DİVAN ŞİİRİNDE KÖTÜ ŞAHSİYETLER

İnsanoğlu, tarihin başlangıcından bu yana, iyilik-kötülük meselesi üzerine kafa yormuş ve hayatını kurarken bu iki olgunun etkilerinden yararlanmıştır. İnsan hayatının her alanında bu olguların izlerine rastlamak mümkündür. İnsanın duygu ve düşüncelerinin aktarımı için bir araç işlevi gören edebiyat, aynı zamanda insan hayatının da bir yansımasıdır. Bu nedenle edebî ürünlerde de kötü, kötülük ve kötü olana dair birtakım izler bulunmaktadır. Binlerce yıllık bir bilgi birikimi ve kültürün ürünü olan Divan edebiyatı ve şiirinde de olumsuz yönleriyle hafızalara kazınmış birtakım olay ve felaketler, bu hadiselere sebebiyet veren cani ve kötü şahsiyetler ile bu şahsiyetlerin kötü eylemlerinin tezahürüne rastlamak mümkündür. Divan şairleri, toplumsal hafızada kötü yer edinmiş hadiselere seyirci kalmamış, bunları şiirlerinde işlemişlerdir. Divan edebiyatı ve şiirinde, her meselede olduğu gibi, kötülük de idealize edilmiş ve kötülük, kötü şahsiyetler üzerinden aktarılmıştır. Şairler, geleneğe uygun olarak olumsuz ve kötü vasıflara sahip şahsiyetlerin isimlerini anarak kötülük konusunu ele almış, bunu yaparken de çoğunlukla telmih ve teşbih sanatlarından faydalanmışlardır. Divan şiirinin beslendiği kaynaklarda da olumsuz ve kötü vasıflarıyla ün yapmış şahsiyetlerin sayısı oldukça fazladır. Divan şiirinde yer alan kötü şahsiyetlere bakıldığında, bunların genel itibariyle, dinî, tasavvufi, tarihî, mitolojik ve efsanevi şahsiyetler oldukları görülmektedir. Bu şahsiyetlerin büyük bir kısmı Arap, Fars, Türk ve Moğol kökenlidir. Bu çalışmada, Divan şiirinde ismi zikredilen olumsuz ve kötü özelliklere sahip olduğu tespit edilen otuz iki kötü şahsiyet üzerinde durulmuş ve şiirde nasıl ele alındıklarına dair bazı tespitlerde bulunulmaya çalışılmıştır.

BAD CHARACTERS IN DIVAN POETRY

Since the beginning of history, human beings have pondered on the question of good and evil, and have benefited from the effects of these two phenomena in establishing their lives. It is possible to see the traces of these phenomena in every aspect of human life. Literature, which acts as a tool for the transmission of human emotions and thoughts, is also a reflection of human life. For this reason, there are some traces of bad, badness and evil in literary products. In Divan literature and poetry, which is the product of a knowledge and culture of thousands of years, it is possible to come across a series of incidents and disasters neverforgotten with their negative aspects, felonious and evil characters causing them and the manifestation of the evil acts of these characters. Divan poets, did not just look on the incidents which took a bad place in social memory; they told them in their poetry. In Divan literature and poetry, as in every issue, evil is also idealized and conveyed through evil and bad personalities. Poets, in accordance with the tradition, handled the issue of badness by mentioning the names of the persons with negative and bad qualities, and in doing so often benefited from arts of telmih(reference) and teşbih(simile). In the sources of Divan poetry, the number of people famous for their negative and bad qualities is quite high. When we look at the bad figures in Divan poetry, they are generally religious, mystical, historical, mythological and legendary personalities. Most of these individuals are Arab, Persian, Turkish and Mongolian. In this study, thirty-two bad personalities which are found to have negative and bad characteristics mentioned in the Divan poetry have been analyzed and some determinations have been made on how they are handled in poetry.

PDF

___

Afyoncu, E. (2008). “Rüstem Paşa”. İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 35, 288-290.
Ak, C. (2001). Bağdatlı Rûhî Dîvânı Karşılaştırmalı Metin I-II. Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları.
Akkuş, M. (1993). Nef’î Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
Akkuş, M. (2000). Divan Şiirinde İnsan I, Dinî Kişilikler. Erzurum: Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Aksoy, F.Y. (1997). Ayıntâblı Aynî Efendi Dîvân (Hayatı, Eserleri, Türkçe Divan, Farsça Divançe ve Sâkî-nâme Tenkidli Metin). Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Aksoyak, İ.H. (2018). Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/58695,gelibolulu-mustafa-ali-divanipdf.pdf?0
Akyüz, K. vd. (2000). Fuzûlî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
Arslan, H. (2001). Lâmi’î Çelebi, Kitâb-ı Maktel-i Âl-i Resûl (Giriş-Metin-İnceleme-Sözlük-Adlar Dizini). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Arslan, M. (2004). Antepli Aynî Dîvânı, İstanbul: Kitabevi Yay.
Arslan, M. (2018). Şeref Hanım Dîvân. (http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/59880,seref-hanimdivanipdf. pdf?0). E.T. (13.04.2019).
Ayan, H. (2014). Nesîmî Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanının Tenkitli Metni. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Aycan, İ. (1996). “Haccâc b. Yûsuf es-Sekafî”. İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 14, 427-428.
Aydın, Ş. (2011). “Divan Şiirinde Ehl-i Beyt”. Doğu Araştırmaları, A Journal of Oriental Studies, Sayı/Issue: 8, 2011/2, 23-36.
Batuk, C. (2006). “Nemrûd”. İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 32, 554-555.
Bilkan, A. F. (1997). Nâbî Dîvânı I-II. İstanbul: MEB Yayınları.
Çavuşoğlu, M. (1977). Yahyâ Bey, Dîvan (Tenkidli Basım). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Çetinkaya, D. (2011). “Divan Şiirinden Örneklerle Mübalağa Sanatının Mizahla İlişkisi”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 6/2 Spring 2011, p. 39-74, www.turkishstudies.net, ANKARA-TURKEY.
Dawkins, R. (2017). Gen Bencildir. İstanbul: Kuzey Yayınları.
Doğan, Ahmet (2013). Kuddûsî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları
Eagleton, T. (2012). Kötülük Üzerine Bir Deneme. İstanbul: İletişim Yayınları.
Ece, S. (2012). Hüsnüne Aşk Olsun. Erzurum: Fenomen Yayınları.
Erdoğan, K. (1998). Niyâzî-i Mısrî Dîvânı. Ankara: Akçağ Yayınları.
Ergin, M. (1980). Kadı Burhaneddin Divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Ferri, E. (1944-1949). Sanat ve Edebiyatta Caniler. İstanbul: Remzi Kitapevi.
Gölpınarlı, A. (2015). Nedîm Dîvânı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
İnce, A. (1994). Mîrzâ-zâde Mehmed Sâlim Dîvânı Tenkitli Basım. Ankara: Yükseköğretim Kurulu Matbaası.
İpekten, H. (1990). Nâ’ilî Divânı. Ankara: Akçağ Yayınları.
İsen, M. (1990). Usûlî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
İsen, M. ve Kurnaz, C. (1990). Şeyhî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
Kafalı, M. (1993). “Cengiz Han”. İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 7, 367-369.
Kaplan, M. vd. (1978). Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi II. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Kaya, B. A. (1996). Azmî-zâde Hâletî: Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı’nın Tenkidli Metni. (Doktora Tezi). Edirne: Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kaya, B. A. (2010). Osman Nevres ve Dîvânı. Ankara: Akçağ Yayınları.
Kuzgun, Ş. (1997). “Hâmân”. İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 15, 436-437.
Küçük, A. (1993). “Câlût”. İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 7, s. 38.
Küçük, S. (1994). Bâkî Dîvânı. Ankara: Atatürk, Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları.
Levend, A.S. (1984). Divan Edebiyatı, Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar. (4. Basım), İstanbul: Enderun Kitabevi.
Macit, M. (1997). Nedîm Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
Mermer, A. (1997). Karamanlı Aynî ve Dîvânı. Ankara: Akçağ Yayınları.
Oğraş, R. (1991). Hoca Neş’et Divanı (İnceleme ve Tenkidli Metin). (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Okcu, N. (2011). Şeyh Gâlib Dîvânı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Onay, A.T. (2009). Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. (Haz. Cemal Kurnaz), İstanbul: H Yayınları.
Özyıldırım, A. E. (1999). Hamdullah Hamdî ve Divanı. (e-Kitap), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Pala, İ. (2004). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. (13. Basım), İstanbul: Kapı Yayınları.
Pala, İ. (2006). “Türk Edebiyatı, Nemrûd”. İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 32, 555-556.
Svendsen, L. (2017). Kötülüğün Felsefesi. İstanbul: Redingot Kitap.
Şentürk, A. A. (1998). Yahya Bey’in Şehzade Mustafa Mersiyesi Yahut Kanuni Hicviyesi. İstanbul: Enderun Kitabevi.
Tarlan, A. N. (1992). Ahmet Paşa Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
Tarlan, A. N. (1992). Necatî Beğ Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
Taş, H. ve Zülfe, Ö. (2007). “Nev’î’nin Münâzara-i Tûtî vü Zâğ Adlı Mesnevîsi”. Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/3, 660-696, www.turkishstudies.net, ANKARA-TURKEY.
Tatcı, M. (2005). Yûnus Emre Divân ve Risâletü’n-Nushiyye. İstanbul: Sahhaflar Kitab Sarayı.
Tökel, D. A. (2004). “Bir Divan Şairi Gözüyle Patrona Halil”. İstanbul: Dergâh Dergisi, Sayı: 178, Aralık 2004, Cilt: 15.
Tökel, D. A. (2016). Divan Şiirinde Şahıslar Mitolojisi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Yayınları.
Yavuz, K. ve Yavuz, O. (2016). Muhibbî Dîvânı Bütün Şiirleri. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
Yekbaş, H. (2010). “Divan Şiirinde Yunanî Şahsiyetler”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi/The Journal of International Social Research, -Klâsik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı - Prof. Dr. Turgut KARABEY Armağanı-,Volume:3, Issue: 15, 281-300.
Yenikale, A. (2017). Sünbülzâde Vehbî Dîvânı. Ankara: (http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56212,sunbulzade-vehbi-divanipdf.pdf?0), E.T. (13.04.2019).
Yuvalı, A. (1998). “Hülâgü”. İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 18, 473-475.
Zavotçu, G. (2013). Klasik Türk Edebiyatı Sözlüğü. İstanbul: Kesit Yayınları.
Zavotçu, G. (2018). Klasik Türk Edebiyatı Sözlüğü. (2. Baskı), İzmit-Kocaeli: Umuttepe Yayınları.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ