11967

MUSTAFA İSÂMEDDÎN’İN “ET-TANSÎSÜ’L-MUNTAZAR FÎ ŞERHİ EBYÂTİ’T-TELHÎS VE’L-MUHTASAR”ININ TELHÎS VE MUHTASAR ŞERHLERİ ARASINDAKİ ÖNEMİ*

et-Tansîsü’l-Muntazar fî Şerhi Ebyâti’t-Telhîs ve’l-Muhtasar, XVIII. yüzyılın önemli şârihlerinden birisi olan Mustafa İsâmeddîn Efendi’nin belâgatle alakalı şerhlerindendir. İsâmeddîn bu eserinde Kazvînî’nin Telhîsü’l-Miftâh ve Taftazânî’nin Muhtasar adlı eserinde bulunan ve belâgat ilminde konulara şahit gösterilen beyitleri şerh etmiştir. Ayrıca bu eser, belâgat ilmini öğrenme, Telhîsve Muhtasar’daki beyitleri doğru anlama ve yorumlama bakımından son derece önemlidir. Eser bu yönüyle, şu anki bilgilerimize göre, yazıldığı dönemden sonra Osmanlı medreselerinde belâgat alanında okutulan başucu kitaplarından biri olmuştur. Bununla birlikte bu eser Arapça sarf ve nahiv yönünden de zengin bilgiler içermektedir. Bütün bunlar dikkate alındığında bu eserin şerh literatürümüzün önemli eserleri arasında bulunduğu söylenebilir. Bizim çalışmamızda et-Tansîsü’l-Muntazar fî Şerhi Ebyâti’t-Telhîs ve’l-Muhtasar adlı eserin Telhîs şerhleri içerisindeki yeri incelenmeye çalışılmıştır. Çalışma beş bölümden oluşmaktadır. “Giriş” bölümünden sonra Mustafa İsâmeddîn’in hayatı ve eserleri tanıtılmıştır daha sonra Telhîs ve Muhtasar’ın belâgat ilmindeki yeri hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Bu kısımda Telhîs’te geçen şahit beyitlerin şerhinden meydana gelen diğer eserlere de değinilmiştir. Çalışmamızın ana konusu İsâmeddîn’in eserinin incelenmesinin yapıldığı kısımlardır. Birinci kısımda, Mustafa İsâmeddîn’in bu eserinin nüshaları, muhtevâsı ve teknik özellikleri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci kısımda Mustafa İsâmeddîn’in eserde takip ettiği şerh metodu belirlenmeye ve örneklerle ifade edilmeye çalışılmıştır. Üçüncü kısımda et-Tansîsü’l-Muntazar fî Şerhi Ebyâti’t-Telhîs ve’l-Muhtasar’ın belâgat, Telhîs şerhleri içerisindeki yeri açısından değerine işaret edilmiştir.

PDF

___

Avşar, Z. (2007). Şairlerin Görüp Unuttukları Bir Rüya: Belâgat, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 2/4 Fall 2007 (Tunca Kortantamer Özel Sayısı-II), p. 161-184, ISSN: 1308-2140,www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.166, ANKARA-TURKEY.

Aytekin, M. (2006). Vak’anüvîs Halîl Nûrî’nin “Matla’u’n-Nûr” Adlı Telhîs Tercümesi,(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi.

Bağdatlı İsmail Paşa. (1900). Isâm en-Nakşibendî, Hediyyetü’l-Ârifîn Esmâ’ü’l-Müellifîn Âsâru’l-Musannifîn,s. 402, İSAM Kütüphanesi 026445-02 GNL..

Benli, M. S. (2005). “Miftâhu’l-Ulûm”, TDV İslam Ansiklopedisi,C. 30, s. 20-21, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Bilgegil, M. K. (2015). Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Belâgat),Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.

Bulut, A. (2013). Belâgat Meânî-Beyân-Bedî‘,İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.

Bursalı Mehmed Tâhir. (2000). “İsâmeddîn Efendi”, Cemâl Kurnaz ve Mustafa Tatçı (Haz.), Osmanlı Müellifleri,C. 1, s. 369-370, Ankara: Bizim Büro Yayınları.

Canpolat Taşçı, H. (2014). “Türkçe Edebî Şerhlerde Amaç ve Yöntemler”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX: Metnin Halleri: Osmanlı’da Telif, Tercüme ve Şerh,s. 73-97, İstanbul: Klasik Yayınları.

Çetin, N. (2014). Abdullah Nidâî Kaşgarî Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı, Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/8 Summer 2014, p. 345-363, ISSN: 1308-2140,www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7280, ANKARA-TURKEY.

Dağlar, A. (2007). Klasik Türk Edebiyatı Şerh Geleneği ve Hacı İbrâhim Efendi’nin Şerhi Belâgat’ına Dair, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 2/4 Fall 2007 (Tunca Kortantamer Özel Sayısı-II), p. 293-307, ISSN: 1308-2140,www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.176, ANKARA-TURKEY.

Demir, G. (2016). et-Tansîsü’l-Muntazar fî Şerhi Ebyâti’t-Telhîs ve’l Muhtasar (Transkripsiyonlu Metin-İnceleme),(Yayımlanmamış Doktora Tezi). Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.

Diriöz, M. (2002). Edebiyat Bilgi ve Teorileri I, Belâgât, Türklük Bilimi Araştırmaları,(11): 255-61.

Durmuş, İ. (2001). İstişhâd, TDV İslam Ansiklopedisi,TDV İslam Araştırmaları Merkezi Yayınları, 23: 396-398.

Güceyüz, İ. (2015). Belâgat Literatürünün Târihî Seyri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Hatîb el-Kazvînî (2006). Telhîs ve Tercümesi Kur’ân’ın Eşsiz Belâgati,Nevzat H. Yanık vd. (Haz.), İstanbul: Huzur Yayın Dağıtım.

Kaçar, M. (2017). Tûfân Vakti Hz. Nûh’a Teyemmüm Farz Mıdır? (Emîr Hüsrev Dehlevî’nin Şathiyye Türündeki Bir Beytinin Şerhleri Üzerine), Journal of Turkish Language and Literature-Littera Turca, 3 (1): 119-135.

Kara, İ. (2010). “Unuttuklarını Hatırla!” Şerh ve Haşiye Meselesine Dair Birkaç Not, Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi,15 (3): 1-67.

Kılıç, A. (2007). Altıparmak Mehmed Efendi ve Şerhi Telhîs-i Miftâh’ında Şerh Metodu, Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları Volume 2/3 Summer 2007, p. 332-339, ISSN: 1308-2140,www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.134, ANKARA-TURKEY.

Mehmed Nâil Tuman. (2001). Isâm, Cemâl Kurnaz ve Mustafa Tatçı (Haz.), Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri,s. 687, Ankara: Bizim Büro Yayınları.

Mehmed Süreyyâ. (1996). “İsâmeddîn Mustafa Efendi”, Nuri Akbayar (Haz.), Sicill-i Osmanî,C. 3, s. 802, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

Mehmed Zihnî. (b.t.). El-Kavlü’l-Ceyyidfî Şerhi Ebyâti’t-Telhîs ve Şerhayhi ve Hâşiyeti’s-Seyyid,Üsküdar: Âsitâne.

Murad, S. (2018). “Mustafa İsâmeddîn’in Müretteb Müfredât-ı Siyâhîsi”, Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (AUID), (11): 159-167.

Mustafa İsâmeddîn. (1186/1772). et-Tansîsü’l-Muntazar fî Şerhi Ebyâti’t-Telhîs ve’l-Muhtasar,Süleymaniye Kütüphanesi Hâlet Efendi 790.

———————(b.t.). Şerhi Ebyâti’t-Telhîs ve’l-Muhtasar,Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu 06 Mil Yz A 447.

———————(1308/1890-91). Şerhi Ebyâti’t-Telhîs ve’l-Muhtasar,İSAM Kütüphanesi 05696GOŞG..

Müderrisoğlu, A. (2006). Telhîs Ebyâtının Şerhi Binbir Hakikat,Şükrü Özger (Haz.), İstanbul: Çamlıca Yayınları.

Oğraş, R. (2001). ISÂM (Mustafâ‘Isâmed-dîn Efendi), Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ-Endûz’u İnceleme-Metin,(ET: 20.02.2019), s. 145, Burdur, .

Özdoğan, M. A. (2002). Belâgatın Sistematize Edilmesinde es-Sekkâkî veel-Kazvînî’nin Rolü, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi,2 (1): 97-106.

Şanlı, İ. (2010). Muhammed bin Muhammed Altıparmak Telhîs Tercümesi (Tenkitli Metin),Ankara: Ürün Yayınları.

Saraç, M. A. Y. (2004). Osmanlı Döneminde Belâgat Çalışmaları, Journal of Turkish Studies, Harvard University (ABD)(Günay Kut Armağanı),27 (4): 311-344.

———————(2010). Klâsik Edebiyat Bilgisi Belâgat,8. Baskı, İstanbul: Gökkubbe.

Şerîfî. (2012). Hadîkatü’l-Fünûn (Türkçe Telif Edilmiş Bir Belâgat Kitabı),Mücahit Kaçar (Haz.), İstanbul: Okur Akademi.

Tanyıldız, A. (2007). Kelimenin Fesâhati ve Fasîh Dîvân Örneği, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 2/4 Fall 2007, p. 731-739, ISSN: 1308-2140,www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.202, ANKARA-TURKEY.

Tural, H. (2011). Arap Edebîyâtında Arûz,İstanbul: Ensar Neşriyat.

Uysal, R. S.(2010). Belâgat ve Edebî Sanatlar Lügati,İstanbul: Doğu Kitabevi.

Yazar, S. (2017). Mustafa İsâmeddîn Efendi’nin Şerhleri ve Şerh Usûlü, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (ASOBİD),1 (1): 97-126.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ