GÜMÜŞHANE İLİ VE YÖRESİ AĞIZLARINDA HAYVAN ADLARIYLA İLGİLİ SÖZ VARLIĞI

Diyalektoloji çalışmaları, son yıllarda yapılan birbirinden kıymetli çalışmalarla kendini geliştirmeye devam etmektedir. Ağızlar, dilin sadece telaffuz noktasında farklılıklar gösteren küçük kollarıdır. Bu küçük kolları belirleyen birçok faktör bulunmaktadır. Özellikle etimolojik köken, coğrafya, yaşayış biçimi gibi faktörleri bu belirleyiciler arasına ekleyebiliriz. 1940 yılından önce yabancı araştırmacıların çalışmalar yaptığı Türkiye Türkçesi ağızları, 1940 yılından sonra yerli araştırmacılarla belli bir noktaya gelmiştir. Son yıllarda il ve ilçe düzeyinde yapılan ağız derleme çalışmaları, ağızlar içinde yaşayan farklı terimlerle ilgili çalışmaların yapılmasına da fırsat vermiştir. Özellikle hayvan ve bitki adlandırmalarıyla ilgili yapılan çalışmalar hem ağız bilimine hem bitki bilimine hem de hayvan bilimine önemli katkılar sağlamaktadır. Çalışmamızda Anadolu’nun önemli Türkmen yurdu merkezlerinden birisi olan Gümüşhane ili ve yöresi ağızlarında yer alan hayvan adlandırmalarıyla ilgili söz varlığı üzerinde durulacaktır. Çalışmamızda yazılı kaynaklardan tespit edilen hayvanlarla ilgili adlandırmalara ek olarak yöreden derlemeler yapılarak elde edilen hayvanlarla ilgili adlandırmalar ele alınacaktır. Gümüşhane ili ve yöresi ağızlarında tespit edilen hayvanlarla ilgili adlandırmalar kendi içinde, hayvanlara ait eşyalar, hayvan yemleri, hayvan yavruları, evcil hayvanlar, yabanıl hayvanlar ve hayvanların kendilerine ait adlandırmalar şekillerinde alt dallara ayrılarak ele alınacaktır. Bu çalışmamız, Derleme Sözlüğü başta olmak üzere Gümüşhane ağzını ilgilendiren çalışmaların taranmasıyla ve kaynak kişilerden derlemeler yapılmasıyla oluşturulmuştur. Çalışmamız, Derleme Sözlüğü’ne ve hayvan adları çalışmalarına önemli katkılar sağlayacaktır.

THE VOCABULARY RELATED TO ANIMAL NOMENCLATURE IN THE DIALECTS OF GÜMÜŞHANE PROVINCE AND REGION

Dialectology studies continue to improve itself with the valuable researches conducted in recent years. Dialects are small branches of the language that differ only in the point of pronunciation. There are many factors that determine these small branches. In particular, the factors can be the etymological origin, geography and way of living among these determinants. The Turkish dialects, studied by foreign researchers before 1940, has come to a certain point with local researchers. In recent years, dialect compilation studies carried out at provincial and regional level have also given the opportunity to carry out studies on different terms living in dialects. In particular, studies on animal and plant nomenclature make significant contributions to both dialectology and botany. In this study, we will focus on vocabulary related animal nomenclature in the dialects of Gümüşhane province and region, which is one of the important Turkmen dormitory centers in Anatolia. In our study, in addition to the animal nomenclature identified from the written sources, the animal nomenclature obtained by making compilations from the region will be discussed. animal nomenclature identified in the dialects of Gümüşhane province and region will be handled in sub-branches in the form of belongings of animals, animal feeds, animal offspring, domestic and wild animals. This study was created by scanning the studies related to the dialects of Gümüşhane, especially the Derleme Sözlüğü, and compiling from the real persons. Our study will make significant contributions to the Derleme Sözlüğü and studies on the animal nomenclature.

PDF

___

Abik, Deniz (2009). Kutadgu Bilig’de Hayvan Adları, Journal Of Turkish Studies (Türklük Bilgisi Araştırmaları), C 33, S 1, 1-32.
Acar, Turgut, (1992). Gümüşhane ve Yöresi Halk Ağızları, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Doçentlik Tezi.
Akçam, Murat, (1999). Torul ve Kelkit Yöresi Ağızları/GÜMÜŞHANE, Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Dili Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
Amanoğlu, Ebulfez (1999). Eski Türk Onomastiği Üzerine Notlar. Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 7/13: 61-67.
Bulduk, Türker Barış (2019). Gümüşhane İli ve Yöresi Ağızları Söz Varlığında Eski Türkçe Kelimeler, Mavi Atlas, 7(1)/2019: 52-67.
Bulduk, Türker Barış (2019). Oyun Adlarının Türkiye Türkçesi Ağızlarında Kullanımı Üzerine Bir Değerlendirme, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 2, s. 394-443.
Bulut, Serdar (2013). Türkiye Türkçesi Ağızları Üzerine Çalışma Yapılmayan İl ve İlçeler, Turkish Studies, Volume 8/1, Winter, s.1129-1149
Bulut, Serdar (2018). Eski Uygur Türkçesinde Türkçe Bitki Adlandırmaları:1, Yiyecek İçecek Olarak Kullanılan Bitkiler, TÜRÜK-Uluslararası Dil Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, Yıl:6, Sayı:12, s.562-588.
Coşar, A. Mevhibe, (2016). Gümüşhane Ağzından Derlenmiş Deyimler Üzerine, Mavi Atlas, 6, s.117.
Türk Dil Kurumu (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, 1. Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk Dil Kurumu (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, 2. Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk Dil Kurumu (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, 3. Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk Dil Kurumu (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, 4. Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk Dil Kurumu (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, 5. Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk Dil Kurumu (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, 6. Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Erdem, M. D. ve Bölük, R. (2011). Kaş (Antalya) Ağzı Özellikleri Üzerine. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6/1, 406-447.
Erdem, M. D., Kirik, E., Üst, Sibel ve Dağdelen, G. (2009). Türkoğlu Ağzı (Kahramanmaraş Ağızları-1). Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4/8, 2522-2565.
Ergene, Oğuz (2014). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Hayvan Adlandırmalarına İlişkin Belirleyiciler, Turkish Studies, Volume 9/12, Fall, p.179-213.
Ülker, T.; Yılmaz, N.; Kazancı, Ş. ve Doğru, E. (2011). Gümüşhane Halk Kültürü-5, Trabzon: Gündüz Ofset Matbaacılık ve Yayıncılık.
Bulut, Serdar (2018). Gümüşhane İli ve Yöresi Ağızlarından Derleme Sözlüğüne Katkılar, Karam-Karadeniz Araştırmaları Dergisi, XV/57, Bahar, s. 171-190.
Bulut, Serdar (2018). Gümüşhane İli ve Yöresi Ağızları Söz Varlığı, Ankara: Gazi Kitabevi Yayınları.
San, Sabri Özcan (1990). Gümüşhane Kültür Araştırmaları ve Yöre Ağızları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Göçer, Özcan, (1972). Gümüşhane Ağzı, Ankara: A.Ü. DTCF Türk Dili Mezuniyet Tezi.
Gül, Meltem (2013). Dîvânü Lugâti’t Türk’teki Hayvan Adları Üzerine Bir İnceleme. İdil Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 15, s.1-24.
Gülensoy, T. ve Alkaya, E. (2011). Türkiye Türkçesi Ağızları Bibliyografyası, Ankara: Akçağ Yayınları.
Karahan, Leyla (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Özyetgin, Melek (2001). Türk Ad Bilimine Malzemeler: Kitābu’l-İdrāk li Lisāni'l-Etrāk’te Kişi Adları, Bilig, Sayı:19, Güz, s.21-31.
Rıza Nur (1981). (Haz: E. Kılıç). Türk Tarihi, C. 12, İstanbul: Toker Yayınları.
Roux, Jean Paul (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar, (Çev. Aykut Kazancıgil-Lale Arslan), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Serbest, Kamile (2019). Divânü Lugâti’t-Türk ve Uygur Türklerinde Çocuk Oyunları, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, Sayı: 2019/13, s. 101-114.
Tekin, F. ve Cantürk, S. (2019). Giresun Yöresi Söz Varlığında Bitki Adları ve Bitki Kavram Alanı, HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi, Yıl:5, Sayı:11, Güz, s.25-52
Telli, B. ve Bulduk, T. B. (2019). Adıyaman İli ve Yöresi Ağızlarından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar: Fiil, HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi, Yıl:5, Sayı:10, Bahar, s.98-115.
Telli, Burak (2017). Güneydoğu Anadolu Bölgesi Ağızlarında Geçen İkilemeler Üzerine Bir Değerlendirme, HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi, Yıl:3, Sayı:6, Bahar, s.133-149.
Tokyürek, Hacer (2013). Eski Uygurcada Hayvan Adları ve Bunların Kullanım Alanları, TÜBAR, Sayı: XXXIII, Bahar, s.221-281.
Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ünlü, Eren (2015). Gümüşhane İli Şiran ve Köse İlçeleri Ağzı, (Danışman: Doç. Dr. Serdar Yavuz), Adıyaman: Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
Vural, Feyzan Göher (2011). İslamiyet’ten Önce Türklerde Kültür ve Müzik, Hun, Kök Türk ve Uygur Devletleri, Konya: Çizgi Kitabevi.
Yavuz, S. ve Telli, B. (2013). İç Anadolu Bölgesi Ağızlarında Geçen İkilemeler Üzerine Bir Değerlendirme. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6/3, 376-402.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ