XVI. YÜZYIL TÜRKÇESİ ESERLERİNDEN RÂHATU’N- NÜFÛS’TA ESKİ TÜRKÇE İZLER

Türkçenin ulaşılabilen en eski yazılı kaynakları VII. yüzyılda yazılan Orhun yazıtları ve yazmalı dönem olarak da tanımlanan ve XIII. yüzyıla kadar yaygın olarak yazılan Uygur metinleridir. Eski Türkçe, Türkler’in İslâmiyeti kabul etmeden önce Yukarı Yenisey, Orhun, Talas, Aral gölü, Maverâünehir, Moğolistan bozkırları, tarım bölgesi ve civarında kullandıkları Türk dilidir. Türklerin sosyal yaşamları, sosyo-ekonomik, sosyo-kültürel bakımdan ve inançları bakımından Eski Türkçe, iki ayrı saha olarak değerlendirilebilir: Kök-Türkçe ve Eski Uygur Türkçesi. Bu iki sahada, Batı Türkçesi (Oğuzca), yani Türkiye Türkçesinin izlerini Kök- Türkçede bulmak daha fazladır. Oğuzlar, Anadolu’da tam bir yerleşik hayata geçince bu yaşam tarzının gerektirdiği çok yönlü, farklı ve değişik fikir akımlarını benimseyerek dönemin kültür hayatına hem tercüme yaparak hem te’lif eserlerle Türk İslâm uygarlığını inşa etmişlerdir. Birçok ilmi sahada Türk Rönesans’ı yaşayan Oğuzlar, Oğuz lehçesini de ölçünlü bir dil seviyesine çıkarmayı başarmışlar. Râhatu’n-Nüfûs adlı eser, Gelibololu Mustafa Âlî tarafından yazılmış, cinsel sağlık konusunu anlatan bir bâh-nâmedir. Bâh- nâmeler’in ana teması ve fikir yapısı, cinsel sağlık, cinsel hastalıklar ve bu hastalıkların tedavisi için çözüm arayışlarıdır. Bu eserler, cinsel bilgiler içeren birer sağlık ansiklopedileridir. Bāh-nāmeler, bir bakıma geleneksel tedavi yöntemlerinin bilimsel tedavi yöntemlerine evrilmesidir. Bu eserler, ayrıca beden bakımı ve temizliğinin sağlıklı bir yaşam için gerekliliğine ve önemine de değinmektedir. Bāh-nāmelere ansiklopedik bir husus kazandıran; botanik, zooloji, farmakoloji, halk sağlığı ve genel kültür gibi çok zengin disiplinlerle bāh-nāmelerin ilişkili olmasıdır.

THE TRACES OF OLD TURKISH IN THE 16 TH CENTURY TURKICLANGUAGE WERK RÂHATU’N-NÜFÛS

The oldest accessible Turkish written sources are the Orkhon Inscriptions dating back to 7 th century and the widely used Uighur texts during the period which is known as the writing period until 13 th century. The term ‘Old Turkish’ refers to the language which was used around Upper Yenisey, Orkhun, Talas, Aral Sea, Transoxiana, Mongolian moorlands and agricultural areas, before acceptance of Islam. With the regard of the Turks’ social correspondence, socio-economic and socio- cultural existence and beliefs, Old Turkish can be studied in two different scientific areas. These are Gokturk language and Uighur language. Comparing those two languages, the traces of west Turkish, in other words Oghuz language, are more accessible in the Gokturk language. After Oghuz tribe started the permanent settlement in Anatolia, by internalizing versatile and different movements of thoughts required by that new lifestyle, they built the Turkish-Islamic civilization by both making translations and writings contributing to the cultural life of that time. Experiencing a Turkic renaissance in various scientific areas, Oghuzs managed to catch the Oghuz dialect up to a standard language. The work named as Râhat’un-Nüfûs is a book which takes the sexual health into consideration, is written by the Mustafa Ali from Gallipoli (Gelibolulu Mustafa Ali). It is a literally bâh’name which is a genre that is about sexual health. As mentioned, the main theme of a bâh’name is about sexual health, venereal disease and the search of cure for such illnesses. Such books are encyclopedias that include sexual knowledge. In a sense, bâh’names are the conversion of traditional treatment methods into scientific methods. Furthermore such works touch the importance of body care and cleanliness upon a healthy life. Bâh’names are also related to botanic, zoology, pharmacology, public health and cultural knowledge which are why Bâh’names can be categorized as encyclopedias.

PDF

___

Adamovic, M. (2014). Floransalı Plippo Argenti’nin Notlarına Göre (1533) 16. Yüzyıl Türkçesi, (Çeviren: Aziz Merhan), 2. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Adıgüzel, A. (2015). Bâh-nâmeye Bir Bakış ve Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Bâh-nâmesi. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literaturenand History of Turkish or Turkic Volume 10/8 Spring 2015, p. 299-322. 18.01.2016 tarihinde ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net adresinden alınmıştır.
Adıgüzel, A. (2016). Râhatu’n-Nüfus'ta Cinsel Sağlık İle İlgili Terimler. Turkish Studies- International Periodical for the Languages, Literaturenand History of Turkish or Turkic Volume 11/4 Winter 2016, p. 19-66 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/Turkish Studies. 9141 ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net adresinden alınmıştır.
Adıgüzel, A. (2016). Râhatu’n-Nüfûs Üzerine Bir Dil İncelemesi(İnceleme-Metin-Dizin-Sözlük- Terimler), Girne Amerikan Üniv. Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Adıvar, A. (1970), Osmanlı Türklerinde İlim, İstanbul (2. Baskı).
Akalın, M. (1998). Tarihî Türk Şiveleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.
Aksan, D. (2004). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Kitabevi
Aksoyak, İ., H. (2014). Uluslararası Gelibolulu Mustafa Âlî Çalıştayı Bildirileri (28- 29 Nisan 2011). TDK.
Arat, R. R. (1991). Eski Türk Şiiri, Türk Tarih Kurumu Basımevi. Ankara
Atalay, B. (1985), Dîvân-ü Lügat- it-Türk Tercümesi, Ankara: TDK.
Ayazlı, Ö. (2016). Eski Uygurca Din Dışı Metinlerin Karşılaştırmalı Söz Varlığı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ayverdi, İ. (2011). Misallî Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı yay. İstanbul
Banguoğlu, T. (1995). Türkçenin Grameri, Ankara: TDK.
Bayat, A., H. (2000). “Uygur Tıp Metinleri”. Tıp Tarihi. İzmir: Sade Matbaa.
Bayat, A., H. ( 2009). Osmanlı Tıbbında Cinsellik ve Ali Bin İshak’ın Bâh-nâmesi [ ? – 1430 ], İzmir: Ege Üniv. Basımevi.
Bayat, F. ve Aliyeva, Minara Esen (2008). Eski Türkçe Sözlük, İstanbul: Yalın Yayıncılık.
Bozkurt, Fuat (2012). Kâşgarlı Mahmûd-Dîvânü Lugat-t-Türk, Konya: Eğitim Yayınevi.
Caferoğlu, A. (1993). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, İstanbul: Enderun Kitabevi.
Demir, N. Emine Yılmaz (2005). Türk Dili El Kitabı (2. Baskı). Ankara: Grafiker.
Derleme Sözlüğü, I-VIII. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Derleme, (2014), Itırlı Bahçe , Gece Kitaplığı, İstanbul
Develi, H. (2013). Osmanlı Türkçesi Kılavuzu I-II, İstanbul: Kesit Yayınları.
Develioğlu, F., (1999), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
Dilçin, C. (1983). Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara: TDK.
Doerfer, G. (1980-81) “Temel Kelimeler ve Altay Dilleri Sorunu”, TDAY Belleten, s:1-16.
Eker, S. (2006). Çağdaş Türk Dili, Grafiker yayınları, Ankara
Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Eren, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, 2. Baskı, Ankara: Bizim Büro Basımevi.
Ergin, M. (1978). Orhun Abideleri, Boğziçi Yayınları, İstanbul
Ergin, M. (2007). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
Gabain, A. V. (2007), Eski Türkçenin Grameri, (Çev. Mehmet Akalın), TDK Ankara
Hamilton, J. R. (1998). İyi ve Kötü Prens Öyküsü, (Türkçe Çeviri: Vedat Köken), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Kaya, C. (1994). Uygurca Altun Yaruk (Giriş, Metin ve Dizin), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Korkmaz, Z. (1995). Türk Dili Üzerine Araştırmalar, TDK Yay.:629, C.1, Ankara 1995
Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK, Ankara
Orkun, H. N. (2011). Eski Türk Yazıtları, Birleştirilmiş 3. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Özçelik, S. (2010). Eski Türkçe (Kök Tüekçe) Metinler, Ders Notları, Ankara: Bizim Büro Basımevi Yayın-Dağıtım.
Özkan, M. (2013). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul: Filiz Kitabevi.
Paçacıoğlu, B. (2016). VIII.-XVI. Yüzyıllar Arasında Türkçenin Sözcük Dğarcığı, İstanbul: Kesit Yayınları.
Pakalın M. Z. (1971). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü c. I, İstanbul.
Tekin Ş. (2005). Eski Türkçe, Türk Dili , Ankara
Tekin, Ş. (1976). Uygurca Metinler II-Maytrisimit, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
Tekin, T. (2017). Irk Bitig-Eski Uygurca Fal Kitabı, 2. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Tekin, T. (2003). Orhon Türkçesi Grameri, (Yayımlayan: Mehmet Ölmez), 2. Baskı, İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9.
Timurtaş, F., K. (2005). Eski Anadolu Türkçesi, Ankara: Akçağ.
Türk Dil Kurumu (2009). Tarama Sözlüğü, (Hazırlayanlar: Ömer Asım Aksoy, Dehri Dilçin), 3. Baskı, 1.-8 Cilt, Ankara: Türk Dil KurumuYayınları.
Türk Dünyası El Kitabı (1992). Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara
Usta, H., İ. (2007). Eski Anadolu Türkçesi Söz Diziminde Sintagmatik Yapılar, Ankara: Bizim Büro Basım Yayım Dağıtım.
Uzel İ. (2000). “Yeni Bulunan Bir Bâh-nâme: Tuhfe-i Müteehhilin”, IV. Türk Tıp Tarihi Kongresi (18-20 Eylül 1996), Bildiri Özetleri, İzmir.
Zülfikar, H. (1991). Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları, Ankara: TDK
Zülfikar, H. (1996). Türkçe ’de Ses Yansımalı Kelimeler, Ankara: TDK.
Zülfikar, H. (2008 ). “Dünden Bugüne Türkçe Denşirmek Üzerine, Sureti Haktan Görünmek, Yapmak, Almak”, Türk Dili, s: 323-329.