NEVŞEHİRLİ DAMAT İBRAHİM PAŞA YAHUT BİR YENİLİK HAMLESİNİN HAZİN SONU (PATRONA HALİL DARBESİ)

Nevşehirli Damat İbrahim Paşa Ürgüp-Muşkara doğumludur. Gençyaşında İstanbul’a gelmiş, Sultan Üçüncü Ahmet şehzade iken onunmaiyetinde bulunmuş, şehzade padişah olunca da sadrazam olmuştur.Nevşehir’linin parlak bir tahsili yoktur. Okuma yazmayı Saray’agirdikten sonra öğrenmiştir. İleri görüşlü ve yenilikçi bir kafa yapısınasahiptir. “Avrupa’nın ümran ve maarifini dikkatle tetkik etmek üzere”,Yirmisekiz Çelebi Mehmet’i Fransa’ya gönderen odur. Aynı şekilde bütünzorluklarına rağmen İlk Türk matbaasının açılışını temin eden ve bunamümasil çok sayıda yeniliğe imza atan yine o olmuştur. Nevşehirli’yegelinceye kadar hiç kimse bu tür önemli hamlelere girişmeye cesaretedememiştir. Nevşehirli bu hamleleri ile Osmanlı sadrazamlarının enbüyükleri arasına ismini yazdırmayı başarmıştır.Nevşehirlinin atılımları sayesinde Osmanlı tarihinde SultanÜçüncü Ahmet döneminde çok parlak bir devir açılmıştır. Bu devrin adı“Lale Devri’dir. Söz konusu devir bir yenilik ve ilerleme devri olmasınınyanında ayş u işretin ön plana çıkması bakımından ciddi eleştirilerin dehedefi olmuştur. Daha çok devletlilerin hayatına hâkim olan muhteşemlüks, zevk ü sefa ve hatta sefahate varan aşırılıklar başta döneminkahramanı İbrahim Paşa olmak üzere rical-i devleti ağır bir gafletiniçerisine sürüklemiştir. Devletlilerin aşırı lüks ve sefahatı geçim sıkıntısıile cebelleşen halkı rahatsız etmiştir. Toplum kesimlerinden çok ciddişikâyet ve yakınma sesleri yükselmeye başlamıştır. Ancak devletliler buıstırap ve yakınmayı görememişlerdir. Bütün bu hengâme içerisindeİbrahim Paşa, İran’a savaş açmak gibi stratejik bir hata yapmış, bu siyasihata darbeyi tetiklemiştir. Patrona Halil önderliğinde büyük bir isyanbaşlamıştır. Sultan Üçüncü Ahmet asilerin isteği üzerine büyük vezirini feda ettiği gibi tahtını da yeğeni Birinci Mahmut’a terk etmek zorundakalmıştır. Böylece büyük bir yenilik hamlesi oldukça hazin bir şekildesona ermiş, parlak bir devir kapanmıştır.

NEVŞEHİRLİ DAMAT İBRAHİM PAŞA AND FINAL END OF AN INNOVATION TREATMENT

Nevşehirli Damat İbrahim Paşa is born in Urgup-Muşkara. He came to Istanbul in his youth, Sultan III. While Ahmet was a prince, it become the Grand Vizier whwn the prince was a sultan. Nevşehirli does not have a good training. He learned to read and write after he entered the palace. He is forward-lookingh and innovative. “To carefully examine the hope and teaching of Europe”, Yirmisekiz Çelebi Mehmet goes to France sender it is. In the same way, despite all difficulties it was the one that provided the opening of the first it has become such that it has signed many new innovations like this. No one has dared to engage in such crucial moves until the time of Nevşehirli. With these moves Nevşehirli among the greatest of the Ottoman Grand Viziers has taken its place. During the periode of Ahmet III a very bright period was opened in Ottoman history, the reason fort his the movements of Nevşehirli. The name of this periode is “Tulip Revolution”. In addition to being a milestone in innovation and progress serious ciriticism has also been the target in terms of over-entertaitment. Excessive luxury and discomfort disturbed the people who struggled with their livelihood. Very serious anguish and complaints from society to rise. However, those who ruled the state did not see this anguish and complaint. In all this turmoil, the Grand Vizier made a strategic mistake like opening a war to Iran, and this political error triggered the coup d’etat. A great rebellion has begun under the leadership of Patrona Halil. Ahmet III handed over the great vizier on the request and the press of the rebels. At same time, he had to give the throne to Mahmud I nephew. Thus, a great innovation has ended in a tremendous way and a bright period closed.

___

Abdi Tarihi (1943), 1730 Patrona İhtilali, Yayımlayan: Faik Reşit Unat, TTK Ankara.

Abdülkadir Özcan (2007), “Patrona İsyanı,” DİA, İstanbul, 34/189.

Aktepe, Münir (1958), Patrona İsyanı, İstanbul.

Aktepe, Münir (1993), “Damad İbrahim Paşa, Nevşehirli”, TDV, C. 8, s. 441-443.

Altınay, Ahmet Refik (1331), Lale Devri, nşr: A. Tanrıkulu-O Enünlü, Pınar Yayınları, İstanbul.

Eyice, Semavi (1989), “Ahmet III Çeşmesi”, DİA, İstanbul.

İnalcık, Halil (2015), Has Bağçede Ayş u Tarab, İş Bankası yayınları.

Koçu, Reşat Ekrem (1964), Yeniçeriler, Nurgök Matbaası, İstanbul.

Koçu, Reşat Ekrem (2004), Osmanlı Padişahları, Doğan Kitap, İstanbul.

Koçu, Reşat Ekrem (ty), Patrona Halil, Koçu Yayınları.

Macit, Muhsin (2007), “Nedim” DİA, C.32, İstanbul.

Naima, Mustafa Efendi (2007), Naima Tarihi, Ankara.

Öztuna, Yılmaz (1994), Büyük İslam Tarihi, Ötüken, İstanbul.

Tuğî, Hüseyin (2010), Musibetname, Haz: Ş. Nezihi Aykut, TTK, Ankara.

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1988), Osmanlı Tarihi, TTK, Ankara.

Yaşaroğlu, Hasan (2013), Osmanlıda Bir Darbe: Genç Osman Örneği, Turkish Studies, Volume 8/7 Summer, p. 705-732, Ankara-Turkey.

Yenişehirli Abdullah Efendi (1289) (ö. 1156/1743), Behcetül-Fetâvâ ( الفتاوى بهجة ,( İstanbul 1266, 1289.