FARSÇA TÜREMİŞ SÖZCÜKLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KULLANILIŞLARI ÜZERİNE

Toplumlar arasındaki siyasi, ticari, edebi ve benzeri ilişkilernedeniyle diller birbirinden etkilenmiştir. Bunun sonucunda diller arasında sözcük alışverişi meydana gelmiş, böylelikle hemen her dilin söz varlığında alıntı sözcükler az ya da çok yerini almıştır. Alıntı sözcükler diğer dillerin çoğunda olduğu gibi Türk dilinin söz varlığında da tarih boyunca belirli bir yer edinmiştir. Göktürk ve Uygur dönemlerinde daha sade olan Türk dili, Osmanlı Türkçesi döneminde Arapça ve Farsçadan pek çok sözcük almıştır. Türk dilinin sadeleşme çabalarıyla bu alıntı sözcüklerin oranı azalmaya başlamıştır. Türkiye Türkçesindeki alıntı sözcükler sıralamasında Arapça başta gelmekle beraber Farsça sözcüklerin de önemli bir payı vardır. Osmanlı Türkçesi döneminde kullanılan Farsça sözcüklerin önemli bir bölümü Türkiye Türkçesinde yitime uğramıştır. Ancak bu sözcüklerin bahçe, berbat, çeşme gibi bir bölümü sık; beyhude, bigünah, dergâh, hemdert gibi bir bölümü ise nadir olarak varlığını günümüzde de sürdürmektedir. Bu sözcüklerden berduş, bestekâr, güzergâh gibi bazıları Farsçada olduğu gibi, bazıları isetamamen Türk dilinin ses yapısına uydurularak Türkiye Türkçesinde kullanılmaktadır. Beter, çile, çengel gibi tamamen Türkçeleşmiş bazı sözcüklerin alıntı olduğu ancak kelimenin etimolojik olarak incelenmesiyle fark edilebilmektedir. Farsçadan Türkiye Türkçesine geçen sözcükler yapı olarak basit, birleşik ve türemiş sözcüklerdir. Bu çalışmada Farsçadan Türkiye Türkçesine geçen türemiş sözcüklerin kullanılışları üzerinde durulacaktır.

___

Baran, B. (2018). Osmanlı Türkçesi Öğretiminde Arapça, Farsça ve Eski Anadolu Türkçesinin Yeri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7/4: 2131-2142.

Develi, H. (2008). Osmanlı Türkçesi Kılavuzu. İstanbul: Kesit Yayınları.

Devellioğlu, F. (1996). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.

Dursonoğlu, H. (2009). Türkiye Türkçesindeki Farsça Sözcükler ve Kullanım Şekilleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13/1: 131-142.

Kanar, M. (2010). Farsça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları.

Kanar, M. (2011). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.

Karaağaç, G. (2008). Türkçe Verintiler Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Karaca, V.İ. (2012). Türkiye Türkçesindeki Alıntı Sözcüklerde Görülen Ses Olayları Üzerine Bir İnceleme. TurkishStadies, İnternationalPeriodicalForTheLanguages, LiteratureAndHistory Of TurkishOrTurkic, Volume 7/4, Fall 2012, p. 2059-2090, Ankara/Turkey, www.turkishstadies.net, DOINumber10.7827/TurkishStadies.271.

Karaismailoğlu, A. (2013). Tarih Boyunca Türkler ve Farsça: Modern Yaklaşımlara Bir Eleştiri. Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 3 /1: 6-15.

Özçelik, S. (2002). Türkçedeki Farsça Kelimelerde Görülen Ses Olayları. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 612: 1033-1041.

Öztürk, M. (1988). Farsça Dilbilgisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Öztürk, M. (2013). Doğunun Ortak Mirası. İstanbul: İlk Harf Yayınları.

Parlatır, İ. (2016). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi.

Rezaei, M. (2017). Farsçadaki Türkçe Sözcüklerin Gelişimine Dair Bazı Tespitler. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 14: 2: 56-73.

Timurtaş, F. K. (1999). Osmanlı Türkçesi Grameri. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.

Türkçe Sözlük(2011). Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.

Yıldırım, N. (1997). Farsça Dilbilgisi. Erzurum: Kültür ve Eğitim Vakfı Yayınevi.