Yönetimde Merkezileşmenin Bir Etkeni Olarak Salgınlar

Salgın hastalıklar, tarihin her döneminde insanların kitleler halinde ölümüne yol açmış ve ulusal sağlığın, güvenliğin ve refahın sessiz düşmanları olmuşlardır. Salgın hastalıkların yönetimi tıbbi bir olgu gibi algılansa da, sürekli ve kısıtlayıcı tedbirlerle desteklenmedikçe başarılı olamayacağı aşikârdır. Özellikle 19. yüzyılda kapitalist pazar ilişkilerinin gelişmesi ile yaygınlaşan ve siyasal iktidarın varlığını tehdit eden salgınlara karşı gerekli önlemlerin alınması, modern devletin temel önceliği haline gelmiştir. Bu rasyonalite çerçevesinde karantina uygulamaları başta olmak üzere nüfusun sağlığını korumaya yönelik tedbirler, merkezileşmenin güçlenmesine ve sağlık teşkilatlarının kurulmasına öncülük etmiştir. Bu çalışma, toplumsal düzenin bozulduğu salgın dönemlerinde devletin siyasal iktidarının nasıl büyüdüğünü tarihsel bir perspektifle Almanya eksenli olarak Kıta Avrupası, İngiltere, ABD ve Türkiye örnekleri üzerinden incelemektedir. Neoliberal politik düşünceye dayalı atomistik bireycilik ve minimal devlet anlayışının hâkim olduğu ABD ve İngiltere gibi devletlerde bile bu tür kriz dönemlerinde merkezileşme eğilimlerinin ağır bastığı görülmektedir. Bu bağlamda çalışmada, yönetimde merkezileşme eğilimlerini tetikleyen etkenlerin başında salgınların geldiği ileri sürülmektedir. Koronavirüs salgını, devletin virüsle mücadelede dijital teknolojilerin verdiği imkânlarla (akıllı telefonlar, yapay zekâ destekli yazılımlar, dronlarla ateş ölçme, veri analitiği gibi) toplumsal kontrol ve gözetim işlevini her zamankinden fazla kullanabilecek mekanizmalara sahip olduğunu göstermiştir. Aynı zamanda salgın, sağlık hizmetlerinin bir maliyet unsuru değil, kamusal refahın bir önkoşulu ve ekonomik büyümeye katkıda bulunan bir yatırım olduğu görüşünü perçinlemiştir.

Epidemics as a Factor of Centralization in Government

Epidemics that cause mass death of people in all periods of history are the silent enemies of national health, safety and welfare. Although the management of epidemic diseases is perceived as a medical phenomenon, it is obvious that it will not be successful unless it is supported by continuous and restrictive measures. Taking necessary precautions against epidemics, that became widespread especially in the 19th century with the development of capitalist market relations and threatened the existence of political power, has become the main priority of the modern state. Measures taken to protect the health of the population within this rationality, especially quarantine practices, have led to the strengthening of centralization and the establishment of health organizations. This study examines to how grew the state's political power in the period of epidemics that disturbing social order, from a historical perspective through the example of the UK, USA and Turkey, with a focus on Germany. Even in states such as the USA and the UK, where atomistic individualism based on neoliberal political thought and minimal state understanding are prevalent, centralization tendencies dominate during such crisis eras. In this context, it is argued in the study that epidemics are one of the leading factor that trigger centralization tendencies in government. The coronavirus epidemic has depicted that the state has mechanisms to use social control and surveillance more than ever, with the capabilities of digital technologies (such as smartphones, artificial intelligence-assisted software, taking temperature with drone, data analytics) to combat the virus. At the same time, the epidemic reinforced the view that health care is not a cost component, but a prerequisite of public welfare and an investment that contributes to economic growth.

PDF

___

Akbulut, Ö. (2007). Küreselleşme, Ulus-Devlet ve Kamu Yönetimi, TODAİE Yayınları.
Aktel, M, U. Kerman, Y. Altan ve F. Güven (2015). “Kameralizmi Anlama Çabası”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (12): 83-98.
Aydın, E. (2002). Türkiye’de Sağlık Teşkilatlanması Tarihi, Naturel Yayıncılık.
Bashford, A. and C. Hooker (2001). Contagion: historical and cultural studies, New Fetter Lane, Routledge.
Backhaus, U. (2009). “Johann Heinrich Gottlob von Justi (1717–1771): Health as Part of a State’s Capital Endowment”, in The Beginnings of Political Economy: Johann Heinrich Gottlob von Justi, Ed.Jurgen Georg Backhaus, European Heritage in Economics and the Social Sciences, Vol.7, Springer, 171-195.
Berkes, N. (2003). Türkiye’de Çağdaşlaşma, Dördüncü Baskı, Yapı Kredi Yayınları.
Carroll, PE. (2002). “Medical Police and the History of Public Health”, Medical History, 46: 461- 494.
Esen, A. (2017). “Sıhhî-İ İctimâî Coğrafya Kitaplarına Göre İç Anadolu'da Görülen Salgın Hastalıklar (1922-1926)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 60; 73-90.
Evans, RJ. (1990). Death in Hamburg: Society and Politics in the Cholera Years 1830-1910, Penguin Books.
Foucault, M. (1973). The Birth of the Clinic: An Archaeology of Medical Perception, trans. Alan Sheridan, Routledge.
Foucault, M. (1990). The History of Sexuality. Volume 1: An Introduction (London, Vintage Books; first English translation 1978).
Gascoigne, J. (2019). Science and the State: From the Scientific Revolution to World War II (New Approaches to the History of Science and Medicine). Cambridge University Press.
Hamlin, C. (1998). Public health and social justice in the age of Chadwick: Britain 1800-1854, Cambridge University Press.
Hays, JN. (2005). Epidemics and pandemics: their impacts on human history, Abc-Clio.
Higgs, R. (1987). Crisis and Leviathan: Critical Episodes in the Growth of American Government, Oxford University Press.
HHS (2020), HHS Historical Highlights, 01.01.2020, https://www.hhs.gov/about/historicalhighlights/index.html
https://www.hurriyet.com.tr/dunya/brezilya-devlet-baskani-bolsonaro-kovid-19u-basit-bir-gripolarak-nitelendirdi-41478014 (17.04.2020)
Küçük, A. (2018a). Kapitalizm, Devlet, Sağlık ve Türkiye, Akademisyen Kitabevi.
Küçük, A. (2018b). “Hayırsever Kapitalizmi ve Erken Cumhuriyet Döneminde Sağlık Hizmetlerinin Örgütlenmesi: Rockefeller Vakfının Rolü”, Amme İdaresi Dergisi, 51 (2): 87-116.
Lawes, K. (2000). Paternalism and Politics: The Revival of Paternalism in Early Nineteenth-Century Britain, Macmillan.
Lister, J. (2008). Sağlık Politikası Reformu: Yanlış Yolda mı Gidiyoruz? Çev. Melis İnan vd., İnsev Yayınları.
Lizardo, PG. (2020). The Case for Centralization in Times of COVID-19, McGill Journal of Political Studies, April 23, 2020, https://mjps.ssmu.ca/2020/04/23/the-case-for-centralization-intimes-of-covid-19/
Longrigg, J. (1992). “Epidemic, ideas and classical Athenian society”, in Epidemics and Ideas. Essays in the Historical Perceptions of Pestilence, T.Ranger and P.Slack (eds), Cambridge University Press, 21-44.
Luckett, GP ve HF. Gray (1925), Sıhhat-i Umumiye İdaresi Esasatı-Halk Sağlığı Yönetim Esasları, İkinci Basım, Osmanlıcadan Çev. Sağlık Bakanlığı.
McLean, D. (2006). Public Health and Politics in the Age of Reform: Cholera, the State and the Royal Navy in Victorian Britain, Tauris.
McNeill, WH. (1976). Plagues and Peoples, Garden City, Ancror Books.
Navarro, V. (2020). The Consequences of Neoliberalism in the Current Pandemic, International Journal of Health Services, 50 (3): 271-275.
Neocleous, M. (2000). The Fabrication of Social Order: A Critical Theory of Police Power, Pluto Press.
Neocleous, M. (2014). Devleti Tahayyül Etmek, Çev. Akın Sarı, Notabene Yayınları.
New York Times (2020). Europe’s museums begin reopening, cautiously, with new rules. 13/05/2020, www.nytimes.com/2020/05/13/world/coronavirus-world-news-updates.html
Önen, N. ve C. Reyhan (2011). Mülkten Ülkeye: Türkiye’de Taşra İdaresinin Dönüşümü (1839- 1929), İletişim Yayınevi.
Peters, MA. (2020). “The disorder of things: Quarantine unemployment, the decline of neoliberalism, and the Covid-19 lockdown crash”, Educational Philosophy and Theory, http://dx.doi.org/10.1080/00131857.2020.1759190
Panzac, D. (1997). Osmanlı İmparatorluğu’nda Veba 1700-1850, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Pullan, B. (1992). “Plague and perceptions of the poor in early modern Italy”, in Epidemics and Ideas. Essays in the Historical Perceptions of Pestilence, T.Ranger and P.Slack (eds), Cambridge: Cambridge University Press, 101-124.
Porter, D. (1999). Health, Civilization and the State: A history of public health from ancient to modern times, Routledge.
Ranger, T. and P. Slack (eds) (1992). Epidemics and Ideas. Essays in the Historical Perceptions of Pestilence, Cambridge University Press.
Reis Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın Meclis Açılış Konuşması, TBMM Zabıt Ceridesi, Yasama Yılı 3, Cilt 18, 1 Mart 1922 Çarşamba, Dönem 1, Oturum 1, s.4.
Rosen, G. (1953). “Cameralism and the Concept of Medical Police”, Bulletin of the History of Medicine, 27 (1): 21-42.
Sarıyıldız, G. (1989). Hicaz Karantina Teşkilatı (1865-1914), [Yayımlanmamış doktora tezi], İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Sarıyıldız, G. (1994). “Karantina Meclisi’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri”, Belleten, LVIII (222): 329- 376.
Sechel, D. (2003). “The Influence of Cameralism and Enlightenment upon the Sanitary Policy Promoted by the Habsburgs in Transylvania (1740-1800)”, Revista Bistriţei, 17, 159-170.
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâleti (1933). “Vekâletin 10 Yıllık Mesaisi”, Sıhhiye Mecmuası Fevkalade Nüshası, (29 Ekim) Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâleti.
Small, WA. [2001 (1909)], The Cameralists: The Pioneers of German Social Polity, Kitchener: Botoche Books.
Somin, I. (2020). Federalism and the Coronavirus Crisis, The Volokh Conspiracy, 31 March 2020, https://reason.com/2020/03/31/federalism-and-the-coronavirus-crisis/
Timor, AN. (1996), “Tıbbi Coğrafya: Kapsamı ve Amacı”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Dergisi, 4: 303-319.
Tural, E. (2009). Osmanlı İmparatorluğu ve Avrupa’da Devlet Sistemi, IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
Ünver, A.S. (1940). “Osmanlı Tababeti ve Tanzimat Hakkında Yeni Notlar”, Tanzimat I: Yüzüncü yıldönümü münasebet ile, Ankara: Maarif Vekâleti, 933-966.
Wakefield, A. (2009). The Disordered Police State: German Cameralism as Science and Practice, The University of Chicago Press.
Weisz, G. (1986). “Constructing the Medical Elite in France: The Creation of the Royal Academy of Medicine 1814-20”, Medical History, 30: 419-443.
Weible, C.M., Nohrstedt, D., Cairney, P. et al. (2020). “COVID-19 and the policy sciences: initial reactions and perspectives”, Policy Sciences, 53: 225-241.
Zheng, F. (2020). Coronavirus: States cannot fight coronavirus alone. The federal government must step up, 21 March 2020, https://fortune.com/author/fanyin-zheng/