KAZAK AİLESİNDE KÜLTÜREL VE MİTOLOJİK KAVRAMLAR: OTAĞ, OCAK, ŞANIRAQ, DASTARHAN

Kazaklarda aile kurumu, diğer toplumlarda olduğu gibi zamaniçerisinde değişime uğramıştır. Aile kurumunun değişimine rağmenhâlen ayakta kalan unsurlar ise aile ile bütünleşen otağ, ocak, şanıraqve dastarhan kavramlarıdır. Bu kavramlar, Kazak dili ve kültürüiçerisinde tarihî, kültürel ve mitolojik anlamlarını günümüzde de devamettirmektedir. Kavramların simgelerle örtüştürülerek Kazak kültürününvazgeçilmez unsurları olduğu görülmektedir. Makale, 2010 yılındaKazakistan’ın Türkistan, Çimkent ve Almatı şehir ve köylerinde yapılansözlü tarih araştırma verileri ve bulgularının analiz ve incelemesinedayanmaktadır. İlk olarak, yapılan derinlemesine görüşmelerdegörüşmecilerin aile tanımlarında kullandıkları kavramların nelerolduğu; ikinci olarak otbası, ocak, şanıraq ve dastarhan gibikavramların kültürel ve mitolojik anlamları ortaya çıkarıldı.Görüşmecilerin belleklerinde tasavvur ettikleri aile betimlemeleri olduğuiçin genelleştirici yorumlamalara da yer verildi. Kazak görüşmeciler,yaşadıklarını, gördüklerini, miras bırakılanları ve miras ettikleri anlamkodlarını simgesel unsurlarla dile getirmişlerdir. Değerlendirmeçerçevesinde tarih ile kültürel bellek arasında bağ kuran makaleninkonusu, disiplinler arası bir yaklaşımla incelendi. Toplumun temeli ailekurumu, anne, baba ve çocuktur. Ayrıca, bu birliğin getirdiği ilişkiler vegelenekler tüm toplumu etkilemektedir. Aile kurumu, siyasi otoriterlertarafından yönlendirilebileceği veya kültürel hareketlerledönüştürülebilmektedir. Kazak ailesindeki bu dönüşümün hissedildiğisüreç Çarlık ve Sovyet dönemleridir. Bu dönemlerde Ruslaşma vemodernleşmenin etkisine rağmen, makale sonucunda mitolojik ve kültürel anlamların Kazak halkının kültürel hatıralarında korunduğugörüldü.

CULTURAL AND MYTHOLOGICAL CONCEPTS IN KAZAKH FAMILY: OTAG, OCAK, ŞANIRAQ, DASTARHAN

As in other societies, the family institution has changed over time in Kazakhs. The elements that survive despite the change of the family institution are the concepts of otag (tenth), ocak (cooker), şanıraq (tenth pole), and dastarhan (floor table) which are integrated with the family. These concepts continue their historical, cultural and mythological meanings in Kazakh language and culture. It is seen that the concepts are indispensable elements of Kazakh culture by overlapping with symbols. The article is based on the analysis of data and findings of the oral history research data conducted in 2010 in the villages and cities Turkestan, Shymkent, and Almaty of Kazakhstan. Firstly, in-depth interviews revealed what symbolic concepts the interviewees used in their family definitions, and secondly, the symbolic expressions used in describing the Kazakh family were discussed with the concepts of "otbası" (family), "ocak" (cooker), "şanıraq" (tenth pole) and "dastarhan" (floor table) concepts were discussed with their cultural and mythological meanings. Interpretations, which were either generalizing or singular, were also included, as there were family descriptions in the memory of the interviewees. Kazakh interviewees expressed their experiences, what they saw, those that were inherited and the meaning codes they inherited through symbolic metaphors. The subject of the article, which establishes a link between history and cultural memory within the framework of the query, was examined with an interdisciplinary approach. As a result of the article, it was seen that the change of family institution can be directed by political administrations or shaped by cultural movements. The most powerful oppression period in the Kazakh family was the Tsarist and Soviet periods. Despite the influence of Russification and modernization in these periods, it was seen that the mythological and cultural meanings were preserved in the cultural memories of Kazakh people.

PDF

___

Bayat, Fuzuli. (2006). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Bayat, F. (2007). Türk Mitolojik Sistemi 2 (Kutsal Dişi, Mitolojik Ana, Umay Paradigmasında İlkel Mitolojik Kategoriler, İyeler ve Denomoloji). İstanbul: Ötüken Yayınları.
Çobanoğlu, Özkul. (2001). Türk Dünyası Ortak Edebiyat Tarihi (İçinde Türk Mitolojisi Bölümü). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Demirci, H. (2013). Sosyokültürel Değişim Sürecinde Kazak Ailesi ve Çocuk Terbiyesi (Sözlü Tarih Araştırması), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Genel Türk Tarihi Anabilim Dalı, Kayseri.
Draaısma, D. (2007). Bellek Metaforları (Zihinle İlgili Fikirlerin Tarihi). İstanbul: Metis Yayınları.
Gökalp, Z.(1981). Türk Devletini Tekamülü. (Haz.Kazım Yaşar Kopraman) Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Gülensoy, Tuncer. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu.
İbragim, D. (2007). “Aşık Paşa’nın Garibnamesinde ve Kazak Kültüründe Aile”. Kazakistan ve Türkiye’nin Ortak Kültürel Değerleri Uluslar Arası Sempozyumu, 21-23 Mayıs 2007, Almatı-Kazakistan), Almatı, 88-96.
İnan, A. (1976). Eski Türk Dinî Tarihi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Karakurt, D. (2011). Türk Söylence Sözlüğü. İnternet Yayını: E Kitap (II. Basım).
Koç, K. ; Ayabek Bayniyazov ve Vehbi Başkapan. (2003). Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Türkistan: Turan Basımevi.
Nusupkulkızı, İ. L. (2006). Kazak Etnopedagogikasındagı Otbasılık Terbiye.Yayımlanmamış Doktora Tezi, Taraz Memlekettık Pedagogikalık Institutı, Taraz.
Oraltay, H.; Nuri Yüce ve Saadet Pınar. (1984). Kazak Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
Ögel, B. (1982). Türklerde Devlet Anlayışı. Ankara: Başbakanlık Basımevi.
Schacteri, D. L. (2010). Belleğin İzinde (Beyin, Zihin ve Geçmiş).İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Türk, Vahit. (2009). “Ocak Sözü ve Ailesi”, Gazi Üniversitesi Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, Güz, (Necmettin Hacıeminoğlu Özel Sayısı). S. 5, 251-258.
Yuvalı, A.; Erhan Yoska. (2019). Türk Dünyasının Ortak Kültürel Değerleri, Konya: Kömen Yayınları.
K1: Junar Hanım,2010, ÇimkentKaytbasAuılu/Köyü, 60 yaşında.
K2: YesnazarbayOlcayemziyekızı, 2010, Almatı- Merkez, 65 yaşında.
K3: Bayan Ergöbek, 2010, Türkistan- Merkez, 54 yaşında.
K4:ÖtebaySavleElçibekkızı, 2010, Çimkent- Merkez, 52. yaşında. K5:ÇolpanHanım, 2010, Türkistan- Merkez, 50 yaşında.
K6: KaldıkızHanım, 2010, Türkistan- BekzatAvdanı/Bölgesi, 78 yaşında.
K7: TimekülHanım, 2010, Türkistan- Krupskaya Köyü, 89 yaşında.
K8: BanuBulanbaykızıKıstıkbayeva, 2010, Almatı- Merkez, 73 yaşında.
K9: 2010, Türkistan- KomünizmBölgesi, 72 yaşında.
K10: 2010, Türkistan- Orangay Köyü), 65 yaşında.
K11: 2010, Çimkent- Telmal Bölgesi, 73 yaşında.
K12: Bazar Hanım, 2010, Çimkent- Telmal Bölgesi, 88 yaşında.
K13: RabaBubarova, 2010, Türkistan- Şornak Auılu, 63 yaşında.
K14: Kantkül Hanım, 2010, Almatı- Merkez, 83 yaşında.
K15: Sersenkül Hanım, 2010, Türkistan- Otuzjıl Auılu/Köyü, 67 yaşında.
K16: GüljanSauıle Hanım, 2010, Çimkent- Merkez, 52 yaşında.
K17: Kantkül Hanım, 2010, Almatı- Merkez, 83 yaşında.
K18: Çolpan Hanım, 2010, Türkistan- Merkez, Üniversite Mezunu, 50 yaşında.
K19: Aykin Hanım,2010, Türkistan- Kuşata Auılu/Köyü, 96 yaşında.

Turkish Studies - Historical Analysis-Cover

ISSN: 2667-5552
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ