CƏLİL MƏMMƏDQULUZADƏNİN ƏSƏRLƏRİNDƏ“DİRİLƏR”LƏ“ÖLÜLƏR”İN MÜBARİZƏSİ(“ÖLÜLƏR” VƏ“POÇT QUTUSU” ƏSƏRLƏRİ ƏSASINDA)

Celil Memmedguluzade'nineserlerinde vatan ve insan, halkın toplumsal sorunları, kadın özgürlüğü, cehalet vb. bu tür konular her zaman lider konumda olmuştur. Yazar, eserlerinin konusunu yetiştiği ortamdan, kendi hayatından almıştır.“Ölüler” trajikomedisi Celil Memmedguluzade'nin şah eseridir. “Ölüler”, Celil Memmedguluzade'nin cehalete ve kötülüğe karşı yazdığı en etkili çalışmadır. Eserin başarılı olması onun ana kahramanı İskender imajı ile ilgilidir. Yazar, eserde Azerbaycan köyünün tipik tablosunu, yani aciz, fakir, zavallı ve cahil toplumu kaleme almıştır. Bu toplumun halk ve millete faydalı olabilmesi için ise çok şey yapılmalıdır.Makalede, birbiriyle karşı karşıya duran iki cepheden bahsedilmiş, Şeyh Nasrullah - kötü güç ve İskender –iyi güç biçiminde betimlenmiştir. İskender feci kahramandır, karanlık ortamda parlayan bir yıldızdır. O, gerçek durumu keskinlikle değerlendirmeyi başaran mücadeleci bir bilgedir, ama cehalete karşı mücadelede onun tek silahı vardır ki, o da sözdür. O, bu silahı ustalıkla kullanıyor, fakat cahil muhit İskender’i anlayamaz, anlamak bile istemez. Eserde kişilerin çeşitli nedenlerle kendi ölüsünü diriltmekten vazgeçmesi ve böylece kişilerin yavaş-yavaş azalması eserin en ilginç noktalarındandır. Sırf bu sahnede Mirza Celil halkın, bütün bir milletin işe yaramaz geleneklerinin hala yaşadığını ve bu geleneklerin halkın bir millet olarak oluşması yolunda büyük engele dönüştüğünü ustalıkla ifade etmiştir.Makalede "Ölüler" trajikomedisinin "ölü" adlanan karakterlerinin özellikleri yazarın diğer eseri olan “Posta kutusu”ndaki Novruzali'nin ortak ve ayırtedici özellikleri ile karşılaştırılmıştır.

___

Cəlal, M. (2004). Azərbaycanda ədəbi məktəblər. Bakı: Ziya-Nurlan

Əliyeva, G. (2009). Ədəbiyyatımızın millivicdanı. 525-ci qəzet,21 may, 6-7.

Əliyeva, G. (2018). Milli vicdanın qəm işığı. İnform.az, 29 iyun

Gulusoy, İ. (2019) Psychology of Nation in “Kamancha” Play by Jalil Mammadguluzada (In The Background Of The Relations Between Azerbaijan And Armenia), Language and Literatura I , Editors: Mesut Gün, Başak Karakoç Öztürk, Ankara, Akademisyen Kitapevi, s. 91-101.

Kazımoğlu, M. (2013). Portretlər. Bakı: Nurlan

Qulusoy, İ. &Quliyeva K. (2018). Cəlil Məmmədquluzadənin “Anamın Kitabı” pyesindəAzərbaycançılıq ideyaları. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti –100: Müsəlman Şərqindəilk Parlamentli Respublika, Beynəlxalq Elmi Konfransin Xülasələri, 21-23 may, 66-67.

Məmmədquluzadə, C. (2004). Əsərləri. Dörd cilddə.Bakı: Öndər

Nərimanov, N. (2004). Seçilmiş əsərləri. Bakı: Lider nəşriyyat

Rəfili, M. (1997). Sönən təbəssüm ölən bir ulduzdur. Bakı: Azərnəşr