Oğuz Tansel’in Mitoloji Dili: Al’lı ile Fırfırı

İnsanlık tarihi kadar eski olan mitler, insanın kendisini ve evreni algılayıp tanımasına yardımcı olan ürünlerdir. Toplum için kutsiyet arz eden bu ürünler zaman içerisinde romandan hikâyeye, tiyatrodan sinemaya birçok alana konu yönünden kaynaklık etmektedir. Ayrıca geçmişle gelecek nesiller arasında bağ kurmaya devam etmektedir. Bu çalışmanın amacı, yapıtlarıyla Türk edebiyatına önemli ölçüde emek veren Oğuz Tansel’in derleyip yazdığı masallarındaki mitolojik ögeleri belirleyerek bu masalların çocuk okura mitolojiyi sevdirme ve benimsetmedeki rolünü tartışmaktır. Bu araştırma, kurgusal/üretilmiş bir yapı üzerinde tarama modelinde betimsel bir araştırmadır. Var olan bir durumu, var olduğu biçimiyle betimlemeyi amaçlayan bu yaklaşımda, ilişkisel türden bir tarama yapılarak masallarda yer alan mitolojik ögeler incelenmiştir. Araştırmanın veri kaynağı Tansel’in derleyip yazdığı iki cildin bir arada olduğu Al’lı ile Fırfırı masal kitabında yer alan 25 adet masaldan oluşmaktadır. Veriler, nitel araştırma yöntemlerinden “doküman incelemesi” yoluyla toplanmış; mitolojik unsurlar kendi aralarında kategorileştirilerek içerik analiziyle çözümlenmiştir. Oğuz Tansel’in masallarında mitolojik yapıyı kurarken en fazla kozmogonik, teogonik mitler ile olağanüstü unsurlar ve sayılardan faydalandığı görülmüştür. Eskatoloji ve etyoloji ile ilgili belirgin mitolojik ögelere rastlanmazken tespit edilen mitolojik unsurlar içinde en fazla 3,40,7 sayıları ile dev, don değiştirme, büyü, peri, at ve kuşun daha fazla kullanıldığı belirlenmiştir. Oğuz Tansel’in masallarının çocukların farklı mitolojik ögeler görmeleri açısından zengin birer kaynak olduğu böylece mitolojik mirasın korunması bakımından da önemli olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Oğuz Tansel's Language of Mythology: Al'li and Firfiri

Myths, which are as old as human history, are products that help people perceive and recognize themselves and the universe. These products, which are sacred to the society, have become a source in terms of subject matter in many fields from novels to stories, from theater to cinema. It also continues to establish a link between the past and future generations. The aim of this study is to determine the mythological elements in the tales compiled and written by Oğuz Tansel, who has made a significant contribution to Turkish literature with his works, and to discuss the role of these tales in making the child reader love and adopt mythology. This research is a descriptive research in scanning model on a fictional/produced structure. In this approach, which aims to describe an existing situation as it exists, the mythological elements in the tales were examined by making a relational type of scanning. The data source of the research consists of 25 tales in the tale book Al'lı ile Fırfırı compiled and written by Tansel. Data were collected through “document review”, one of the qualitative research methods; mythological elements were categorized among themselves and analyzed by content analysis. It has been seen that while establishing the mythological structure in Oğuz Tansel's tales, he mostly benefited from cosmogonic and theogonic myths, as well as extraordinary elements and numbers. While no obvious mythological elements related to eschatology and etiology were encountered, it was determined that giant, frost change, magic, fairy, horse and bird were used more with the maximum number of 3,40,7 among the identified mythological elements. It has been concluded that Oğuz Tansel's tales are a rich source for children to see different mythological elements, so they are also important in terms of protecting the mythological heritage.

PDF

___

Akkaya, N. (2016). “Oğuz Tansel’in masal dünyasında değerler.” Uluslararası Türk Masal Dünyası ve Doğumunun 100. Yılında Oğuz Tansel Sempozyumu. (Haz. Sedat Sever ve Sedat Karagül) Ankara Üniversitesi Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi (ÇOGEM) ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi Türk Dili Bölümü. ss.99-106.
Albayrak, A. (2017). Mitolojinin dini hayattaki yeri ve önemi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (54), 952-958. doi.org/10.17719/jisr.20175434664.
Alptekin, A. B. (2009). Osmaniye örneğinden hareketle Batı Türkleri (Azerbaycan-Türkiye) destan de hikâyelerinde ant(yemin) lar. Millî Folklor, ( 84) 23-33.
Alptekin, M. (2018). Türk folklorunda deve. Kömen Yayınları.
Alptekin, M. (2021). Anadolu folklorundan izler/ Mustafa İnceoğlu’nun Mersin halk kültürüne katkıları. Kömen Yayınları.
Alsaç, F. (2011). Alpamış destanı üzerine bir inceleme. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Aslan, C. (2017). Oğuz Tansel’in derlediği masalların Türkçenin sözvarlığı bağlamında incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (27), 56-80. https://dergipark.org.tr/en/pub/pausbed/issue/34758/384459
Ateş, M. (2014). Mitolojiler ve semboller. Milenyum Yayınları.
Aytaç, P. (2016). “Türk düşünce tarihinde mitik tefekkürün önemi ve değeri.” Türk Mitolojisine Giriş içinde.(Editörler Fatma Ahsen Turan ve Meral Ozan). Gazi Kitabevi.
Bahar, M. A. (2016). Oğuz Tansel’in derlediği ve yazdığı masallarda çok söylemlilik. İdil, 5(19), 75- 103.
Bakırcı, N. (2014). “Eflâtun Cem Güney'ın "Masallar" adlı kitabında yer alan metinlerde mitolojik unsurlar.” Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi. 2(4), 37- 52 http://dx.doi.org/10.12992/TURUK133.
Bakırcı, N. (2015). Ignacz Kunos’un derlediği masal metinlerinde yer alan mitolojik unsurlar üzerine bir inceleme. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 6(20),183-210.
Batuk, C. (2009). Mit, tarih ve gerçeklik sorunu üzerine notlar. Milel ve Nihal, 6(1), 27-53.
Bayat, F. (2019). Mitolojiye giriş. Ötüken Neşriyat.
Beydili, C. (2015). Türk mitolojisi ansiklopedik sözlük. Yurt Kitap Yayın.
Bütüner, Ş. (2020). Masal ve mitoloji: Türk masallarında kültlerin çözümlenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çetin, İ. (1986), Gök-Türk kitabelerinde isimleri geçen hayvanlar. Türk Folkloru Araştırmaları, 1 (11), 123-141.
Çoruhlu, Y. (2000). Türk mitolojsinin ana hatları. Kabalcı Yayıncılık.
Doğramacıoğlu, H. (2002). Kilis masalları (derleme ve inceleme). Kilis Kültür Yayınları.
Dumanlı Kadızade, E. & Sakar, C. (2018). Oğuz Tansel'in Al'lı ile Fırfırı adlı masal kitaplarında konuyu yapılandıran ögeler. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi (ÇEDAR), 2(1), 24-51.
Durbilmez, B. (2007). Kırım halk anlatılarında sayı simgeciliği. Milli Folklor,76, 177-190.
Eliade, M. (2018). Mitlerin özellikleri. (S. Rıfat, Çev.) Alfa Yayıncılık.
Ergun, P. (2004). Türk kültüründe ağaç kültü. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Ersoy, N. (2000). Semboller ve yorumlar. Zafer Matbaası.
Genç, R. (2009). Türk inanışları ile millî geleneklerinde renkler ve sarı, kırmızı yeşil. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Gökyay, O. Ş. (2007). Dedem Korkudun kitabı / Kitab-ı Dedem Korkut âlâ Lisan-i Taife-i Oğuzan. Kabalcı Yayınları.
Günaltılı Gündüz, Ö. (2008). Oğuz Tansel'in masal kitaplarının eğitim değeri ve Türkçeye katkısı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Malatya İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
İnan, A. (1986). Tarihte ve bugün Şamanizm. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Kalafat, Y. (1990). Doğu Anadolu’da eski Türk inanç sisteminin izleri. Türk Kültürünü Araştırma Estitüsü Yayınları.
Kaplan, T. (2020). Kilis masallarında yeraltı dünyası hakkında tespitler. Çukurova Araştırmaları Dergisi, 6(1), 191-199. http://dx.doi.org/10.18650/Çukurova.43293
Karadağ, M. (2016). “Oğuz Tansel’in masallarında halkbilimsel unsurlar üzerine dizgesel bir araştırma.” Uluslararası Türk Masal Dünyası ve Doğumunun 100. Yılında Oğuz Tansel Sempozyumu. (Haz. Sedat Sever ve Sedat Karagül) Ankara Üniversitesi Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi (ÇOGEM) ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi Türk Dili Bölümü. ss.267-272
Karadavut, Z. (2010). Kırgız masallarında mitolojik unsurlar. Milli Folklor Dergisi. 11(85), 71-80.
Kaya, M. (2015). Mitolojiden efsaneye. Türk mitolojisinin Türkiye’deki efsanelerde ızleri. Bağlam Yayıncılık.
Murat, M., İşgören, Ö. & Çataklı, R. (2019). Keloğlan masallarında sihir ve büyü. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(10), 62-81.
Ozan, M. (2016). “Türk mitolojisinde kara iyeler”. Türk Mitolojisine Giriş içinde (Editörler. Fatma Ahsen Turan ve Meral Ozan) Gazi Kitapevi.
Ögel, B. (1995). Türk Mitolojisi II. Türk Tarih Kurumu Yayınevi.
Ögel, B. (2010). Türk Mitolojisi I. Türk Tarih Kurumu Yayınevi.
Öner, M. (2019). Mitolojiden edebiyata su anası. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi. 7(19), 47-54. http://dx.doi.org/10.12992/TURUK815
Saluk, R. G. (2016). “Mit ve Mitoloji.” Türk Mitolojisine Giriş içinde (Editörler Fatma Ahsen Turan ve Meral Ozan) Gazi Kitapevi.
Sayar, S. (2012). Sivas masallarında mitolojik unsurlar. Studies of Ottoman Domain, 2(3), 26-40.
Schimmel, A. (2000). Sayıların gizemi(Çev. M. Kübüşoğlu). Kabalcı Yayınları Sever, S. & Karagül, S. (2014). Oğuz Tansel’in derleyip yazdığı masal kitaplarında yer alan sözvarlığı öğelerinin incelenmesi. Folklor/Edebiyat, 20(77), 173-188. https://dergipark.org.tr/en/pub/fe/issue/26053/274412.
Şenocak, E. & Alsaç, F. (2017). Mit sistematiği bağlamında masal kahramanının serüveni. Turkish Studies, 2(22),703-722. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12209
Şimşek, E. (2019). Türk halk kültüründe yılan ve yılan kale (Ceyhan/Adana) anlatıları üzerine değerlendirmeler. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 7(19), 13-33. http://dx.doi.org/10.31126/akrajournal.605461
Tansel, O. (2017). Al’lı ile Fırfırı (Masallar). Elips Kitap.
Türkeş Günay, U. (2009). Türk masallarında geleneksel ve efsanevi yaratıklar. Motif Akademi, 2(3), 84-115.
Uğurlu, N. (2012). Türk mitolojisi. Örgün Yayıncılık.
Uluışık, Y. P. (2017). Halk anlatılarında yüzük. International Journal Of Languages’ Education and Teaching, 5(1), 709-727.
Uraz, M. (1994). Türk mitolojisi (2. baskı). Düşünen Adam Yayınları.
Yeşilyurt, N. (2020). Anadolu sahası hayvan masallarında mitolojik unsurlar üzerine bir araştırma [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bartın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
Yücel, A. (1998). Masallarda dev ve yaratılış destanındaki benzerleri. Milli Folklor, 39, 38-45.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ