19449

19. YÜZYIL ŞİRVAN EDEBİ MECLİSİ BEYTÜ`S-SAFA TEMSİLCİLERİNDEN: MOLLA MAHMÛD ZÛ’Î

19. yüzyıl Azerbaycan`da hem siyasi ve sosyal hem de edebî yeniliklerin yaşandığı bir dönemdir. Yüzyılın ilk yarısında Azerbaycan`ın güneyi İran`la, kuzeyi Rusya`yla birleştirilmiştir. 1828 yılında imzalanan Türkmençay Antlaşması ile Aras Nehri iki ülkenin sınırı olarak belirlenmiştir. Bu dönemde dünyada ve Rusya`da meydana gelen gelişmeler Rusya vasıtasıyla Kuzey Azerbaycan`a da yansımıştır. Halkın sorunları ve istikbal endişesi, cehalet ve bundan kurtuluş yolları gibi konular eserlere yansımış, realizm ve mahallileşme akımı ile mizahi şiir revaç görmüştür. Birkaç kişi hariç önemli temsilcisi kalmayan klasik şiir eleştirilmiştir. Edebî alanda görülen gelişmeler, yeni şairlerin önemli şairler etrafında toplanması ve klasik şiiri hayata döndürme çabaları ayrı ayrı şehirlerde farklı edebî meclislerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Edebî meclisler, toplanıldığı yere, ortama veya üyelerinin terkibine göre uygun adlar almışlardır. 19. yüzyılda Azerbaycan`da faal olan edebi meclisler: Gence`de Divan-ı Hikmet, Guba`da Gülistan, Ordubad`da Encümenü`ş-Şuara, Lenkeran`da Fevcü`lFuseha, Şirvan`da Beytü`s-Safa, Bakü`de Mecmau`ş-Şuara, Şuşa`da Meclis-i Üns ve Meclis-i Feramuşan`dır. Çalışmanın konusunu oluşturan Molla Mahmûd Zû`î memleketi Şirvan`da faaliyet gösteren Beytü`s-Safa edebî meclisinin üyelerindendir. Beytü`s-Safa, Seyyid Azim Şirvânî`nin önderliğiyle faaliyet göstermiştir. Molla Mahmûd Zû`î, Seyyid Azim Şirvânî`nin arkadaşıdır ve birbirlerinden karşılıklı olarak etkilenmişlerdir. Çalışmada Molla Mahmûd Zû`î tanıtılmış; hakkında yapılan araştırmalardan bahsedilmiş; şairin hayatı, edebî kişiliği, eserleri incelenmiş; Beytü`s-Safa edebi meclisinden ve Zû`î`nin meclisteki yerinden söz edilmiştir.

FROM THE BEYTU`S-SAFA REPRESENTATIVES OF THE 19th CENTURY ŞİRVAN LITERARY ASSEMBLY: MULLAH MAHMÛD ZÛ’Î

19th century was a period of political, social and literary novelties in Azerbaijan. In the first half of the century, southern Azerbaijan was integrated into Iran and northern Azerbaijan was integrated into Russia. The Aras River was determined to be the border between the two countries with the Treaty of Turkmenchay signed in 1828. During that period, the developments that took place in the world and Russia were also reflected in North Azerbaijan through Russia. Topics such as public issues and concerns for the future, ignorance, and ways of getting rid of it, were reflected in the works, while realism, localization movements, and humorous poetry had become popular. Classical poetry, which has had no important representatives left except for a few poets, began to be criticized. The developments in the literary field, the gathering of new poets around important poets, and the efforts to revive classical poetry have led to the emergence of several literary assemblies in different cities. Those literary assemblies were named after the place of meeting, the environment or the composition of their members. Literary assemblies active in Azerbaijan in the 19th century: Divan-i Hikmet in Ganja, Gulistan in Guba, Encümenü`ş-Şuara in Ordubad, Fevcü`l-Fuseha in Lenkeran, Beytu`s-Safa in Şirvan, Mecmau`ş-Şuara in Baku, Majlis-i Üns and Majlis-i Feramuşan in Shusha. Molla Mahmûd Zû`î, who is the subject of the study, is a member of the Bethel-Safa literary assembly operating in his hometown Şirvan. Beyt`s-Safa operated under the leadership of Sayyid Azim Şirvânî. Mullah Mahmud Zû`î is a friend of Sayyid Azim Şirvânî and they are mutually influenced by each other. In this study, Mullah Mahmûd Zû`î is introduced; previous researches about him are presented; the poet’s life, his literary personality, and his works are investigated; It is mentioned about the literary assembly of Beytü`s-Safa and the place of Zû`î in the assembly.

PDF

___

Akpınar, Y. (1994). Azeri Edebîyatı Araştırmaları. İstanbul: Dergah Yayınları.
Aliyeva, T. (2019). Molla Mahmûd Zû`î Divanı (İnceleme-Metin-Bağlamlı Dizin-İşlevsel Sözlük). Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Azerbaycan Dilinin İzahlı Lügati (2006), Şark-Garb Yayınları, III. Cilt.
Araslı, H. (1956). XVII-XVIII. Asır Azerbaycan Edebîyatı Tarihi. Bakü: Azerbaycan Üniversitesi Neşriyatı.
Araslı, H. (1960). VII-XII Asırlarda Azerbaycan Edebîyatı. Azerbaycan Edebîyatı Tarihi. Bakü: Azerbaycan Üniversitesi Neşriyatı.
Askerli, Z. (2005). XIX Asır Azerbaycan Şiiri Antolojisi. Bakü: Şark-Garp.
Bayram, Ö. (t.y.). Tezkiretü’ş-Şu’ara. Giriş ve Metin [Elektronik Sürüm]. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. I. Cilt.
Bünyadov, Z. M. ve Yusifov, Y. B. (2005). Azerbaycan Tarihi. Bakü: Çırak Neşriyatı.
Ceferzade, A., Geniyev, S. ve İsmayılova M. (1999). Şirvanın 350 Şairi. Bakü: Ünsiyet. Üç Kitapta - I kitap.
Ceferzade, A. (15.12.1977a). Medeni İrsimizden. Beytü`s-Safa Edebî meclisinde Keçirilmiş Bir Yarış Hakkında. Yeni Şirvan Gazetesi. s.4.
Ceferzade, A. (15.12.1977b). Medeni İrsimizden. Beytü`s-Safa Edebî meclisinde Keçirilmiş Bir Yarış Hakkında. Yeni Şirvan Gazetesi. s.4.
Ceferzade, A. (30.01.1975). Medeni İrsimizden. Mirza Mahmûd Zui. Yeni Şirvan Gazetesi. s.4.
Geniyev, S. (2010). Beytü`s-Safa Edebî Meclisi. Bakü: Elm ve Tahsil Neşriyatı.
Garayev, N. (1979) Molla Mahmûd Zöv`i və Onun Divan`ı. AMİA M. Fuzuli Adına Elyazmalar Enstitülü, E/Arxiv № 116 (178)).
Garayev, N. (1987). Poetik Meclisler. Bakü: Yazıcı.
Garayev, N. (2012). XIX. Asır Azerbaycan Edebî Meclisleri. Musalı, V. (Yay. Haz.). Bakü: Elm ve Tahsil.
Gasımzade, F. (1974). XIX. Asır Azerbaycan Edebîyatı Tarihi. (2. bs.) Bakü: Maarif Neşriyatı.
Gayıbov, H. E. (2013). Azerbaycan`da Meşhur Olan Şuaranın Eşarına Mecmuadır. Bakü: Elm ve Tahsil Neşriyatı. C. IV.
Köçerli, F. B. (2005). Azerbaycan Edebîyatı. Gazenferkızı, R. (Yay. Haz.). Bakü: Avrasya Press. C. 2.
Köçerli, F. B. (2005). Azerbaycan Edebîyatı. Gazenferkızı, R. (Yay. Haz.). Bakü: Avrasya Press. C. 1.
Memmedov, K. (2003). Mirza Mahmûd Zöv`i`nin Hayatı ve Divan`ından Seçmeler. Lisans Bitirme Çalışması, Qafqaz Üniversitesi, Bakü.
Mo‘in, M. (1992). A Persian dictionary. Tahran: Amir Kabir Publishing Corporation.
Özgül, M. K. (2012). XIX. Asrın Özel Bir Edebiyat Mahfeli Olarak Encümen-i Şuara. Ankara: Kurgan Yayınları.
Sabir, M. A. (2004). Hophopname. Memmedov, M. (Yay. Haz.). Bakü: Şark-Garb Yayınları. I. ve II. Ciltler.
Şirvani: A. (2005). Seçilmiş Eserleri. Rüstemov, S. (Yay. Haz.). Bakü: Avrasya Press. C. II.
Şirvani: A. (2005). Seçilmiş Eserleri. Rüstemov, S. (Yay. Haz.). Bakü: Avrasya Press. C. II.
Tarlan, A. N. (t.y). Fuzuli Divanı Şerhi. [Elektronik Sürüm]. Akçağ Yayınları.
Vakıf, M. P. (2004). Molla Pənah Vakıf Eserleri. Araslı, H. (Yay. Haz.). Bakü: Şark-Garb Yayınları.
Zû`î M. M. (1913). Düzd ve Gazi. Efendizade, M. M. (Yay. Haz.). Tiflis: Şark Matbaası.
Zû`î M. M. (1913). Nasihat-ı Lokman. Efendizade, M. M. (Yay. Haz.). Tiflis: Şark Matbaası.
Zû`î M. M. Divan. AMİA M. Fuzuli Adına Elyazmalar Enstitülü, Arşiv № Б-742/2915.
Zû`î, M. M. (1993). Nasihat-ı Lokman. Teymur, M. ve Aslani, A. (Yay. Haz.). Bakü: Maarif.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ