Uygur Türkçesi’nde çu, ġu ve ze edatları

Edatlar, tek başlarına bir anlam ifade etmeyen, birlikte kullanıldığı kelime ile anlam ve görev kazanan yardımcı kelimelerdir. Türkçe edatlar bakımından oldukça zengin bir dildir. Günümüz Uygur Türkçesinde de çok sayıda edat bulunmaktadır. Bu yazıda, Uygur Türkçesindeki genel olarak, anlamı kuvvetlendirmek, pekiştirmek ve vurguyu arttırmak amacıyla kullanılan sona gelen edatlardan çu, ġu ve ze edatlarının kullanıldığı yerler ve getirildikleri kelimeye kattıkları anlamlar gösterilmiştir. Yine yapı bakımından sona gelen edat olmalarına rağmen anlamına göre ele alındıklarında ise çu, ġu ve ze edatlarının bağlama ve cümle başı edatı vb. farklı edat çeşidiymiş gibi kullanılabildikleri ortaya konmaya çalışılmıştır.

'çu, ġu, ze' Prepositions in Uighur Turkish

Prepositions are the auxilary words that have no meaning alone but gain meaning with the words they are used with. Turkish is a preposition rich language. There are a lot of prepositions in Uigur Turkish. In this study we 've indicated the use of prepositions 'çi ,gu, ze' ,which are used to strengthen,consolidate, increase the meaning, and the meaning they added to the words they are used with.We've also indicated that although they are used at the end structurally, when they are taken into consideration with their meanings, çu, gu, ze are used as if they are different kinds of prepositons such as connective and sentence beginning prepositions.

PDF

___

ABDULLA Mümin, Türkçe-Uygurçe Lugat, Milletler Neşriyati, 1989.
ABDURAHMANAV G. A.; ŞAABDURAHMANAV Ş. Ş.; HOCİYEV A. P. Özbek Tili Grammatikasi I, Özbekistan SSR. Fanlar Akademiyasi, Taşkent 1975.
ATALAY Besim, Divanü Lûgat-it-Türk Dizini IV, TDK. Yayınları, Ankara 1991.
ÇENGEL Hülya Kasapoğlu, ―Kırgız Türkçesi‖, (Ed.: Ahmet Bican Ercilasun), Türk Lehçeleri Grameri, Akçağ Yayınları, Ankara 2007.
DOĞAN Levent (Editör), Çağdaş Türk Lehçeleri El Kitabı, Kriter Yayınları, İstanbul 2007.
ERCİLASUN Ahmet Bican (Editör), Türk Lehçeleri Grameri, Akçağ Yayınları, Ankara 2007.
ERGİN Muharrem, Türk Dili Bilgisi, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1986.
HACIEMİNOĞLU Necmettin, Türk Dilinde Edatlar, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1984.
KAMAL Fahri, Hazirqi Zaman Özbek Tili, Özbekistan SSR. Fanlar Akademiyasi Neşriyati, Taşkent 1957.
KAŞGARLI Mahmut, Modern Uygur Türkçesi Grameri, Orkun Yayınevi, İstanbul 1992
KORKMAZ Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK Yay. Ankara 2003.
NECİP Emir Necipoviç, (Çev.: Kurban, İklil), Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara 1995.
NADZHİP E., Modern Uigur, Nauka Publishing House Central Department of Oriental Literature, Moscow 1971.
ÖZTÜRK Rıdvan, Yeni Uygur Türkçesi Grameri, TDK. Yayınları, Ankara, 1994.
PEYZULLA Enver, İngilizçe-Uygurçe Luget, Şincan Helk Neşriyati, 1988.
TÖMÜR Hamit, (Çev. Anne Lee), Modern Uyghur Grammar (Morphology), İstanbul 2003.