık sağlanmaya çalışıldı.

PDF

___

Akar, A. (2008). Dede Korkut Kitabı’nda tur- Fiili. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/1 Winter 2008, p. 1-5, ANKARA-TURKEY. Erişim adresi:http://www.turkishstudies.net/DergiTamDetay. aspx?ID=251&Detay=Ozet

------------- (2018). Oğuzların Dili Eski Anadolu Türkçesine Giriş. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Alkayış, M. F. (2012). Türkçenin Hâl Ekleri ve Fiil Kiplerinde Çok Terimlilik Sorunu. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 42, 276-287. Erişim adresi: http://dergipark.gov.tr/esosder/issue/6156/82737

Argunşah, M. (2014). Çağatay Türkçesi. İstanbul: Kesit Yayınları.

Atalay, B. (çev.). (2013). Dîvânu Lügâti’t-Türk. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Banguoğlu, T. (2004). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Bassarak, A. (1997). New Considerations About the Turkish –dir Suffix. International Journal of Central Asian Studies, 2, 114-126. Erişim adresi: http://www.iacd.or.kr/pdf/journal/02/2-10.pdf

Baydar, T. (2012). +DIr Bildirme Eki Üzerine. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 32, 37-54. Erişim adresi: http://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/view/564/553

Boz, E. (2018). Türk Dil Bilgisi Terminolojisinde Çok Terimlilik (Çok Adlılık) Sorunu. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(3), 1592-1603. Erişim adresi: http://www.tekedergisi.com/DergiTamDetay.aspx?ID=4294&Detay=Ozet

Cin, A. (haz.). (2012). Süheyl ü Nev-Bahâr. Konya: Eğitim Yayınevi.

Delice, H. İ. (2000). Türk Dilinde İşlevsel Ek Tasnifi Denemesi. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 221-235.

---------------. (2002). Yüklem Olarak Türkçede Fiil. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26/2, 185-212.

---------------. (2012). Türkçede Fiil Çekimlerine Yeni Bir Bakış. VII. Uluslararası Türk Dili Kurultayı 24-28 Eylül 2012. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Deny, J. (1941). Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi). (çev. Ali Ulvi Elöve). İstanbul: Maarif Matbaası.

Doğan, A. T. (2017). Türkiye Türkçesinde Yardımcı Fiiller Üzerine Değerlendirmeler. International Journal of Language Academy, 5/7, 192-221. Erişim adresi: http://ijla.net/DergiTamDetay.aspx?ID=3787&Detay=Ozet

Doğuer, B. E. (haz.). (2013). Tuhfe-i Mübârizî. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Dursunoğlu, H. (2017). Adlandırma, Terimler ve Sınıflandırma Açısından Türkiye Türkçesinde Ünsüzlere Bir Bakış. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 65-1, 27-59. Erişim adresi: http://www.tdk.gov.tr/images/2-DURSUNO%C4%9ELU_2017-1.pdf

Ediskun, H. (2010). Türk Dilbilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.

Eminoğlu, E. (haz.). (2008). Destân-ı Yûsuf. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.

Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Ercilasun, A. B. (2007). Türkiye Türkçesinde Yardımcı Ses. Makaleler. (Haz. Ekrem Arıkoğlu). s. 347-352. Ankara: Akçağ Yayınları.

Ercilasun, A. B. (Ed.) (2007). Türk Lehçeleri Grameri.Ankara: Akçağ Yayınları.

Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım.

Gabain, A. V. (2007). Eski Türkçenin Grameri. (çev. Mehmet Akalın). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Gencan, T. (1979). Dilbilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Gülsevin, G. (2000). Türkiye Türkçesinde Zaman ve Kip Çekimlerinde Birleşik Yapılar Üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1997, s. 215-224. Erişim adresi: http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_sureli&view=sureli&kategori1=makaleg&kelime1=748

---------------. (2004). Türkçede “Sıra Dışı Ekler” ve Eklerin Tasnif-Tanımlanma Sorunu Üzerine. V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I (1267-1283) içinde. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Hatiboğlu, V. (1969). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

İlker, A. (2017). Birleşik Çekimlerde Zaman Adlandırma veTasnifine İşlevsel Bir Yaklaşım. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 17/2, s. 183-192. Erişim adresi: http://dergipark.gov.tr/egetdid/issue/32850/339682

Kahraman, T. (2013). Geçmiş Zaman Kiplerinin Adlandırılması. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/13 Fall 2013, p. 1087-1091, ANKARA-TURKEY. Erişim adresi: http://www.turkishstudies.net/DergiTamDetay.aspx?ID=5973&Detay=Ozet

Karpuz, H. Ö. (2018). Türkçede Yüklemleştirici “+/(Y)I)/Ø” Biçimbiriminin Altay Dillerindeki Benzerleriyle Karşılaştırılması. Ş. Doğan ve M. S. Güneş (ed.), Orhundan Anadolu’ya Uluslararası Türkoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı (2. Cilt) (1034-1046) içinde. İstanbul: Kesit Yayınları.

Kazazoğlu, G. (2009). Dilbilgisi Terimleri Sözlüklerinin Karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.

Kelepir, M. (2007). Copular forms in Turkish, Turkmen and Noghay. Proceedings of the 2nd Workshop on Altaic Formal Linguistics, 11-13 Ocotber 2004, Boğaziçi University.

Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

---------------- (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Kornfilt, H. (1996). On Copular Clitic Forms in Turkish. ZAS Papers in Linguistics, 6, 96-114. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/50255756

Kültüral, Z. (2009). Dil Bilgisi Terimleri Sözlükleri ve Terimlerin Kullanımında Görülen Aksaklıkları. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/3 Springl 2009, p. 2378-2389, ANKARA-TURKEY. Erişim adresi: http://www.turkishstudies.net/DergiTamDetay.aspx?ID=787&Detay=Ozet

Özalan, U. (2014). Türk Dilinde Cevheri Ek Fiil. (Yayımlanmamış doktora tezi). Sakarya Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.

Özçelik, S. (1997). Urfa Merkez Ağzı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

-------------. (haz.). (2016). Dede Korkut (2 Cilt). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Pamuk, O. (2012). Cevdet Bey ve Oğulları. İstanbul: İletişim Yayınları.

Safa, P. (2016). Dokuzuncu Hariciye Koğuşu. İstanbul: Ötüken Yayınları.

Savran, H. (2008). Türk Dilinde “+DIr” Bildirme Eki ve “+DIr” Ekiyle Yapılan Belirsizlik Kelimeleri. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14, 163-188. Erişim adresi:http://dergipark.gov.tr/sosbilder/issue/23093/246730

Şahin, H. (2009): Divanu Lügati’t-Türk’te Er- Fiili. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Bilgi Şöleni Bildirileri 28-30 Mayıs 2008 “Kâşgarlı Mahmud ve Dönemi” (641-648) içinde. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Tahir, K. (1993). Yorgun Savaşçı. İstanbul: Tekin Yayınevi

Tanpınar, A. H. (1987). Aydaki Kadın. İstanbul: Adam Yayınları.

------------------- (1992). Huzur. İstanbul: Dergâh Yayınları.Tarikdaroğlu, A. (1994). 1928 sonrası Türk Dilbilgisi Kitaplarında Terimler Sorunu ve Çözüm Yolları. (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.

Topal, E. (2012). Türkçede Ek Fiil (i-) Üzerine Düşünceler. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20/2, 649-654. Erişim adresi: http://www.kefdergi.com/pdf/20_2/20_2_18.pdf

Topaloğlu, A. (1989). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Toparlı, R & Vural, H. (2007). Harezm Türkçesi. Tokat: Öncü Basımevi.

Turan, Z. (1996). Eski Anadolu Türkçesinde Ol- Cevherî Fiili. TDAY-Belleten, 265-289. Erişim adresi: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_sureli&view=sureli&kategori1 =makaleg &kelime1=250

------------. (2018). Türk Dilinin Esklerini Sınıflandırmanın Esasları. Türkbilig, 35, 97-110. Erişim adresi: http://www.turkbilig.com/ozet.asp?id=550

Türk, V. (2004). Kutadgu Bilig Örneği ile Türkçede Ana Yardımcı Fiil (er-). V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı 20-26 Eylül 2004. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Uzun, N. E. (2004). Dünya Dillerinden Örneklerle Dilbilgisinin Temel Kavramları: Türkçe Üzerine Tartışmalar. İstanbul: Pandora Kitabevi.

Vural, H. (2013). Türkçede Yardımcı Fiil-Ek Fiil Meselesi ve Bir Terim Önerisi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 8/2, 42-49.

Vural, H. & Böler, T. (2014). Ses ve Şekil Bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.

Yavuz, K. (haz.). (2000). Garib-nâme (4 Cilt). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Yavuz, S., Gürlek, M. (2012). İlköğretim-Ortaöğretim ve Yükseköğretimde Türk Dili Alanındaki Terim Farklılıkları I - Ses Bilgisi. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4 Fall 2012, p. 3235-3252, ANKARA-TURKEY. Erişim adresi: http://www.turkishstudies.net/DergiTamDetay.aspx?ID= 4058&Detay=Ozet

Yener, M. L. (2018). Türkçede Ek Eylemin İşlevi: AD Tümcelerini Yeniden Düşünmek. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 4, 134-152. Erişim adresi: http://dergipark.gov.tr/rumelide/issue/38890/454254

Zülfikar, H. (2017). Koşaç ve Terimleri Adlandırma Üzerine. Türk Dili, 781, 52-56. Erişim adresi: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_content&id=743:ocak-2017

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ