TÜRKİYE’DE DİN HİZMETLERİ BAĞLAMINDA YÜKSEK DİN ÖĞRETİMİNDE MESLEKÎ UYGULAMA

Türkiye’de yüksek din öğretimi kurumları mezunları aynı zamanda önemli oranda din görevlisi olarak din hizmeti alanında istihdam edilmektedir. Din hizmeti ise cami içi ve cami dışı pratik dini uygulamaları, yaygın din eğitimi ve irşat faaliyetleri, dini danışmanlık ve rehberlik gibi çok boyutlu bir hizmet ağını ifade etmektedir. Bu manada yüksek din öğretimi kurumları din hizmetlerini yerine getiren din görevlisi yetiştiren birer meslekî yüksek din eğitimi müesseseleridir. Meslekî eğitimde bir mesleğin niteliklerine sahip olmak için teorik bilgi ve becerinin yanında uygulama ile gelişen meslekî tecrübe ve yetkinlik de gereklidir. Cumhuriyet döneminde üniversiteye bağlı olarak kurulan ilk yüksek din öğretimi kurumu din hizmetlerine eleman yetiştirmek için değil de salt ilim adamı yetiştirmek üzere kurulmuştur. Mamafih yüksek din öğretimi kurumlarından mezunlarının din/diyanet hizmetlerinde istihdam edilmesi ve din hizmeti alanın genişlemesi ve farklılaşması sonucunda bir takım dersler yüksek din öğretimi müfredatında yer almaya başlamıştır. Bu dersler ihtiyacı karşılayacak nitelikte ve nicelikte hiçbir zaman olmamıştır. Az sayıdaki dersin ise teori ağırlıklı ve seçmeli olarak programlarda yer aldığı görülmektedir. Ayrıca bu derslerin öğretmenlik uygulamasına benzer bir mesleki uygulamasından veya bir stajından bahsetmemiz mümkün değildir. Geçmişten günümüze yüksek din öğretimi kurumlarının programlarında zaman zaman değişiklikler olmuş, ancak bu değişiklikler mezunlarının istihdam edildiği iki temel sahadan biri olan din hizmeti dikkate alınarak yapılmamıştır. Oysa meslekî eğitim kurumu olarak farklı isimler altında varlığını sürdüren yüksek din öğretimi kurumlarda dinî meslekî uygulama, eğitim sürecinin tabiatı gereğidir. Din hizmeti bağlamında yüksek din öğretimi kurumlarındaki teorik derslerin ve bunlara dair meslekî uygulama eğitiminin, tarihi süreci de dikkate alarak ele aldığımızda çok yetersiz kaldığı görülmektedir. Bu çalışmamızda kaynak tarama yöntemini kullanarak geçmişten günümüze yüksek din öğretimi kurumları mezunlarının din hizmetleriyle ilgili olarak meslekî uygulama eğitiminin verilip verilmediği üzerinde durulmaya çalışılmış ve bu konuda bir farkındalık oluşturulmak istenmiştir

PROFESSIONAL PRACTICE IN HIGHER RELIGIOUS EDUCATION IN THE CONTEXT OF RELIGIOUS SERVICES IN TURKEY

A significant rate of graduates of higher religious education institutions in Turkey also is employed in the field of religion serve as religious official. Religious service refers to a multi-dimensional service network, such as practical religious practices within the mosque and outside the mosque, widespread religious education and guidance, religious counseling and guidance. In this sense, high religious education institutions are religious high schools of religious education which train religious officials. In order to have the qualifications of a profession in vocational education, besides the theoretical knowledge and skills, the professional experience and competence developed by the practice are also required. The first high religious education institute established in the Republican period was established to educate the scientists not only for educating the religious services. However, as a result of the employment of religious graduates in religious / religious services and the expansion and differentiation of the area of religious service, some courses have begun to be included in the higher religious education curriculum. These courses have never been in the quality and quantity to meet the need. It is observed that a few courses are included in the curriculum as theoric and elective courses. Moreover, it is not possible to talk about a vocational practice or an internship similar to the teaching practice of these courses. From past to present, there have been changes in the programs of the higher education institutions from time to time, but these changes have not been made considering the religious service, which is one of the two main areas where graduates are employed. However, religious vocational practice is the nature of the education process in higher religious education institutions which exist under different names as vocational education institutions. In the context of religious service, it is seen that the theoretical courses in high religious education institutions and the vocational practice training related to them are very inadequate when we consider the historical process. In this study, it has been tried to focus on whether or not professional practice training is given in relation to the religious services of the graduates of higher religious education institutions from the past to the present by using the resource screening method. In addition, an awareness was requested.

PDF

___

Abdülaziz Bey, (2000). Osmanlı adet merasim ve tabirleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Akseki, A. H. (1951). Din tedrisatı ve dini müesseseler hakkında bir rapor. Sebilürreşad, 100-105.
Akyüz, Y. (2014). Türk Eğitim Tarihi (26. bs.). Ankara: Pegem Akademi.
Alkan, C., Doğan, H. ve Sezgin, İ. (1980). Mesleki Ve Teknik Eğitim Prensipleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
Ankara Üniversitesi 2019. İlahiyat Dersleri. 17..04.2019 tarihinde http://www.divinity.ankara.edu.tr/?page_id=429 adresinden erişildi.
Aşıkoğlu, N. Y. (2015). Müzakereler. S. Akyürek (Ed.), Bugünün İlahiyatı Nasıl Olmalıdır?-Sorunlar ve Çözümleri- Çalıştayı tebliğ ve müzakereler kitabı içinde (ss.102- 106). İstanbul: Ensar Neşriyat.
Aşıkoğlu, N. Y. (2015). Yüksek öğretimde din eğitim ve öğretimi. R. Doğan ve R. Ege (Ed.), Din Eğitimi kitabı içinde (ss. 181-196). Ankara: Grafiker Yayınları.
Aydın, M. Ş. (2016). Cumhuriyet Döneminde Din Öğretmeni Yetiştirme ve İstihdamı (3. bs.). İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
Ayhan, H. (1999). Türkiye’de Din Eğitimi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Ayhan, H. (2000). İlâhiyat Fakültesi. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (c. 22, ss. 70-72). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Bahçekapılı, M. (2012). Türkiye’de Din Eğitiminin Dönüşümü (1997-2012). İstanbul: İlke Yayınları.
Baltacı, C. (2005). XV-XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Medreseleri 1 (2. bs.). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Bilgin, B. ve Selçuk, M. (1999). Din Öğretimi –Özel Öğretim Yöntemleri- (4. bs.). Ankara: Gün Yayıncılık.
Buyrukçu, R. (2011). Din Görevlisinin Mesleğini Temsil Gücü (4. bs.). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Cebeci, S. (1990). Türkiye’de orta öğretimde mesleki din eğitimi. Diyanet Dergisi, 26 (3), 29-45.
Çelebi, A. (1998). İslam’da eğitim öğretim tarihi (A. Yardım, Çev.), İstanbul: Damla Yayınevi.
Doğan, R. (1999). Cumhuriyetin ilk yıllarında tevhid-i tedrisat çerçevesinde din eğitim-öğretimi ve yapılan tartışmalar. Türkiye’de Din Eğimi ve Öğretimi bildiriler kitabı içinde (ss. 227-288). Ankara: Türk Yurdu Yayınları.
Ege, R. (2013). İlahiyat fakültesi öğrencilerinin vaaz ve vaizlik konularına bakışları: Ankara üniversitesi örneği. Ankara Üniversitesi İlahiyat Dergisi, 54 (2), 129-158.
Hızlı, M. (2012). Mahkeme sicillerine göre Osmanlı klasik dönem bursa medreselerinde eğitim-öğretim (2. bs.). Bursa: Emin Yayınları.
İhsanoğlu, E. (1990). Dârulfünûn tarihçesine giriş. Belleten, LIV (210), 699-747.
İhsanoğlu, E. (1993). Dârülfünun. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (c. 8, ss. 521-525). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
İpşirli, M. (1993). Cer. TDV İslam Ansiklopedisi içinde (c. 7, ss. 388-389). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
İpşirli, M. (1993). Dânişmend. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (c. 8, ss. 464-465). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
İpşirli, M. (2006). Mülâzemet. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (c. 31, ss. 537-539). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
İzmit Kâtip Çelebi Üniversitesi, (2019). İslami İlimler Fakültesi. 18.04.2019 tarihinde https://ubs.ikc.edu.tr/AIS/OutcomeBasedLearning/Home/Index?id=169 adresinden erişildi.
Kanal, H. (2014). II. Abdülhamid devrinde İstanbul medreselerindeki öğrencilerin cerr faaliyetleri. Avrasya İncelemeleri Dergisi (AVİD), III (2), 251-294.
Kara, İ. (1994). Türkiye’de İslamcılık düşüncesi ıı. İstanbul: Pınar Yayınları.
Kara, İ. (2016). Cumhuriyet Türkiye’sinde bir mesele olarak İslam 2. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Kavakçı, Y. Z. (1981). Fakültelerde din eğitimi. Türkiye I. Din Eğitimi Semineri bildiriler kitabı içinde. Ankara: İlahiyat Vakfı Yayınları.
Korkmaz, M. (2013). Vaizlik Eğitimi Açısından İlahiyat Lisans Programlarının Değerlendirilmesi ve Bir Sertifika Programı Önerisi. H. K. Yılmaz vd. (Ed.), Vaaz ve Vaizlik Sempozyomu II bildiriler kitabı içinde. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Küçükaşcı, M. (2000). İmam. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (c. 22, ss. 178-181). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Marmara Üniversitesi, (2019). İlahiyat Fakültesi. 20.04.2019 tarihinde http://dosya.marmara.edu.tr/ilh/Bultendergi/lisansdersicerikmufredat2014.pdf adresinden erişildi.
Mevzuat. (1965). 18.05.2019 tarihinde http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.657 adresinden erişildi.
Milli Eğitim Bakanlığı, (1961). 20 Nisan 2019 tarihinde https://ttkb.meb.gov.tr/kurulkararlari/fihristler/fihrist_1961.pdf adresinden erişildi.
Milli Eğitim Bakanlığı, (1961). Din ile İlgili Milli Eğitim ve Öğretim Komitesi Raporu. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
Milli Eğitim Bakanlığı, (1979). Yüksek İslam enstitüleri müfredat programı. Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, 2021 (40), Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
Onay, A. (2006). Cami eksenli din hizmetleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 4 (12), 149-175.
Ondokuz Mayıs Üniversitesi 2010. İlahiyat Fakültesi Pratik Din Hizmetleri ve Mesleki Uygulama Yönergesi. 21.05.2019 tarihinde https://kms.kaysis.gov.tr/Home/Goster/65865 adresinden erişildi.
Ondokuz Mayıs Üniversitesi 2019. Ondokuz Üniversitesi Bilgi Paketi Ders Kataloğu- Ders Katoloğu İlahiyata Fakültesi- İlahiyat Programı. 21.05.2019 tarihinde http://ebs.omu.edu.tr/ebs/program.php?dil=tr&mod=1&Program=2692 adresinden erişildi.
Osmanoğlu, C. (2018). Hitabete giriş. S. Akyürek (Ed.), Hitabet ve Mesleki Uygulama kitabı içinde (ss. 15-52). Ankara: Bilay Yayınları.
Öcal, M. (2016). Osmanlı’dan günümüze Türkiye’de din eğitimi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Pakalın, M. Z. (2004). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Parladır, S. (1988). Amaç ve muhteva bakımından yüksek din öğretimine bakış. Yükseköğretimde din bilimleri öğretimi sempozyumu bildiriler kitabı içinde (ss. 3-11). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
Resmi Gazete, (1981). Yüksek Öğretim Kanunu. 20 Nisan 2019 tarihinde http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/17506.pdf adresinden erişildi.
Resmi Gazete. (1972). 20 Nisan 2019 tarihinde http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/14077.pdf adresinden erişildi.
Sakarya Üniversitesi 2019. İlahiyat Fakültesi Yeni Program Lisans Ders Planı. 21.05.2019 tarihinde http://www.if.sakarya.edu.tr/sites/if.sakarya.edu.tr/file/plan.pdf adresinden erişildi.
Sakarya. (2019). 20.03.2019 tarihinde http://www.muys.sakarya.edu.tr/belgeler/Isyeri_egitim_Yonergesi.pdf adresinden erişildi.
Sarıkçıoğlu, E. (1981). Yüksek din eğitiminde eksiklikler. Türkiye I. Din Eğitimi Semineri bildiriler kitabı içinde (ss. 327-332). Ankara: İlahiyat Vakfı Yayınları.
Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı (2014). Öğretmenlik Alanları, Atama ve Ders Okutma Esasları. 20 Nisan 2019 tarihinde https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_03/21151738_9_cizelgeveesaslar.pdf adresinden erişildi.
Tosun, C. (2015). Müzakereler. S. Akyürek (Ed.), Bugünün İlahiyatı Nasıl Olmalıdır?-Sorunlar ve Çözümleri- Çalıştayı tebliğ ve müzakereler kitabı içinde (ss.89- 90). İstanbul: Ensar Neşriyat.
Türkiye İslam Enstitüleri Talebe Federasyonu, (1969). İslami İlimler Akademileri. İstanbul: T.İ.E.T.E. Akademi Komisyonu Yayını,
Ülken, H. Z. (1961). İlahiyat fakültesinin geçirdiği safhalar. İlahiyat Fakültesi Albümü (1949-1961) kitabı içinde. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Ülken, H. Z. (1973). Cumhuriyet devri 50 yıllık Türk eğitimi. 50. Yıl kitabı içinde (ss. 1-59). Ankara: Ankara Üniversitesi Basım evi.
Ünver, A. S. (1946). Fatih, külliyesi ve zamanı ilim hayatı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Tıb Fakültesi Yayınları.
Yaman, A. 2015. Müzakereler. S. Akyürek (Ed.), Bugünün İlahiyatı Nasıl Olmalıdır?-Sorunlar ve Çözümleri- Çalıştayı tebliğ ve müzakereler kitabı içinde (ss. 62-72). İstanbul: Ensar Neşriyat.
Zengin, Z. S. (2002). II. Meşrutiyette medreseler ve din eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Zengin, Z. S. (2009). II. Abdülhamit dönemi örgün eğitim kurumlarında din eğitimi ve öğretimi. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
Zengin, Z. S. (2015). İslam din eğitiminin tarihsel gelişimi: islam’da eğitim ve öğretim. din eğitimi. R. Doğan ve R. Ege (Ed.), Din Eğitimi kitabı içinde (ss. 19-35). Ankara: Grafiker Yayınları.