İBİŞ’İN RÜYASI TİYATRO METNİNDE OYUN HAYAT BENZERLİĞİ

Tarık Buğra’nın dikkat çekici tiyatro metinlerinden biri olan İbiş’in Rüyası, gerek karakterlerin işlenişi gerek tiyatro tekniği bakımından Türk edebiyatının önemli eserlerindendir. Önce tiyatro metni olarak tasarlanan sonra roman olarak vücut bulan metin daha sonra tiyatro metni olarak da kaleme alınmıştır. Dış öyküde tiyatrocu Nahit ve Hatice’nin tanışma ve âşık olma hikâyeleri anlatılırken kuliste yaşanan olayların içine sahnede gösterime sunulan İbiş’in Rüyası adlı oyun metni yerleştirilmiştir. Bu iki metnin en dışında ise yer yer bir meddah havasıyla Nahit ve Hatice’nin başına gelecek olan olayları sezdiren Vasıf karakteri durmaktadır. Bu üç katmanlı yapıdaki oyun karakterleri, alın yazısı-oyun metni-gerçek hayat-oyun arasında gidip gelirken ortaya derinlikli ruh tasvirleri çıkmakta ve yer yer metnin yazarı Tarık Buğra’nın ve tiyatro oyuncusu Naşit Özcan’ın hayatından kesitler sunulmaktadır. Geleneksel tiyatro ile modern tiyatroyu birleştiren eser, karakterlerin konuşmalarında geçen kimi ibarelerle Türk edebiyatının ve Türk tiyatrosunun yanı sıra dünya tiyatrosunun önde gelen temsilcilerine yapılan atıflarla süslenmiştir. İbiş’in Nahit’e, Nahit’in Tarık Buğra’ya geçişleri bu metnin Freud’un “yazarlar ve gündüz düşleri” ile ilgili kuramı göz önünde tutulduğunda rüya içinde rüya metni olarak okunabileceğini göstermektedir. Tanrı’nın kulların kaderini yazması, Tarık Buğra’nın Nahit’i kaleme alması ve Nahit’in de İbiş’i yazarak adeta onun kaderini tayin etmesi metnin, “yazmak, yazgı ve yaratıcılık” kavramlarına dikkat çekmesi bakımından önemlidir. Tiyatro kurgusunun yanında karakter yaratmada da ustalık gösteren Tarık Buğra, diğer metinlerinde olduğu gibi İbiş’in Rüyası metninde de insanı sorgulamıştır. Çalışmanın amacı Tarık Buğra’nın yazmış olduğu İbiş’in Rüyası tiyatro metninde iç içe geçmiş metinleri rüya, yazgı, yaratıcılık, oyun bağlamında incelemektir.

THE SIMILARITY BETWEEN A PLAY AND LIFE IN THE THEATER SCRIPT OF “İBİŞ’İN RÜYASI”

İbiş’in Rüyası, one of the remarkable theater scripts of Tarık Buğra, is an important work of Turkish literature in terms of both the way the characters are impersonated and the theatrical technique. The script, which had first been designed as a theater script but then embodied as a novel, was later also written as a theater script. The script of the play İbiş’in Rüyası, which is presented on stage, is placed in the events in the backstage, while the actors Nahit and Hatice’s stories of getting to know each other and falling in love are told in the outer story. At the very outside of these two scripts is the character Vasıf, in the role of a public storyteller from time to time, who implicates the events that area boutto happen to Nahit and Hatice. While the character soft he play in this three-layered structure go back and forth between th e destiny and the script of the play and between real life and the play, rich depictions of a soul emerge, and from time to time, slices of the lives of Tarık Buğra, the writer of the script, and Naşit Özcan, a theater actor, are presented. Combining traditional theater with modern theater, the work is ornamented with references to the leading representatives of Turkish literature as well as the world theater-besides the Turkish theater-through expressions in the conversations of the characters. The transition of İbiş to Nahit, and Nahit to Tarık Buğra, suggests that this script can be read as a script of a dream with in a dream, given Freud’s theory about “writers and day dreams.” The picture, where God determines the fate of the servants, Tarık Buğra writes the character Nahit, and Nahit almost determines İbiş’s fate by writing his character, is important in that the script draws attention to the concepts of “writing, destiny, and creativity.” Tarık Buğra, who worked his magic in creating characters in addition to theatrical fictions, questioned people in the script of İbiş’in Rüyası, as in other scripts of him. The aim of this study is to examine the intertwined scripts in the theater script of İbiş’in Rüyası written by Tarık Buğra, in the context of a dream, destiny,creativity and play.

PDF

___

Alper, Feridun. (1997). “Tarık Buğra’nın tiyatro eserlerine genel bir bakış”. Akademik Araştırmalar Dergisi Yıl:1, Sayı:4, Bahar. Erzurum. S.1-12.
And, Metin. (1970). 100 soruda Türk tiyatrosu. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Ayvazoğlu, Beşir. (2006). Büyük ağa Tarık Buğra. İstanbul: Kapı Yayınları.
Bachelard, Gaston. (2006). Su ve düşler maddenin imgelemi üzerine deneme. (Çeviren: Olcay Kunal). İstanbul: YKY.
Biret, İsmail. (2005). Komik-i şehir Naşit bey ve çocukları. İstanbul: Doğan Kitap.
Buğra, Tarık. (1971). “Bir rüya tabiri”. Hisar Dergisi. Ankara: sayı 88. Nisan, s.12-13
Buğra, Tarık. (1988). İbiş’in rüyası. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Buğra, Tarık. (2017). Politika dışı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Buğra, Tarık. (2002). Düşman kazanmak sanatı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Burcu Yılmaz.(2012). Ebru, İnsanı yüceltme kaygısında bir yazar hikâye ve romanlarıyla Tarık Buğra, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Ceyhan, Nesime. (2011). “Naşit Özcan’ın/Nahit’in/İbiş’in ve Tarık Buğra’nın romanı: İbiş’in Rüyası”. Tarık Buğra. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Cicero, Marcus Tullius. (2015). Kader üzerine “De Fato”. (Çev. C. Cengiz Çevik). İstanbul: Zeplin Kitap.
Çınarlı, Mehmet. (1979). Sanatçı dostlarım. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
Elmalılı Hamdi Yazır. (2009). Kur’an-ı Kerim renkli kelime meali. Asır Matbaası: İstanbul.
Elmalılı Hamdi Yazır. (2008). Hak dini Kur’ân dili. İstanbul: Huzur Yayınevi.
Evis, Ahmet. (2016). “Postmodern anlatıların çok kimlikli kahramanı olarak okur: Beyaz Kale örneği” Sobider, cilt 4, Sayı: 11, Haziran 2017, s. 763-777.
Freud, Sigmund. (1999). Sanat ve edebiyat. İstanbul: Payel Yayınları.
Huizinga, Johan. (1995). Homo Ludens oyunun toplumsal işlevi üzerine bir deneme. (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
İnan, Yusuf Ziya. (1990). Rahmani hikmetler açısından Levh-i Mahfuz ve din günü İslâm’da kader üzerine bir araştırma. İstanbul: Yaylacık Matbaası.
May, Rollo (2008), Yaratma cesareti. (Çev. Alper Oysal), İstanbul: Metis Yayınları.
Nietzsche, F.(2000). Böyle buyurdu Zerdüşt. (Çev. Turan Oflazoğlu) (1. baskı). İstanbul: Cem Yayınları.
Özbek, Celâleddin. (2013). Levh-i Mahfuz evrenin işletim sistemi. İstanbul: Hayat Yayınları.
Özkan, Senail (2015). Nietszche: kaplan sırtında felsefe. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Özön, Mustafa Nihat. (1973). Osmanlıca /Türkçe sözlük. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitapevleri.
Öztürk, Hayri. (2004). “Rüyaların ve sembollerin ışığında İbiş’in Rüyasından Nahit’in hakikatine, Türklük Bilimi Araştırmaları, 15. Sayı, s.139-149.
Platon. (1998). Yasalar Cilt II. (Çev. Candan Şentuna-Saffet Babür). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Platon. (2013). Devlet. (Çev. Sabahattin Eyuboğlu-M.A. Cimcoz). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Seneca, Lucius Annaeus. (1997). Tanrısal öngörü. (Çev. Çiğdem Dürüşken). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Shakespeare, William. (2013). Nasıl hoşunuza giderse. (Çev. Özdemir Nutku). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Shaw, Bernard. (2004). Dört oyun Sezar ile Kleopatra/Pygmalion/Kırgınlar Evi/Jan Dark. ( Çev. Sevgi Sanlı). İstanbul: Kültür Yayınları.
Taş, Songül (2011). “Tarık Buğra’nın tiyatro eserleri üzerine”. Tarık Buğra. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Töre, Enver. (2009). “Türk tiyatrosunun kaynakları”. Turkish Studies. Ankara: Volume 4/1-II Winter.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ