XVIII. YÜZYILDA YİRMİSEKİZ MEHMED ÇELEBİ’NİN FRANSA’YA BAKIŞINDA KÜLTÜRLERARASI DEĞERLENDİRME

17. yüzyıl sonlarına kadar Osmanlı Devleti Batı'nın kendisinden aşağıda olduğunu düşünerek, onu takip etmemiş; hatta kral huzuruna gönderilen görevliler, unvan olarak elçi dahi değillerdir. Oldukça küçük birliklerden toplanan çavuşlar, müteferrika ya da kapıcıbaşı gibi basit görevlerdeydiler. Bu nedenle daha önce gönderilen çavuşlar fiyasko içinde ya esir düştüler ya da başarısız olup geri dönmüşlerdir. Bu hadiselerden yarım asır sonra gönderilen elçiler daha öncekilerin aksine asaleten gerçek bir elçi "yani birinci sınıf elçi" mertebesinde ve temsil, tespit ve tasvir kabiliyetleri oldukça başarılı sefirler olmuşlardır. XVIII. yüzyıl Fransa'sını bizlere en iyi anlatan şüphesiz Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi Sefaretnamesi'dir. Çelebi'nin aktardıklarından hareketle o dönemde Fransa'nın gerek mimari, gerekse sanat ve bilim alanında oldukça ileri seviyede olduğunu görmekteyiz. Fransa'da açılmış kanallar, yüksek katlı binalar, sahip oldukları büyük limanlar ve saraylar, ülkenin ne denli gelişmiş olduğunun kanıtlarındandır. Gönderilen sefirlerin zekâları ve olayları iyi analiz edebilmeleri sayesinde Fransa'nın, dolayısıyla Batı'nın oldukça gelişmiş ve sanılanın aksine medeniyet seviyesinin ileri düzeyde olduğu anlaşılmaktadır. Avrupa'yı asırlar boyunca baskısı altında tutmuş muhteşem Osmanlı İmparatorluğu XVIII. yüzyılda Batı'nın önde olduğunu kabul edecek hatta onu taklide gidecek eserler ortaya koyacaktır. Ne var ki bu takip sadece mimari alanda kalmış ve fennî alanda mesafe giderek açılmıştır denilebilir

INTERCULTURAL REVIEW OF YIRMISEKIZ MEHMED CELEBI’S VIEW OF FRANCE IN XVIII. CENTURY

Until the end of 17th Century, Ottoman Empire regarded the West as inferior and did not follow it. Even the officials who were sent before the European kings were not ambassadors. They were sergeants, who were collected from small divisions, servants and doorkeepers. Thus, sergeants who were sent before that period mainly failed and were captured or returned empty handed. After half a century, ambassadors who were sent; were real “first class” ambassadors and they also had good representative, determinant and description abilities. It is “Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi’s Book of Embassy” that best describes us the France of the 18th Century. Taking Çelebi’s writings into account, we can see that France was at a high level in terms of architecture, art and science. Water channels, high-rise buildings, large harbors and palaces are the proof of France’s advancement. Thanks to ambassadors’ intelligence and their ability to analyze well, it can be understood that France (thereby Europe) is highly advanced in terms of civilization, which is a fact against the contrary belief. The magnificent Ottoman Empire, which oppressed Europe for centuries, had to accept that the West is more developed and would produce works which were copies of those in Europe. However, this process of copying was limited to only architecture and the gap expanded in sciences

PDF

___

AKYAVAŞ, Beynun (1993). Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi’nin Fransa Sefaretnamesi, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara
ALİKILIÇ, Dündar (2002). XVII. Yüzyıl Osmanlı Saray Teşrifâtı Ve Törenler, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum
BANARLI, Nihad Sâmi (1987). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul
DEVELLİOĞLU, Ferit (2010). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, (Yayına Hazırlayan: Aydın Sami Güneyçal), Aydın Kitabevi, Ankara
DİRİM, Fikret (1951). Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi’nin Oğlu Said Paşa Ve Torunu Mesud Bey’in Hal Tercümeleri, Bitirme Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul
DULUM, Sibel (2006). Osmanlı Devleti’nde Kadının Statüsü, Eğitimi Ve Çalışma Hayatı (1839- 1918), Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir
GÖÇEK, Fatma Müge (1987). East Encounters West, France And The Ottoman Empire İn The Eighteen Century, Oxford University Press, Washington İPŞİRLİ, Mehmet (1995). Elçi, DİA XI, İstanbul, s. 3-15.
KARADAĞLI, Özgecan (2006). Türkiye’ye Müzikli Sahne Sanatlarının Girişi-Dikran Çuhacıyan Öncesi Ve Sonrası, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
KOÇU, Reşad Ekrem (1960). Topkapı Sarayı, Doğan Kitap, İstanbul
LEVEND, Agâh Sırrı (1973). Türk Edebiyatı Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara
NÂCİ, Muallim (1978). Lûgat-ı Nâci, Çağrı Yayınları, İstanbul
PAKALIN, Mehmet Zeki (1993). “Sefaretnâme”, Osmanlı Tarih Deyimleri Ve Terimleri Sözlüğü, III, İstanbul
POLATCI, Türkan (2011). “Osmanlı Batılılaşmasında Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi’nin Paris Sefaretnamesi’nin Önemi”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Karatekin Üniversitesi, Çankırı, 2(2): XX-YY, S. 249-264.
RADO, Şevket (2010). Paris’te Bir Osmanlı Sefiri Yirmisekiz Mehmet Çelebi’nin Fransa Seyahatnamesi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, (3. Baskı), İstanbul
MEHMED RÂŞİD, (1282/1865). Tarih-Râşid, Matbaa-i Amire, İstanbul
TANPINAR, Ahmet Hamdi (2001). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Yayınları, (Dokuzuncu Basım), İstanbul
TDK, (2005). Türkçe Sözlük, (10. Baskı), Ankara
TDK, (2005). Yazım Kılavuzu, (24. Baskı), Ankara
TUNCER, Hidayet (2010). Osmanlı Diplomasisi ve Sefaretnameler, Analiz Basım Yayın, (3.basım), İstanbul
UNAT, Faik Reşit (2008). Osmanlı Sefirleri Ve Sefaretnameleri, (Tamamlayıp Yayınlayan: Prof.
Dr. Bekir Sıtkı Baykal), Türk Tarih Kurumu Yayınları, (4. Basım), Ankara
ÜLKÜTAŞIR, M. Şakir (1965). “Sıbyan Mektepleri”, Türk Kültürü, Temmuz, S. 594-600.
VEİNSTEİN, Gilles (2002). İlk Osmanlı Sefiri 28 Mehmet Çelebi’nin Fransa Anıları “Kâfirlerin Cenneti”, (Çeviren: Murat Aykaç Erginöz), Özgü Yayınları, İstanbul.