OĞUZ TÜRKÇESİ METİNLERİNDEN SALSAL-NĀME’NİN PARİS NÜSHASI

Büyük Selçuklu Devleti ve Anadolu Selçuklu Devletini yanında Osmanlı imparatorluğunu da kuran Oğuzlar, 13. asırdan itibaren kendi ağız özelliklerine dayalı Eski Türkiye Türkçesi, Eski Oğuzca veya Eski Anadolu Türkçesi de denilen edebi yazı dillerini geliştirmişlerdir. Harezm, Maveraü’nnehir ve Horasan bölgelerinde önemli edebi ilmi eserler ortaya koyarak tecrübe kazanmış Anadolu sahasında yazı diline dönüşmeden önce bu bölgelerde yaygın kullanıma sahip olmuştur. Anadolu sahasına 11. yüzyıldan itibaren gelmelerine rağmen 11 ve 12. yüzyıllara Oğuzlardan kalma erserler ele geçmemiştir. 13. yüzyıla ait olabileceği söylenen ama günümüze ulaşmayan bazı eserlerin varlığından da muhtelif kaynaklarda bahsedilmektedir. Bazı araştırıcıların eserlerinde, kaynaklarda ‘günümüze ulaşmayan, Oğuzcanın ilk eserlerinden’ şeklinde varlığından bahsedilen Salsal-nâme’nin 1571’de İbni Yusuf tarafından tekrar nazmedildiği söylenen Paris nüshası eserin günümüze ulaştığını göstermektedir. Eserin National Biblioteque’de bulunan Paris nüshası 49 varak olup Suppliment Turc 1207’de kayıtlı olan eksik bir Hafız Divanı’na 73b varak numarasıyla numaralandırılmış olarak eklenmiş 97a varak numaralı sayfada tamamlanmıştır. National Biblioteque’de bulunan Paris nüshası ile ilgili Aldo Galota’nın Turcica’daki yazısında (Galotta. 1991: 179) hikâyenin 1571’de İbni Yusuf tarafından tekrar nazmedildiği bilgisi verilmiştir. Eserin 73b’de yer alan başlangıcında, ismi aşağıdaki şekilde kayıtlı olup Allah’ın ismini zikirle metne başlandığını gösteren beyitler aşağıda yer almıştır. Ḥikāyet-i Ṣalṣāl Ġazāvat-ı Ali kerremallāhu veçḥe Evvel Allāh adını başlayalum Her işi anı öġüb işleyelüm Allāh adı oldı çünki ẕikrümüz Görelüm ki neye irer fikrümüz Eser Oğuz Türkçesinin kuruluş dönemi metni-geçiş devri eseri olması dolayısıyla Eski Türkçe döneminin bazı dil ve imla özelliklerini içeriği gibi Oğuz Türkçesinin dil hususiyetlerini de taşımaktadır.

PARISIAN COPY OF SALSAL-NĀME FROM OGHUZ TURKISH TEXTS

The Oghuzs, who founded the Ottoman Empire as well as the Great Seljuk State and the Anatolian Seljuk State, developed literary languages which are called Old Turkey Turkish, Old Oghuz Turkish or the Old Anatolian Turkish based on their own dialects since the 13th century. They gained experience by producing important literary works in Khwarazm, Maveraü’n-river and Khorasan regions as well as being widely used in these regions before it became a written language in Anatolia. Although they came to Anatolia in 11th century, there were no literary output of Oghuz’s from the 11th and 12th centuries. The existence of some works that are said to belong to the 13th century but have not survived are mentioned in various sources. The Salsal-nâme is mentioned in the sources of various researchers as “one of the first works of Oguz which is not reached today” but the Parisian copy of it which is said to be reintroduced by İbni Yusuf in 1571, shows that it has survived. The Parisian copy of the work in the National Biblioteque is 49 leaf and is completed on page 97a leaf, which has been added to a missing Hafız Divan numbered 73b in the Suppliment Turc 1207. It is stated in Aldo Galota's article in Turcica (Galotta, 1991: 179) about the Parisian copy of the National Biblioteque that the story was not reintroduced by Ibn Yusuf in 1571. At the beginning of the work in 73b, the name of the work is recorded as follows and the couplets which show that the name of Allah has been started by chanting are given below. Ḥikāyet-i Ṣalṣāl Ġazāvat-ı ǾAli Kerremallāhu Veçḥeh Evvel All1ah adını başlayalum Her işi anı öġüb işleyelüm Allāh adı oldı çünki ẕikrimüz Görelüm ki neye irer fikrimüz As the work is the text of transition period of Oghuz Turkish, it has some language spelling features of Old Turkish period as well as language features of Oghuz Turkish.

___

  • Devellioğlu, F. (1984). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi Ankara.
  • Galotta, A. (1991). “Salsal-Nâme” Turcica, Volume 23, s.175-190
  • Gülsevin, G.(2007). Oğuzca Olmayan Tarihî Metinlerde Oğuzca Unsurlar ve Nehcü’l-Feradis Örneği” Uluslararası Altaistik Kongresi (PİAC), 22-27 Haz. 2003, Ankara, TDK Yayınları, s.163-175
  • Gülsevin, G. (2013). “Eski Anadolu Türkçesinin Oluşumu”, XIV-XV. Yüzyıllar Türk Dili (Editörler Vahit Türk, Erdoğan Boz) Anadolu Üniversitesi Yayını, Eskişehir.
  • İlhan, N. (2016). “Oğuz Türkçesinin Kuruluş Metinlerinden Salsal-nâme” XI. Milli Türkoloji Kongresi Bildiriler, 11-13 Kasım 2014, İstanbul Üniv., İstanbul.
  • Korkmaz, Z. (2013). Türkiye Türkçesinin Temeli Oğuz Türkçesinin Gelişimi, Türk Dil Kurumu Yayınları Ankara.
  • Köprülü, M. F. (1981). Türk Edebiyatı Tarihi, Ötüken Neşriyat A.Ş., 3. Basım.
  • Kur’anı-ı Kerim Meâli (2006) (Haz.: Halil Altuntaş,. Muzaffer Şahin) Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara.
  • Kutub, S. (tarihsiz) FiZilâl-il-Kur’an, 14. Cilt Hikmet Yayınları İstanbul 1, s.219.
  • Özkan, M. (2009). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, Filiz Kitabevi İstanbul.
  • Şentürk, A. A. – Kartal, A. (2005). Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Dergah Yayınları, İstanbul.
  • Yazır, Elmalılı M. H. (1998). Hak Dini Kur’an Dili, 7. Cilt, İstanbul.
  • http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=6822
  • https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b52506557h/f2.image.r=Suppliment%20Turc%201207, Hikayeti Salsal Gazavāt-ı ǾAli k.v., National Biblioteque, Suppliment Turc 1207, v.97a.
  • https://www.yazmalar.gov.tr/detay_goster.php?k=128649