TÜRKİYE’DE ASKERİ MÜDAHALELER VE KRİZ YÖNETİMİ

Türkiye'nin siyasi ve idari tarihi darbeler ve muhtıralar gibi askeri müdahalelerle şekillenmiştir. Bu askeri müdahalelerin dönemleri, aktörleri farklı olsa benzerlik taşıyan yönleri fazladır. Bu makaledeki bakış açısıyla bu türden askeri müdahalelerin tümü siyasi, idari ve toplumsal yapının olağan seyri dışında gelişen, olağan dışı, iktidarın ve devletin varlığını tehdit eden, beklenmeyen, belirsizlik düzeyi yüksek, acil karar vermeyi gerektiren, kamu hizmeti sunumunu kesintiye uğratan kriz, siyasi kriz niteliğinde olaylardır. Kriz ve kriz yönetimi perspektifinden bakıldığında hepsinde krizin oluşma, gelişme, kriz anı, kriz sonrası dönemler vardır. Darbe, muhtıra öncesi dönemler basın ve dönemin siyasi, askeri aktörlerinin söylemlerinden yola çıkılarak; krizlerin hazırlayıcıları gerek uluslararası gerekse ulusal siyasal iklim izlenerek incelenebilir. Bu anlamda kriz ortaya çıkmadan önce sinyalleri zamana yayılmış olarak basından da takip edilebilir. Krizin oluşum aşaması olarak nitelendirilen bu aşama bastırılmazsa, krizin gelişme aşaması, örgütsel performansta bozulma, karmaşa ile ortaya çıkar. Her kriz bir iletişim sürecini takip eder. Krizin hazırlayıcıları, kriz anı ve sonrası süreçte dönemin hâkim kitle iletişim araçları aracılığıyla halka ulaşılmaktadır. Ulusal literatürde askeri müdahale ve darbelerin siyasi, sosyal ve ekonomik etkileri üzerine yapılmış çalışmalar bulunsa da siyasi krizleri, kriz yönetim süreci, kriz iletişimi açısından inceleyen bir çalışmaya rastlanmamıştır. Türkiye'de seçilmiş siyasi krizlerde iletişiminin konu edildiği bu çalışmada, öncelikle kriz, kriz yönetimi ve kriz iletişimi kavramları üzerinde durulmakta, kriz yönetimi çerçevesinde iletişim ve koordinasyonun rolü ve önemi, kriz iletişiminin ne anlama geldiği, krizlerde başarılı bir iletişim sürecinde bulunması gereken özellikler incelenmektedir. Kriz iletişimi açısından değerlendirildiğinde iletişimde hedef kitlenin mevcut iktidar, halk ve dönemin uluslararası aktörleri olduğu, iletişim kurma/açıklama yapmada genellikle darbe veya muhtıranın en önemli isimlerinin (28 Şubat ve 15 Temmuz hariç) basın yoluyla açıklama yapması yönteminin kullanıldığı anlaşılmaktadır. Çalışmada kriz iletişiminin dört farklı uygulama odağından medya ile iletişim bağlamında Türkiye'de askeri darbe ve muhtıra olarak ortaya çıkan 27 Mayıs 1960 darbesi, 12 Mart 1971 muhtırası, 12 Eylül 1980 askeri darbesi, 28 Şubat süreci ve 15 Temmuz 2016 darbe teşebbüsü kriz yönetimi ve kriz iletişimi, kullanılan iletişim araçları, söylemler, hakim ideolojileri vb açısından incelenmiştir. Çalışmada krizin ortaya çıkması, kronolojisi, temel aktörleri, gerekçeleri, her bir müdahale bildirisinde yer alan temel argümanlar, gerekçeler, kullanılan iletişim araçları incelenmiş ve çalışma sadece bahsedilen siyasi krizler ile sınırlandırılmıştır

MILITARY INTERVENTIONS AND CRISIS MANAGEMENT IN TURKEY

The political and administrative history of Turkey has been shaped by military interventions such as coups and memorandums. Despite the difference between periods and actors of these interventions, they have many similar aspects. According to the perspective of this article, all this kind of military interventions are identified as an emerging process against the course of political, administrative and social structure as well as extraordinary, government and state threatening, unexpected, highuncertainty, an emergency decision requiring, public service supply disrupter crisis, political crisis. With respect to crisis and crisis management, all the interventions include the stages of crisis formation and development, instant of crisis and post-crisis period. On the basis of the statements belonging to press and political, military actors of coups and pre-memorandum process, initiators of crisis can be observed through monitoring both international and national political atmosphere. In this sense, the implications of crisis can be followed through press in an extended period before it emerges. If this stage, referring to the evolution stage of crisis was not suppressed, the development process of crisis would occur with chaos and the deterioration of organizational performance. Each crisis is subsequent to a communication process. Preparers of crisis reach public via mass media of the era in a time of crisis and after crisis. A research analyzing political crises with regard to crisis management process and crisis communication could not be realized, though there are studies in the national literature related to political, social and economic impacts of military interventions and coup d’états. In this study evaluating communication in selected political crisis of Turkey, crisis, crisis management and crisis communication are primarily handled and then the role and importance of communication and coordination within the framework of crisis management, the conceptualization of crisis communication and features required for a successful communication process during crises are analyzed. In respect to crisis communication, it is realized that the target group includes the existing government, public and international actors of the current period and the way of making a press statement is generally preferred by key actors of a coup or a memorandum (except February 28 and July 15). In this research, within the context of media and communication from the focus on four different implementation of crisis communication, the coup on May 27, 1960, the memorandum on March 12, 1971, the coup d’état on September 12, 1980, the February 28 process and the coup attempt on July 15, 2016 emerging as a military intervention and memorandum in Turkey have been examined in terms of crisis management and crisis communication, communication tools used, statements, dominant ideologies etc. The emergence of crisis, chronology, main actors, justifications, main arguments appeared in each intervention declaration and communication tools have been analyzed in this study and the research has been limited to just the political crises above-mentioned

PDF

___

Ahmad, Feroz, Bedia Turgay Ahmad (1976)b Türkiye’de Çok partili hayatın Kronolojisi (1945- 1971), 1. Baskı, Bilgi Yayınevi, İstanbul.
Anadolu Ajansı (2016) Dakika Dakika FETÖ’nün Darbe Girişimi, Anadolu Ajansı Yayınları - 28 http://aa.com.tr/uploads/TempUserFiles/pdf%2Ffeto_sn_AA.pdf (22.05.2017)
Boin A (2004) Lessons from Crisis Research, FORUM- Managing Crisis in the 21. Century (ed. Bruce W. Dayton), International Studies Review, 6, 165-194.
Boin A ve Lagadec P (2000) Preparing For the future: Critical Challenges in Crisis Management, Bostancı M N (1999) Ekrandaki Deprem, İletişim- Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Derg, 3, 213- 220.
Burak, Begüm (2011) “Osmanlı'dan Günümüze Ordu-Siyaset İlişkileri⃰⃰”, History Studies Volume 3 / 1 2011, ss: 45-67.
Comfort L (2007) Crisis Management in Hindsight. Cognition, Communication, Coordination, and Control, Public Administration Review, 67, (1), 189–197.
Coombs W T (2007) Ongoing Crises Communication, Planning, Managing and Responding, Second Edition, Sage Publications.
Cosgrave J (1996) Decision Making in Emergencies, Disaster Prevention and Management”, 5 (4), 28–35.
Çöklü E (2004) Halkla İlişkiler Mesleği Çerçevesinde Kriz Yönetimi ve Sağlık İletişimi, Özel ve Kamusal Alanda Kriz Yönetimi-Metinler, 21-23 Nisan 2000, İstanbul, Yeditepe Üniversitesi Yayını, İstanbul, 285-292.
Davies H ve Walters M (1998) Do all Crises Have to Became Disasters? Risk and Risk Mitigation, Property Management, 16 (1), 5-9.
Demir, Sertaç Timur, İsmail Çağlar (2017) FETÖ’nün ve 15 Temmuz Darbe Girişiminin İletişim Stratejisi SETA yayınları, 2017.
Demirci, Aliyar (2016) “20. Asırdan 21. Aşıra Türkiye’de Askeri Darbeler” Türkiye Günlüğü, Sayı 128, ss: 82-89.
Devran, Yusuf, Ömer Faruk Özcan (2016) “1960’tan 2016’ya Askeri Darbe Ve Muhtıra Metinleri Anlamlar, Amaçlar, Niyetler ve İdeolojiler”, İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, Cilt 1, Sayı 2 (1), 7-20.
Ege A (2004) Kriz Yönetiminde Halkla İlişkiler ve Oyun Teorisi, Yüksek Lisans Tezi, G Ü Sos. Bil. Enst., Ankara.
Falkheimer J ve Heide M (2006) Multicultural Crisis Communication: Towards a Social Constructionist Perspective”, Journal of Contingencies and Crisis Management, 14 (4), 180– 189.
Garnett J.L, A. Kouzmin (2007) “Communicating throughout Katrina : competing and complementary conceptual lenses on crisis communication”, Public Administration Review, Vol 67 (Supplement) (December 2007), 171-188. gazetearşivi.milliyet.com. tr.
Haynes K, Barclay J ve Pidgeon N (2007) The Issue of Trust and Its Influence on Risk Communication during A Volcanic Crisis, Bull Volcanol, 453-460.
http://sabah.com.tr
http://webarsiv.hurriyetarsiv.com.tr
Kadıbeşegil S (2001) Kriz Geliyorum Der! Kriz Yönetimi ve İletişim Yönetimi, Kapital Medya Hizmetleri A Ş., İstanbul.
König K (1991) Comments on The Chernobyl Disaster and Nuclear Fallout, Uriel Rosental ve Bert Bijnenberg (eds), Crisis Management and Decision Making, Kluwer Academic Publishers, p. 30-43.
Köse, Serdar (2010) Türk Demokrasi Hayatında 12 Mart 1971 Muhtırası, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
Loosemore M (1998) Reactive Crisis Management in Construction Projects-Patterns of Communication and Behavior, Journal of Contingencies and Crisis Management, 6(1), 23– 34.
Mcconnell A ve Drennan L (2006) Mission Impossible? Planning and Preparing For Crisis, Journal of Contingencies and Crisis Management, 14 (2), 59–70.
Mıtfoff I I (1994) Crisis Management and Environmentalism: A Natural Fit, California Management Review, Winter, 102-113.
Okay Aydemir (2002) Kriz Yönetimi ve Halkla İlişkiler, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Derg, 1 (12), 473-498.
Okay Ayla (2002) Halkla İlişkiler ve İnternet, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Derg, 1 (12), 535-547.
Öcal, Beyhan (2009) “12 Eylül’den 28 Şubat’a Darbe Söylemlerindeki Değişimin Analizi “, ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar // Ocak 2009 // Sayı: 1/4ss: 1-62 http://www.ethosfelsefe.com/ethosdiyaloglar/mydocs/ethos3-beyhan.pdf
Örnek A Ş (2006) Bilgi Toplumunda Kriz Yönetimi Stratejileri- Türkiye Bilişim Sektörü Örneği, Model Önerisi, Detay Yayıncılık, Ankara.
Özçelik, Ayfer (2007) “1960’tan Günümüze Türk Siyasi Hayatı”, Yakın Dönem Türk Politik Tarihi, (Ed. Süleyman İnan, Ercan Haytoğlu”, Anı Yayıncılık, Ankara, ss: 147-189.
Paton D ve Flin R (1999) Disaster Stress: An Emergency Management Perspective, Disaster Prevention and Management, 8 (4), 261–267.
TBMM (2017) Fethullahçı Terör Örgütünün (FETÖ/PDY) 15 Temmuz 2016 Tarihli Darbe Girişimi İle Bu Terör Örgütünün Faaliyetlerinin Tüm Yönleriyle Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu, https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakI d=1744 (30.05.2017)
Tanör, Bülent (-) “12 Eylül Rejimi (1980-1983)”, Yakınçağ Türkiye Tarihi-2 (1980-2003), Milliyet Kitaplığı, ss30-61.
Tekin M ve Zerenler M (2005) Krizi Yönetebilmenin Sırları, Çizgi Kitabevi, Konya.
Tutar H (2004) Kriz ve Stres Yönetimi, Seçkin Yayınları, Ankara.
Ulmer R R, Sellnow T L ve Scegr M W (2007) Effective Crisis Communication Moving From Crisis to Opptunities, Sage Publications.
Zürcher, Erik Jan (1993) Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul.