-(y)AcAk BİÇİMBİRİMİNİN KİPLİK GÖRÜNÜMÜ

Kiplik/kip, zaman ve görünüş ile birlikte bir fiil kategorisidir. Evrensel tipolojik incelemelerde kip ve kiplik birlikte ele alınan kategorilerdir. Kerimoğlu (2010) kip ve kipliği birbirinden tamamen farklı birer kategori olarak düşünmenin doğru olmadığı görüşündedir. Kip ve kiplik arasındaki ilişkinin parça-bütün düzeyinde bir ilişki olduğu ve temelde bir farklılıktan ziyade kapsamlılıktan söz etmenin doğru olacağı görüşündedir. Kip ve kiplik arasında işlev bakımından bir farktan ziyade, kapsam bakımından bir fark vardır (Kerimoğlu, 2010:71). Son yıllarda kipliğin tipolojik bir parametre olarak kullanıldığı ve dillerin kiplik bakımından incelenerek tüm dünya dillerini kapsayacak kiplik sınıflandırmalarının önerildiği çalışmalar yapılmaktadır. Palmer (2001) de bu çalışmalardan biridir. Palmer (2001) kipliği "önerme" ve "eylem" olmak üzere iki ana başlığa ayırır. Önerme kipliği içerisinde "bilgi" ve "kanıt" kipliklerine yer verir. Bilgi kipliği "olasılık, çıkarım ve varsayım"; kanıt kipliği de "aktarım ve duyum" kategorilerinden oluşur. Gerçekleşmemiş ve gerçekleşme ihtimali olan eylemleri konu edinen "eylem kipliği" ise "yükümlülük" ve "devinim" alt başlıklarına ayrılır. Yükümlülük "izin, zorunluluk ve emir"; devinim ise "yeterlilik ve gönüllülük" kategorilerini içerir. Bu çalışmada Türkçe ders kitaplarında yer alan çeşitli metin türlerinde -(y)AcAk biçimbiriminin işaretlediği kiplik alanlar belirlenmiştir. Çalışmada -(y)AcAk biçimbirimi ile ilgili yapılan diğer çalışmalara da yer verilerek Türkçede -(y)AcAk biçimbiriminin çeşitli görünümleri ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Elde edilen bulgular neticesinde -(y)AcAk biçimbiriminin bilgi, kanıt ve yükümlülük kategorilerini işaretlediği görülmüştür. Bu çalışmadan elde edilen sonuçlar gerek anadili olarak gerekse yabancı dil olarak Türkçenin öğretimine katkı sağlayacaktır

MODAL VIEW OF THE MORPHME "-(y)AcAk"

Modality/modal is a verb category along with tense and aspect. In universal typological examinations, mood and modality are categories that are considered together. Kerimoğlu (2010) adopts the view that mood and modality should not be taken as completely different categories. He argues that the relationship between mood and modality is that of a piece-whole level, and is about comprehensiveness rather than a basic difference. There is a difference between mood and modality in terms of scope, rather than function (Kerimoğlu, 2010:71). In recent years, studies have been conducted in which modality was used as a typological parameter and modality classifications were proposed in a way to cover all world languages by examining languages in terms of modality. In one of these studies, Palmer (2011) divides modality into two main groups as "proposition" and "event". Within propositional modality, he includes "epistemic" and "evidential" modalities. Epistemic modality consists of the categories "speculative, deductive and assumptive", while evidential modality contains "reported and sensory". "Event modality" that focuses on the events that have not occurred, or have the possibility to occur is divided into the categories "deontic" and "dynamic". Deontic includes "permissive, obligative and commissive", whereas motion has the categories "ability and volitive". In this study, the modalities marked by the morpheme "-(y)AcAk" in various text types included in Turkish coursebooks. By reviewing other studies on the morpheme "-(y)AcAk", it was aimed to reveal various aspects of this morpheme in Turkish. In the light of the findings -(y) AcAk morpheme marks the categories epistemic, evidential and deontic. The results obtained from this study can contribute to teaching Turkish as either a first language or a foreign language

___

Aslan Demir, S. (2008), Türkçede İsteme Kipliği Semantik-Pragmatik Bir İnceleme. Ankara: Grafiker
Aydemir, İ. A., (2010), Türkçede Zaman ve Görünüş Sistemi. Ankara: Grafiker
Aksu Koç, A.-Slobin, D. (1986), "A psychological account of the development and use of evidentials in Turkish" In Wallace L. Chafe & Johanna Nichols (eds.), Evidentiality: The Linguistic Coding of Epistemology. Ablex. pp. 159--167 (1986)
Barutçu Özönder, S. (1993), "Türk Dilinde Fiil ve Fiil Çekimi". Türk Gramerinin Sorunları Toplantısı (22-23 Ekim 1993). TDK (2011), Ankara.
Benzer, A. (2008), Fiilde Zaman, Görünüş, Kip ve Kiplik. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Türkçe Eğitimi ABD, Türkçe Öğretmenliği Bilim Dalı Doktora Tezi.
Bybee, J., Perkins, R., Pagliuca, W. (1994), The Evolution of Grammar. Chicago and London: The University of Chicago Press
Bybee, J. (1995), The Semantic Development of Past Tense Modals in English". Modality in Grammar and Discourse (J. Bybee vd. (ed.)). Amsterdam - Philadelphia: John Benjamins: 303-518.
Coates, J. (1983), The Semantics of Modal Auxiliaries. London: Croom Helm.
Comrie, B., (1985), Tense. UK.: Cambridge University Press
Corcu, D. (2003), A Linguistic Analysis of Necessity as a Part of the Modal System in Turkish. Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Corcu, D. (2005), "Zorunluluk Kipliği Belirtisi -mAlI'nın Anlamsal İçyapısı". Dilbilim Araştırmaları:33-44 Corcu, D. (2006), "Gereklilik - Zorunluluk Kipliği Kodlayıcılarının Anlam Yapısı Üzerine". 20. Ulusal Dilbilim Kurultayı. Maltepe Üniversitesi.
Dilaçar, A. (1971), "Gramer: Tanımı, Adı, Kapsamı, Türleri, Yöntemi, Eğitimdeki Yeri ve Tarihçesi". TDAY Belleten:83-145 Dahl, Ö. (1985), Tense and Aspect Systems. USA: Basil Blackwell
De Haan, F. (1997), The Interaction of Modality and Nagation a Typological Study. New York: Garland Publishing
Demirel, M. V., Kerimoğlu, C. (2015) "Türkçe Dil Bilgisi Öğretiminde Kip". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 4/3 2015 s. 1268-1289, TÜRK
Erguvanlı Taylan, E. (1997), "Türkçede Görünüş, Zaman ve Kiplik İlişkisi{-DI} Biçimbirimi". XI. Dilbilim Kurultayı Bildirileri (Ş. Ruhi vd (ed)). Ankara: ODTÜ Yay.
Erguvanlı Taylan, E. (2000), "Semi-grammaticalized Modalitiy in Turkish". Studies on Turkish: and Turkic Language: Proceedings of the Ninth International Conference ın Turkish Linguistics, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag:113-143.
Erguvanlı Taylan, E. (ed.) (2001). The Verb in Turkish. Amsterdam: John Benjamins Erk Emeksiz, Z. (2009), "Deontic Modality in Turkish: Pragmatic and Semantic Constraints". MITWP, 58: 79-85
Erkman Akerson, F. (1994), "Türkçede Yüklemde Görünüş, Zaman ve Kip". VIII. Dilbilim Kurultayı Bildirileri. İstanbul: İstanbul Üni. Yay.:79-88.
Erkman Akerson, F. - Özil, Ş. (1998), Türkçede Niteleme. İstanbul: Simurg.
Hirik, S. (2015) Zarfların Kipsel Alandaki Görünümleri, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/8 Spring 2015, p. 1365-1382, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8288, ANKARA-TURKEY
Jespersen, O. (1924), The Philosophy of Grammar. London: Allen - Unwin.
İmer, K., Kocaman, A., Özsoy, A. S. (2013), Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yay.
Karaağaç, G. (2013), Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK
Karahan, L. (1993). "Fiil Terimi Üzerine". Türk Gramerinin Sorunları Toplantısı (22-23 Ekim 1993). TDK (2011), Ankara.
Kerimoğlu, C. (2010), Kiplik İncelemeleri ve Türkçe. İzmir: Dinozor Kitabevi
Kerimoğlu, C. (2014), Kuram ve Uygulamalarla Dilbilim, Göstergebilim ve Türkoloji, Genel Dilbilime Giriş. Ankara: . Pegem Akademi
Kiefer, F. (1987), "On Defining Modality". Folia Linguistica, 21:67-94.
Kiefer, F. (1997), "Modality and Pragmatics". Folia Linguistica, XXXI/3-4.:241-253
Kocaman, A. (1981), "Türkçede Kip Olgusu Üzerine Görüşler". TDAY Belleten. Ankara TDK: 81- 85
Kocaman, A. (1988), "Modality in the Turkish Discourse". Proceedings of the Forth International Conferense on Tutkish Linguistics, Ankara: METU: 463-458.
Kocaman, A. (1990), "The Necessitive Mood in Turkish". Proceedings of the Fifth International Conferense on Tutkish Linguistics. Ankara: Hitit:433-458.
Kratzer, A. (1977), "What 'Must' and 'Can' Must and Can Mean". Linguistics Philosophy, 1: 337- 355.
Kratzer, A. (1981), "The Notional Category of Modality". Words, Worlds, and Contexts: New Approaches in Word Semantics (H.J. Eikmeyer vd. (ed.)). Berlin -New York: Mouton de Gruyter:38-74.
Kratzer, A. (1991), "Modality". Semantic: Ein Internationales Handbuch der Zeitgenössichen Forschung (A. Von Strechow vd. (ed.). Berlin -New York: Mouton de Gruyter:639-650. Lyons, J. (1977), Semantics I-II. Cambridge: Cambridge University Press.
Nordström, J. (2010). Modality and Subondinators. Amsterdam - Philadelphia: John Benjamins. Palmer, F. R. (2001), Mood and Modality. UK.: Cambridge University Press
Papafragou, A. (2000), Modality: Issues in the Semantics - Pragmatics Interface. Amsterdam- New York: Elsevier Publishing Company.
Portner, P. (2009). Modality. Oxford: Oxford Uni. Press.
Rentzsch, J. (2015), Modality in the Turkic Languages Form and Meaning from a Historical and Comparative Perspective. Berlin: Klaus Schwarz Verlag
Slobin, D. I., Aksu, A. (1982), Tense-Aspect: Between Semantics&Pragmatics. John Benjamins BV (Ed) Tense, Aspect abd Modality in Use of the turkish Evidental. Amsterdam/Philadelphia.
Sweetser, E. (1998), Modality: From Etymology to Pragmatics, Metaphorical and Cultural Aspects of Semantic Structure. Cambridge: Cambridge University Press.
Torun, Y. (2013), Türkçede Gelecek Zaman ve Kiplik Özellikleri. Adana: Karahan Kitabevi Uzun, L. -Erk Emeksiz, Z. (2002), "Türkçede -Ar Biçimbiriminin Sözdizimsel ve Anlambilimsel Yapısı Üzerine". 18. Dilbilim Kurultayı. Ankara Hacettepe Üniversitesi Yay.:129-145.
Uzun, L. - Emeksiz, E.Z. (2006) "Irrealis Modality and Specificity in Turkish Discourse". Advenced Studies in Turkish Linguistics. İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları: 279-288.
Uzun, N. E., (2004), Dünya Dillerinden Örnekleriyle Dilbilgisinin Temel Kavramları, Türkçe Üzerine Tartışmalar. İstanbul: Pandora Kitabevi
Vardar, B. (2002), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Van der Auwera, J. - Pulıngıan, V. (1998), "Modality's Semantic Map". Linguistics Typology, 2:79- 124.
Van der Auwera, J. - Lejeune, J.L. - Dobrushına, N. - Goussev, V. - Amman, A. - de Haan, F. (2005), "Modality". World Atlas of Languages Structures (M. Haspelmath vd. (ed.)). Oxford: Oxford University Press: 286-322
Van der Auwera, J. - Kehayov, A. - Vıttrant, A. (2009). "Acquisitive Modals". Cross-Linguistic Semantic of Tense, Aspect and Modality (L. Hogeweg vd. (ed)). Amsterdam: John Benjamins:281-302.
Von Wright, G. (1951) An Essay in Modal Logic. Amsterdam: North - Holland Publishing Company.