Yazma kültürüne ait bir metne epik yasaların uygulanması denemesi

Refî-i Âmidî, 1756’da Diyarbakır’da doğmuş, iyi eğitimli bir divan Şairidir. Divan ve Cân u Cânân olmak üzere iki eseri mevcuttur. Bu çalışmada Şeyh Galib’in Hüsn ü Aşk’ına nazire olarak yazılmış Cân u Cânân mesnevisi farklı bir açıdan ele alınacaktır. Eser, Danimarkalı ünlü halk bilimci Axel Olrik’in sözlü halk edebiyatı ürünlerine uygulanmak üzere hazırladığı epik kurallar bakımından incelenmiş ve sonuçta bu kuralların divan edebiyatı sınırları içinde yer alan yazılı kültüre ait bu ürüne de uygulanabilirliği sonucuna ulaşılmıştır. Epik kurallar bugüne kadar hep sözlü ürünlere uygulanarak olumlu sonuçlar elde edilmiştir. “Acaba epik yasalar, yazma kültürüne ait bir eserde de işler mi?” sorusunun neticesinde ortaya çıkan bu çalışmanın amacı, sözlü kültür ile yazma kültürünün birbirinden tamamen kopuk olmadığını ortaya koymaktır.

A trial of epic rules application on a text belonging written culture

Refî-i Âmidî who was born in Diyarbakır, 1756, is a divan poem who is educated goodly. He has got two achievements called Cân u Cânân and Divan. Ġn this work mesnevi of Cân u Cânân which was written as pastiche to ġeyh Galip’s Hüsn Aşk has been dealt with angle of diffirent vision. The achievement is examined according to Danish famous folklorist Axel Olrik’s epical rules which is prepared to applied on productions of verbal folk literature and finally it has been produced that these rules are applicability on an achievement belong to written culture which takes part in divan literature’s limits. Epic rules have been applied to verbal productions and pozitive results have been obtained until today. It is aimed to argue that there is no a certain brokenness between verbal culture and written culture with this work being appeared by the question of “Ever can epic rules been applied to written productions?”.

___

  • ADIGÜZEL, Sedat, (1999). “Başkurt Destanı Akbuzat‟ın Epik Kurallara Göre İncelenmesi”, Millî Folklor, 44: 24-34.
  • ÇOBANOĞLU, Özkul, (1999a). “Sözlü Kültürden Yazılı Kültür Ortamına Geçiş Bağlamında Erken Dönem Osmanlı Tarihlerinden Âşıkpaşazâde‟nin Epik Karakteri Üzerine Tespitler”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Özel Sayı 3: 65-82.
  • ÇOBANOĞLU, Özkul, (1999b). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • GÜLMEN, Nuriye, (2008). “Axel Olrik‟in Epik Yasaları Işığında „Salur Kazanun Evi Yagmalandugı Boyu Beyan Eder‟ İsimli Hikâyenin Okunması”, Millî Folklor, 79: 14-20.
  • NEUMANN, Cristoph K., (2001). “Yazmaları Okumak” Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Yazmalar Kataloğu, İstanbul: YKY.: V-XIII.
  • OĞUZ, M. Öcal vd., (2007). Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları.
  • OLRİK, Axel, (1994a). “Halk Anlatılarının Epik Kuralları”, Millî Folklor, 23: 2-5.
  • OLRİK, Axel, (1994b). “Halk Anlatılarının Epik Kuralları II”, Millî Folklor, 24: 4-6.
  • ONG, Walter J., (2007). Sözlü ve Yazılı Kültür, Çeviren Sema Postacıoğlu Banon, İstanbul, Metis.
  • ÖZCAN, Tarık, (1996). “Oğuz Kağan Destanı‟nın Halk Anlatıları‟nın Epik Kuralları Bakımından İncelenmesi”, Millî Folklor, 31-32: 95-97.
  • ÖZTOPRAK, Nihat, (2000). Refî-i Âmidî Cân u Cânân, İstanbul: Türk Gençlik Vakfı.
  • YILMAZ, Mehmet, (1999). Manas Destanı’nın Epik Kurallara Göre İncelenmesi (Sagınbay Orozbakov Varyantı, C.1) Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • YILMAZ, Mehmet, (2001). “Mem û Zîn‟de Epik Kurallar”, Folklor/Edebiyat, 55: 185-201.
  • YILMAZ, Mehmet, (2009). “Hamdi‟nin Yûsuf u Züleyhâ Mesnevisi‟nin Epik Karakterinin Değerlendirilmesi Üzerine Bazı Tespitler”, Turkish Studies, Volume 4/8 Fall: 2444-2461.
  • ZARİÇ, Mahfuz, (2007). “Kirdeci Ali Kesikbaş Destanı‟nın Metin Merkezli Temel Halkbilimi Kuramları Açısından İncelenmesi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22: 199-216.