KUTADGU BİLİG’DE BAR- FİİLİNİN FARKLI BİR İŞLEVİ ÜZERİNE

Yusuf Has Hacip tarafından yazılan Kutadgu Bilig Türk Edebiyatının ilk büyük eseridir. Bu eserin araştırmacılara verdiği geniş bir inceleme ve değerlendirme malzemesi bulunmaktadır. Üzerinde pek çok yayın yapılan bu eser, sözcüklerin çok anlamlı ve çok işlevli kullanılmasıyla da önemli ve değerli bir eserdir. Sözcüklerin bir dilde çok anlamlı ve çok işlevli kullanılmaları dilin eskiliğini, işlenmişliğini ve edebi üslubunun gelişmişliğini göstermektedir. Bu çalışma, Kutadgu Bilig’de bar- fiilinin farklı bir kullanımı üzerine bir değerlendirmedir. Türkçenin ilk yazılı belgelerinden itibaren varlığını bildiğimiz bar- fiili, Kutadgu Bilig’de pek çok örnekte tasviri fiil olarak karşımıza çıkar. A+ bar- ya da –(I)p bar- yapısıyla kurulan bu tasviri fiiller, adı geçen eserin dizininde madde başı olarak yer almamış, bar- fiili tek başına değerlendirilmiştir. Oysa bilindiği üzere tasviri fiiller iki fiilin birleşmesiyle ve tezlik, yeterlik, sürerlik, yaklaşma gibi anlamlara da gönderimde bulunmasıyla oluşturulmuşlardır. Tasvirî fiiller, anlamı kuvvetlendirir, zenginleştirir. Esas fiilin gösterdiği oluş ve kılınışın ne şekilde yapıldığını tasvir ettiği için tasviri fiiller diye adlandırılmaktadırlar. Kutadgu Bilig’de özellikle hareket fiillerine zarf fiil ekleriyle bağlanan bar- fiili tezlik işlevinde kullanılmaktadır. Onun bu özelliğini tarihi dönemlerde ve bugün çağdaş Türk lehçelerinde bulmak mümkündür. Bu çalışma, bar- fiilinin tezlik işlevinde kullanıldığını gösterebilmek amacıyla hazırlanmıştır. Kutadgu Bilig’de tespit edilen bu tezlik işlevinin Türkçe’nin diğer eserleriyle ve çağdaş lehçelerinde tanıklanması, ayrıca yapılacak diğer çalışmalarla desteklenmesi önemlidir. Böylece Türkçede tezlik fiili olarak sadece ber/ver- fiilinin kullanılmadığı da gösterilmiş olacaktır.

ON A DIFFERENT FUNCTION OF THE BAR- VERB IN KUTADGU BİLİG

Kutadgu Bilig, written by Yusuf Has Hacip, is the first major work of Turkish literature. This work has given a wide range of examination and evaluation material to researchers. It is an important and valuable work in term of the use of words in a very meaningful and multifunctional way. The very meaningful and multifunctional use of the words in a language shows its oldness, handling and also its literary style. This study is an evaluation of a different use of the verb BAR- in Kutadgu Bilig. The verb BAR-, which we know its existence since the the first Turkish written documents, appears to as a descriptive verb in many examples of Kutadgu Bilig. The verb which was formed in A + bar- or - (I) p bar- structure, wesn’t included in the index of the book in per item. It was evaluated on one’s own. However, as it is known, depiction verbs were formed by the merger of two verbs and referring to meanings such as swiftness, sufficiency, continuity and approach. Descriptive verbs strengthen and enrich the meaning. They are called depictive verbs because they depict the way in which the actual verb shows its form and performence. The verb BAR- in Kutadgu Bilig, which is linked to the action verbs by adverb verb suffixes, are being used in the function of the swiftness verb. It is possible to observe this characteristic in historical periods and today in contemporary Turkish dialects. This study has been prepared in order to show that the verb is used in the swiftness function. It is important that this swiftness function identified in Kutadgu Bilig will be witnessed by other works of Turkish and its contemporary dialects and will be supported by other studies. Thus, it will be shown that the verb ber- / ver- is not used, on one’s own, as the swiftness verb in Turkish.

PDF

___

Akdemir, Y- Kaya, H,İ. (2019), Eski Anadolu Türkçesinde Birleşik Fiiller Üzerine, Journal of Social And Humanities Sciences Research (JSHSR) 2019 Vol:6 Issue:37 pp:1434-1456
Arat, R. R. (1947). Kutadgu Bilig Metin I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Arat, R. R. (1979). Kutadgu Bilig Çeviri II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Arat, R. R. (1988). Kutadgu Bilig İndeks III. (haz. Kemal Eraslan, Nuri Yüce, Osman Fikri Sertkaya). İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
Çetin, Engin (2018). Altun Yaruk’ta Süreklilik ve Tezlik Bildiren Tasvir Fiillerinin Çince Orijinal Metindeki Görünümleri, Belleten 2018, 66/2, Türk Dil Kurumu Yay.
Demir, N. (2004). Eski Türkiye Türkçesinde Tasvir Fiilleri, Zeynep Korkmaz Armağanı, TDK Yayınları, Ankara.
Dilaçar, A. (1995), Kutadgu Bilig İncelemesi, TDK Yay.340, Ankara.
Doğan, A.T. (2017), Türkiye Türkçesinde Yardımcı Fiiller Üzerine Değerlendirmeler, International Journal of Language Academy Volume 5/7 December 2017 p. 192 / 221
Eraslan, K (2012). Uygur Türkçesi Grameri, TDK Yay. Ankara.
Ercilasun, A.B (1984). Kutadgu Bilig Grameri- Fiil-, Gazi Üni, Yay. Ankara.
Erdal, M. (2004). A Grammer of Old Turkıc, Brill Yay. Leiden-Boston.
Erdal, M.(2013). “Tezlik Fiilinin Kaynağı” AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Semih Tezcan’a Armağan, Y:13, C13, s.169-173.
Erdem Uçar, F.M (2016), Çağatay Türkçesinde Tasvir Fiilleri, Türkbilig, 2016/32: 21-56.
Gökçe, F (2013), Gramerleşme Teorisi ve Türkçe Fiil Birleşmeleri, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay. Ankara.
Hacıeminoğlu, N.(1991). Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller, Kültür Bakanlığı Yay. Ankara.
Mehran, A. (2012). “Kutadgu Bilig’de Betimleyici Eylemler” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 5 Sayı: 21 Bahar 2012, s.196-208.
Nasilov, D. M. (1975). Zur Interpretation der Hilfsverben in den türkischen Sprachen. Bilimsel Bildiriler, 505-511. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Şahin, H. (2001). “Kutadgu Bilig’de Tasvir Fiiller”, U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl: 2, Sayı: 2, 2000-2001, s.95-105.
Şahin, S.(2012), Türkmen Türkçesinde Tasvir Fiilleri ve Tasvir Fiillerinde Kullanılan Yardımcı Fiiller, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3(1): 177-190
Tekin, T (2000). Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi:9, Ankara.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ